معادن خراسان‌شمالی در چاله خام‌فروشی و گرداب مالیات

به گزارش می‌متاز، ۲۸ ماده از ۶۸ ماده معدنی که در کشور شناسایی شده در پهنه خراسان شمالی وجود دارد و آمار‌ها از استخراج سالانه پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تُن ماده معدنی از معادن این استان حکایت دارد، اما تاسف بار است که بخش زیادی از آن به صورت خام فروشی از استان خارج می‌شود.

باریت، مرمر، کلسیت، هماتیت، روی و سرب از جمله مواد معدنی در خراسان شمالی است، به جای اینکه از کارخانه‌ها با سود چند برابری فرآوری شود در دل این خاک نهفته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که معادن کلسیت و هماتیت استان غیرفعال و هشت معدن باریت در شهرستان راز و جرگلان به صورت نیمه فعال مواد اولیه صنعت رنگ‌سازی و حفاری نفت را تولید می‌کند و در عمل هیچ سودی از آن عاید استان نمی‌شود.

نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، طولانی بودن فرآینده پاسخگویی به استعلام‌ها، کمبود ناوگان و فرسوده بودن ماشین آلات و کمبود نقدینگی از جمله مشکلات پیش روی معدن کاران این خطه از شمال شرق کشور است که باید در این زمینه چاره‌اندیشی شود.

داستان خام فروشی معادن اسن خطه آنجا دردناک‌تر می‌شود که خراسان شمالی در درآمد خانوار و بسیاری از شاخص‌های توسعه در رده‌های آخر جدول استان‌ها قرار دارد و ایجاد صنایع تبدیلی و واحد‌های فرآوری، تاثیر بسیار زیادی در رونق تولید و جهش اقتصادی این استان خواهد داشت.

اگرچه کارشناسان امر آمار دقیقی از میزان مواد معدنی فرآوری شده ارائه نکرده اند، ولی تنها واحد فرآوری در خراسان شمالی کارخانه آلومینای ایران واقع در شهرستان جاجرم است و قریب به اتفاق مواد معدنی در این استان خام فروشی می‌شود.

این مشکلات موجب شده تا بخش زیادی از معادن این استان غیرفعال شود و آنان که فعال هستند با ظرفیت کم و ناچیز فعالیت داشته باشند.

۶۰ معدن سلب صلاحیت شده

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در این خصوص گفت: ۶۰ معدن استان بر اساس ماده ۲۰ معادن مشمول خسارت و سلب صلاحیت شد و آماده واگذاری به متقاضی جدید است و این معادن از سال‌های گذشته بلاتکلیف مانده و آماده برگزاری مزایده است.

مهدی سجادی افزود: ۲۸۰ فقره معدن در استان دارای پروانه بهره برداری و از این تعداد ۲۲۰ معدن فعال است البته شماری از این معادن با ظرفیت پایین فعالیت دارند.

وی خاطرنشان کرد: طولانی بودن زمان پاسخ استعلام‌ها از محیط زیست و منابع طبیعی و سخت گیری‌ها که در بیشتر موارد منجر به پاسخ‌های منفی می‌شود، معدن کاران را در همان گام نخست از ادامه راه منصرف می‌کند و باید این مشکلات برطرف شود.

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی تصریح کرد: معدن موهبت الهی است که می‌تواند سبب تحول در این استان محروم شده و اقتصاد را رونق دهد، اما در استان هم افزایی مناسبی برای توسعه فعالیت معادن وجود ندارد.

به گزارش ایرنا، بر اساس ماده ۲۰ قانون معادن؛ دارندگان مجوز‌های اکتشاف و بهره‌برداری و اجازه برداشت که به تعهدات خود عمل نکنند با تعیین مهلتی مناسب اخطار دریافت و در غیر اینصورت با تایید شورای عالی معادن ملزم به پرداخت خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات مربوط می‌شوند و یا در نهایت برای ادامه عملیات فاقد صلاحیت شناخته می‌شوند.

نبود ماشین آلات برای معادن

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به اینکه کمبود ماشین آلات از دیگر مشکلات معدن کاران استان است گفت: بیشتر این معدن کاران توان مالی برای خرید این ناوگان را ندارند، بخش زیادی از ناوگان استیجاری و فرسوده است.

وی، معارضان محلی و دولتی را از دیگر مشکلات فعالیت در بخش معدن عنوان کرد و افزود: بخش معدن بدون هیچگونه دفاع از وظایف حاکمیتی خود در مقابل معارضین محلی و ارگان‌های منابع طبیعی و محیط زیست متضرر بوده و هست.

وی تصریح کرد: برای مثال مطابق ماده ۲۴ قانون معادن استعلام برای یک بار و برای کل محدوده معدنی انجام می‌شود و ارگان‌های زیربط باید در ۲ ماه نسبت به پاسخگویی و اظهار نظر برای کل محدوده انجام شود در غیر اینصورت به منزله موافقت تلقی می‌شود، اما متاسفانه کارشناسان منابع طبیعی با اظهار نظر‌های سلیقه‌ای موجب از بین رفتن امنیت سرمایه گذاری این بخش شده اند.

سجادی اظهار کرد: بسیاری از معادن استان، کوچک مقیاس هستند و با کوچک‌ترین تغییر در بخش نامه‌ها و یا آیین نامه‌ها دچار مشکل شده و از توجیه اقتصادی خارج می‌شوند.

رییس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی یکی از ظرفیت‌های موجود در استان را معادن سنگ‌های تزیینی عنوان کرد و افزود: بیش از ۳۰ معدن مرمریت وجود دارد که بخش زیادی از آنان تعطیل یا نیمه فعال است در این باره باید مطالعات اکتشافی و بررسی علل تعطیلی به صورت دقیق انجام شود.

هدررفت مواد معدنی با خام فروشی

معاون صنایع و معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی هم در این باره گفت: بیشتر مواد معدنی که به صورت خام از استان خارج می‌شود شامل باریت، سرب و روی، سنگ گچ، مرمر و مرمریت است.

مهیار مشایخی اظهار کرد: مرمر پرتغالی تنها ماده معدنی استان که از کشور خارج می‌شود و با توجه به لوکس و گران بودن این ماده معدنی و عدم مصرف در داخل منجر به فروش خارجی و صادرات شده است و حتی سنگ‌های مرمریت که ذخیره بالایی در استان دارد نیز قابلیت صادرات و ارزآوری بالایی دارد.

وی افزود: مشکل اصلی معادن استان عمدتا توان ضعیف یا نداشتن بازار مصرف مطابق استخراج سالانه اسمی است که دلایل متعددی مانند ضعف توان مالی بهره بردار معدن برای نوسازی و تامین ماشین آلات معدنی و یا نبود صنایع معدنی لازم به ویژه در معادن مرمریت و مس مشهود است.

مشایخی گفت: مالکان معدن حتی در گام اول نمی‌توانند مواد اولیه واحد سنگبری شیروان یا درصد عیار مورد نیاز کارخانه فرآوری مس فاروج را تامین کنند و این واحد‌های تولیدی، ماده معدنی مورد نیاز را از خارج استان تامین می‌کنند.

وی افزود: مشکل اصلی خام فروشی مواد معدنی در استان بیشتر مربوط به نبود صنایع تبدیلی برخی از مواد معدنی در استان و یا کافی نبودن ذخیره برای سرمایه گذاری بلند مدت برای این معادن است.

تیغ مالیات بر گلوی معدن کاران

حقوق دولتی معدن در واقع مالیات یا هزینه‌ای است که معدن به دولت پرداخت می‌کند و درواقع معادن به ازای هر تن ماده معدنی، مبلغی را به دولت می‌پردازند.

رییس خانه معدن خراسان شمالی هم با انتقاد از بالا بودن حقوق دولتی یا همان مالیات برای معدن کاران گفت: بالا بودن حقوق دولتی در این استان سبب شد تا این تولیدکنندگان با مشکل اساسی در فعالیت‌های خود رو به رو شوند.

علی اصغر شادمانی اظهار کرد: در سال‌های اخیر حقوق دولتی که از مالکان معادن دریافت می‌شود حدود سه برابر افزایش یافته و این امر توان مالی معدن کار را برای فعالیت کاهش داده و بسیاری از معادن رو به تعطیلی است و قریب به اتفاق معادن استان کوچک مقیاس هستند و متاثر از افزایش حقوق دولتی هستند.

وی اظهار کرد: حقوق دولتی بدون اینکه میزان استخراج، قیمت فروش ماده معدنی و یا وضعیت فعالیت معدن مد نظر باشد از معدن کار مطالبه و دریافت می‌شود.

رییس خانه معدن خراسان شمالی در بخش دیگر سخنان خود ضعف زیرساخت‌ها را از مشکلات فعالیت در حوزه معادن استان عنوان کرد و افزود: معدن کاران به لحاظ مالی توان اجرای پروژه‌های زیرساختی از جمله ایجاد راه دسترسی، تامین برق و آب ندارند و این زیرساخت‌ها در بسیاری از معادن وجود ندارد.

براساس آمار‌های رسمی سالانه فقط پنج میلیون و ۸۰۰ هزار تن ماده معدنی از معادن خراسان شمالی استخراج می‌شود و از ۲۵۰ معدن ثبت شده، کمتر از نیمی از آن‌ها فعال و مابقی غیرفعال است.

این اعداد و ارقام نشان می‌دهد؛ خراسان شمالی دارای ظرفیت عظیم معدنی بوده که در صورت استفاده صحیح از آن می‌توان اقتصاد استان را با پیشرفت چشمگیری مواجه کرد.

خراسان شمالی با یک میلیون نفر جمعیت در شمال شرق کشور واقع است.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) خراسان شمالی