صیانت از طبیعت، بازی برد-برد معدنکاران و محیط زیست

به گزارش می متالز، به عنوان مثال با ساخت جاده برای تردد به باغ‌ها و مزارع، بخشی از طبیعت از بین می‌رود یا با ساخت واحد مسکونی در طبیعت، روند طبیعی حرکت محیط‌زیست مختل شده و به آن آسیب وارد می‌شود. پس بدون تردید انجام فعالیت‌‌های معدنی نیز تا حدودی به طبیعت آسیب وارد می‌کند اما معدنی که فعالیت آن به محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند باوجود ایجاد ارزش‌افزوده و اشتغال‌آفرینی، باید تعطیل شود یا به فعالیت خود ادامه دهد؟ در پاسخ به این پرسش، مسئول هر سازمانی تلاش می‌کند از منافع سازمانی خود دفاع کند، به این معنا که مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت استانی‌هایی که معادن آنها به محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند بر این باورند که فعالیت این معادن آسیب چندانی را متوجه طبیعت نمی‌کند، در حالی‌که فعالان و مسئولان حفاظت محیط‌زیست، نگاهی برخلاف آن به معادن دارند اما می‌توان راه میانه را در پیش گرفت، به این معنا که معدنکاران پس از استخراج مواد معدنی از آخرین روش‌های بهره‌برداری استفاده کنند و بعد از اینکه روند برداشت ماده معدنی به پایان رسید بهره‌بردار اقدام به بازسازی آن محدوده کند.

 چالش عمده معدنکاری

در این زمینه، بهروز برنا، عضو هیات مدیره شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران بیان کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور در بخش معدنکاری، نبود مدیریت زمین است. در ایران مدیریت زمین به‌صورت جزیره‌ای است و هر نهادی با فکر کردن به رسالت خود تلاش می‌کند کارها را جلو ببرد.
وی در ادامه بیان کرد: معدنکار باید در زمینه حفظ محیط زیست، جنگل‌بانی و صیانت از طبیعت کوشش کند که جاده بی‌ارتباطی در معدن ساخته نشود. به‌عنوان مثال، تاسیس کارخانه سیمان در جنگل‌های هیرکانی البرز نمی‌تواند کارساز باشد چراکه مشکلاتی برای محیط‌زیست ایجاد می‌کند، از این‌رو لازم است برای ساخت کارخانه سیمان، البرز جنوبی انتخاب شود.
برنا با بیان اینکه یکسری از مواد معدنی استراتژیک هستند، گفت: بسیاری از کشورهای پیشرفته در حوزه معدن با روش‌های جدید، اقدام به استخراج مواد معدنی می‌کنند و این روش‌ها آسیب‌ کمی به محیط‌زیست وارد می‌کند اما استفاده از بهترین روش‌ها در استخراج، باز هم میزانی آسیب به طبیعت وارد می‌کند. این امکان وجود دارد که پس از پایان استخراج، آسیب‌های وارد شده جبران شوند.
عضو هیات مدیره شرکت تهیه‌وتولید مواد معدنی ایران، گفت: طرح‌های محیط زیستی باید بر مبنای رعایت مسائل فنی جلو بروند. به‌عنوان مثال، معدنکاران می‌توانند خاکی که از آن ماده معدنی برداشت می‌کنند را ذخیره کنند تا پس از پایان اکتشاف مواد معدنی از آن برای بازسازی محدوده معدنی بهره بگیرند. به نظر من باید دیدگاه‌های معدنکاران و فعالان محیط‌زیستی را به یکدیگر نزدیک کرد و افراط و تفریط‌های ایجاد شده را به‌ کمترین میزان ممکن رساند.
به گفته وی، در ایران امکان انجام فعالیت‌های معدنی، زیاد است اما برخی از فعالان معدنی در بسیاری از موارد حساسیت زیادی به خرج می‌دهند. اگر یک وزارتخانه را به نام منابع طبیعی تعریف کنیم می‌توانیم امیدوار باشیم که تمام زوایای موضوع‌ها را بررسی و با نگاه کارشناسی، چالش‌ها را بررسی کند.
برنا در ادامه، با اشاره به وظایف شورای‌عالی معادن، گفت: در این شورا، نمایندگانی از ۳ قوا حضور دارند و این نمایندگان می‌توانند با اختیارات ویژه اجازه فعالیت به معادنی که موقعیت استراتژیک دارند را بدهند چراکه باید از این معادن بهره برد تا بتوان ارزش‌افزوده برای کشور ایجاد کرد اما به‌نظر من باید به‌گونه‌ای فعالیت کرد که سلیقه افراد در کار نباشد و اقدامات آنها به‌ سود محیط‌زیست و معدنکاران باشد.
وی در پایان بیان کرد: کشور ما معدنی است، از این‌رو باید زمینه‌ها را برای فعالیت آنها فراهم کنیم؛ بسیاری از کشورهایی که دارای ذخایر غنی معدنی هستند علاوه بر معدنکاری، از محیط‌زیست خود حفاظت می‌کنند. آنها نیز با این معضلات روبه‌رو هستند اما آنها را مدیریت می‌کنند.

تلاش برای حفاظت محیط‌زیست

همچنین در این زمینه، رضا اقتدار، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست، بیان کرد: برخی از معادن، جدیدند و هنوز مجوز اکتشاف و بهره‌برداری دریافت نکرده‌اند یعنی حقوق مشخصی ندارند و سازمان حفاظت محیط‌زیست تا آنجا که می‌تواند با آغاز فعالیت آنها مخالفت می‌کند. چندسالی است که سازمان، تعامل مناسبی با وزارت صنعت، معدن و تجارت ندارد. این مقام مسئول ادامه داد: برای تعطیلی معادنی که در مناطق چهارگانه بهره‌برداری شده‌اند، وزارت صنعت، معدن و تجارت با ما همراهی زیادی کرده است. به‌عنوان مثال معدن طلای نبی جان در منطقه حفاظت شده ارسباران، زیستگاه سیاه‌خروس است؛ این حیوان جزو گونه‌های در حال انقراض و جمعیت آن معادل یوزپلنگ ایرانی است. از این‌رو سازمان حفاظت محیط‌زیست با آغاز فعالیت معدن طلا در این منطقه مخالفت کرده است. با پیگیری‌های سازمان، معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت به این نتیجه رسید که فعالیت این معدن باید بلوکه شود. وی در ادامه بیان کرد: معدنی در منطقه باشگل قزوین وجود دارد که ۹۰ درصد مساحت این محدوده را به خود اختصاص داده است و از آنجا که این محدوده زیستگاه آهو است، ریاست سازمان استان، ساخت معدن در این منطقه را توصیه نمی‌کند و زمانی‌که مهلت پروانه آن تمام شد، مجوز دوباره برای آن تمدید نشد. همچنین مجوز ادامه فعالیت معادن در منطقه سفیدکوه لرستان دیگر تمدید نشد چراکه استخراج از ۲ معدن تراورتن در این منطقه تاثیر مخربی بر جنگل‌های بلوط داشت. اقتدار با اشاره به فعالیت معادن که مخرب محیط‌زیست هستند، بیان کرد: در این مرحله باید ضوابط اعمال شود و بهره‌بردار کمترین اثرات تخریبی را متوجه محیط‌زیست کند. به‌عنوان مثال فعالیت معادن در منطقه طرق‌رود اصفهان که باغ‌های روستاییان را تهدید می‌کرد با مصوبه شورای‌عالی معادن متوقف شد، همچنین ساعت کار معادنی که مدت‌دار هستند محدود شد و آنها موظف شدند از راه‌های روستا، باغ‌ها و قنات‌ها فاصله خود را حفظ کنند. وی در پاسخ به این پرسش که تکلیف معدن بوکسیت تاش مشخص شده است، بیان کرد: فعالیت این معدن یک نقص قانونی دارد که بارها آن را گوشزد کردیم. یر اساس ماده ۲۴ قانون معادن، استعلام برای فعالیت معادن در مناطق چهارگانه باید از سازمان حفاظت محیط‌زیست گرفته شود اما این معدن چنین مجوزی ندارد. معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست، در پایان خاطرنشان کرد: منابع طبیعی، مجوز فعالیت معدن تاش را در یک منطقه محدود داده اما معدنکاران بیش از آن محدوده، اقدام به استخراج می‌کنند. بوکسیت به‌تازگی در منطقه الموت قزوین یافت شده است و معدنکاران بر این باورند که این معدن اثرات زیست محیطی کمی دارد، در حالی که کارشناسان محیط‌زیست اثبات کردند این معدن آینه تمام نمای معدن بوکسیت شاهوار سمنان است، از این‌رو اجازه فعالیت به آن را نمی‌دهیم.

حساسیت محافظان محیط‌زیست

همچنین در این زمینه، محمد فروهر، معادن معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان، اظهار کرد: برای حل مشکل معدن بوکسیت‌تاش قرار است شورای‌عالی معادن در استان تشکیل شود و بر اساس بررسی‌های کارشناسان سازمان صنعت، معدن و تجارت، فعالیت این معدن آسیبی را متوجه محیط‌زیست نکرده است اما برخی سازمان‌های مردم‌نهاد، نگران این محدوده هستند. اما از آنجا که بهره‌بردار این مجموعه تعهد کرده است در فعالیت خود نکات زیست‌محیطی را رعایت کند سازمان به آن اعتماد دارد و مجوز فعالیت آن را لغو نکرده است.