حمایت از بخش معدن متفاوت از حمایت‌های فولادی است

‌می‌متالز - این روز‌ها خبر از توسعه صنعت فولاد و تحقق بومی‌سازی در این بخش از صنایع معدنی بسیار به‌گوش می‌رسد. بومی‌سازی‌ای که منجر به صرفه‌جویی ارزی به میزان ۵/ ۱‌میلیارد دلار شده‌است و توانسته این صنعت را از واردات بسیاری از قطعات و تجهیزات بی‌نیاز کند، اما نباید فراموش کرد که عمده توسعه در صنعت فولاد وابسته به توسعه در بخش معدن است که اولین حلقه از زنجیره ارزش فولاد است. حلقه‌ای که عدم‌توسعه آن در دهه‌های گذشته حالا می‌تواند تهدیدی جدی برای صنعت فولاد باشد.

به گزارش می‌متالز، امروز صنعت فولاد برای دستیابی به ۵۵‌میلیون‌تن تولید در چشم‌انداز ۱۴۰۴، نیازمند استخراج حدود ۱۶۰‌میلیون تن سنگ‌آهن است، اما عدم‌توسعه اکتشافات و به‌دنبال آن تعطیلی ۶‌هزار معدن می‌تواند تامین مواد اولیه را با چالش همراه کند.

در حالی با افتخار از توسعه در صنعت فولاد صحبت می‌کنیم که در بالادست این زنجیره، بخش معدن با مشکلات عدیده‌ای مواجه است که عرصه را بر بسیاری از فعالان بخش به‌ویژه معادن کوچک و متوسط تنگ کرده‌است.

اما مشکل حلقه اولیه برای توسعه چیست؟

بدون‌شک کشور از نظر میزان ذخایر معدنی با مشکلی مواجه نیست و حجم ذخایر موجود باعث‌شده تا ایران درمیان ۱۵‌کشور معدنی دنیا قرار بگیرد، اما بهره‌برداری از این ذخایر موضوع دیگری است.

بخش معدن در تمامی حوزه‌ها از جمله حوزه سنگ‌آهن متشکل از معادن کوچک و بزرگ است که در صورت افزایش حمایت‌های دولت و همچنین رفع چالش‌ها می‌تواند با توسعه هرچه بیشتر منجر به اشتغال‌زایی و افزایش تولید شود.

همان‌طور که فولاد در حلقه میانی با بومی‌سازی برخی تجهیزات و قطعات موفق به صرفه‌جویی ارزی شده‌است، بخش معدن هم می‌تواند شاهد چنین اتفاقی در سال‌های پیش‌رو باشد، اما به‌شرطی که حمایت از تولید داخل منجر به توقف فعالیت معادن نشود.

احتمالا این سوال مطرح می‌شود که چطور حمایت از ساخت داخل می‌تواند معادن را با مشکل همراه کند، درحالی‌که همین نسخه باعث صرفه‌جویی ارزی در صنعت فولاد می‌شود.

مثال واضح و روشن برای این موضوع بحث ممنوعیت واردات ماشین‌آلات است. موضوعی که در نیمه اول سال‌جاری از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف حمایت از تولیدکنندگان داخلی مطرح شد، اما نتیجه این موضوع چه خواهد بود؟ با انحصاری‌شدن بازار ماشین‌آلات و ممنوعیت واردات دیگر رقیبی در بازار نخواهد بود که تولیدکننده داخلی برای رقابت با آن کیفیت تولیدات خود را افزایش داده و تلاش کند قیمتی رقابتی در بازار داشته باشد، اما در صورت آزاد‌بودن واردات و ایجاد مشوق‌هایی برای خرید محصول داخلی می‌توان شاهد رقابتی در بازار بود که برای مصرف‌کننده یعنی معدن‌دار هم خوشایند است.

درواقع شاید شرایط در بخش معدن به‌عنوان حلقه اصلی زنجیره ارزش فولاد متفاوت‌تر از حلقه میانی یعنی تولید فولاد باشد. حمایت از بخش معدن و حتی تولید‌کنندگان ماشین‌آلات می‌تواند همراه با آزاد‌سازی وارداتی باشد که منجر به تولید محصولاتی باکیفیت بالا شود.

متاسفانه تمرکز بر حلقه میانی باعث‌شده تا تصمیمات در بالادست چندان کارشناسی نباشد. این موضوع در سال‌های گذشته به‌دفعات بسیار تکرار‌شده، به‌نحوی‌که امروز هم همچون گذشته بر جبران عقب‌ماندگی در بخش معدن تاکید می‌شود. هرچند که افزایش سطح تعاملات با معاونت معدن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت باعث‌شده تا این وزارتخانه به‌عنوان متولی بخش معدن از برخی قوانین و بخشنامه‌های خلق‌الساعه عقب‌نشینی کند، اما بی‌تردید توسعه در بخش معدن نیازمند حمایتی بیش از امروز است.

امروز معادن کوچک و متوسط نقش مهمی در تولید و اشتغال‌زایی در بخش معدن و زنجیره ارزش فولاد دارند که هر نوع تصمیم اشتباه می‌تواند تهدیدی جدی برای حیات آن‌ها باشد. این بخش بیش از ۹۸‌درصد از بخش معدن کشور را تشکیل می‌دهد که نسبت به تصمیمات بسیار آسیب‌پذیر‌تر از معادن بزرگ‌مقیاس هستند.

درواقع صنعت فولاد برای دستیابی به توسعه بیشتر نیازمند توسعه در بخش معدن است. ورود برخی فولادی‌ها به حوزه معدن باعث‌شده تا بخشی از رقم حاصل از صرفه‌جویی ارزی راهی توسعه معادن شود، اما با نگاهی گذرا به این موضوع مشاهده می‌شود فولادی‌ها در معادن بزرگ ورود پیدا کرده تا بتوانند نیاز خود به مواد اولیه را تامین کنند، درواقع معادن کوچک و متوسط‌مقیاس در این نقشه‌راه مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند؛ درحالی‌که حمایت از این معادن و تشکیل کنسرسیوم‌هایی با تجمیع این معادن می‌تواند در کنار رفع موانع و مشکلات علاوه‌بر افزایش استخراج سنگ‌آهن، نگرانی فولادی‌ها در مورد تامین مواد اولیه را هم برطرف کند. آن‌طور که پیداست حمایت از بخش معدن متفاوت‌تر از اقدامات در صنعت فولاد است و نمی‌توان با یک نسخه واحد بر حمایت از ساخت داخل در تمامی حلقه‌ها تاکید کرد، بلکه این حمایت می‌تواند با شکلی متفاوت‌تر در بخش معدن تحقق یابد.

بدون‌شک با توسعه بخش معدن و ورود نقدینگی به این بخش معدن‌داران بیش از هر زمان دیگری برای بومی‌سازی تکنولوژی و تجهیزات با شرکت‌های داخلی وارد همکاری شده تا هزینه معدن‌کاری کاهش پیدا کند.

نگاهی به بخش معدن در دیگر کشور‌های معدنی و همچنین پیش‌بینی‌ها از بازار کامودیتی‌ها و مواد معدنی در سال‌های پیش‌رو نشان می‌دهد نباید توسعه امروز را به فردا موکول کرد.