آینده‌نگاری فولاد سبز ایران و جهان

به گزارش می‌متالز، می‌توان گفت تمامی کارخانه‌های جدید در حال ساخت واقع در منطقه غرب آسیا به‌ویژه در کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس شامل عمان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و حتی قطر به اضافه کارخانه‌های جدید فولادسازی پاکستان، در حال احداث براساس تکنولوژی فولاد سبز هستند. در این میان کشور‌های حاشیه خلیج فارس به طور صد درصد در حال برنامه‌ریزی در تولید فولاد بر مبنای فولاد سبز هستند، در حالی که در رابطه با فولاد دوستدار محیط زیست؛ فقط چرخه تولید فولاد نباید بدون سوخت فسیلی بوده بلکه کل پروسه باید از ابتدا بر این مبنا باشد؛ از جمله معدنکاری. با این وجود این امکان برای پاکستان فعلا مقدور نیست و به همین دلیل این کشور تنها در حال طراحی رویکرد سبز برای صنعت فولاد خود است تا آرام آرام به مساله تامین خوراک معدنی در این صنعت برسد.

مساله تامین خوراک معدنی در رابطه با کشور‌های عربی، از هم‌اکنون تعریف شده که این مهم، قرار است از طریق واله برزیل محقق شود؛ به وسیله همان سیکلی که کشتی‌های واله مکس، کنسانتره سنگ‌آهن را به بندر صحار عمان آورده و تخلیه می‌کنند، قرار است در فاز اول سنگ آهنی که به صورت سبز تولید شده از شبکه را‌ه‌آهن که طراحی شده، از عمان به کشور‌های حاشیه خلیج فارس به ویژه امارات متحده عربی انتقال پیدا کند. البته باز لازم به ذکر است که در مورد مبحث فولاد سبز حتی در حمل و نقل هم باید از طریق حمل بدونِ استفاده از سوخت فسیلی استفاده شود که فعلا مقدور نیست، چون حمل سنگ‌آهن با کشتی‌هایی صورت می‌پذیرد که برای سوخت آن از سوخت فسیلی استفاده می‌شود. پس در حال حاضر سبز شدن کامل چرخه فولاد در افق ۲۰۴۰ عمان که چشم‌اندازی برای تولید حداقل ۲۰ میلیون تا ۲۵ میلیون تن فولاد است، به طور کامل محقق نشده، ولی طراحی کارخانه‌ها به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که بعد از افق ۲۰۴۰ بتوانند به فولاد سبز (به طور کامل سبز) برسند. در عربستان سعودی، این چشم‌انداز مربوط به سال ۲۰۳۰ است. عربستان سعودی در حال حاضر سالانه ۱۷ تا ۱۸ میلیون تن تولید فولاد داشته، ولی از مصرف سالیانه ۲۴ میلیون تن برخوردار است و نزدیک به ۶ میلیون تن در سال واردات دارد. ولی برنامه‌ریزی آن از افق ۲۰۳۰ به بعد خودکفایی است.

نکته دیگر استراتژی کشور‌های بزرگ فولادساز جهان برای فولاد سبز است؛ در این خصوص چین در ابتدا اعلام کرده بود سال ۲۰۵۰ را برای سبز کردن فولاد تعیین می‌کند؛ سپس سال ۲۰۵۰ را اصلاح کرد و آن را به ۲۰۶۰ تغییر داد که نشان می‌دهد این پروژه چه میزان دشوار است.

هندوستان در ابتدا افق ۲۰۶۰ را به این منظور اعلام کرده بود، ولی پس از آن که بحران کرونا حاد شد و بحران کمبود زغال‌سنگ مطرح گشت و با توجه به وابستگی صنعت فولاد هندوستان به زغال‌سنگ، این بازه زمانی را افق ۲۰۷۰ برای سبز کردن فولاد خود تعیین کرد.

با نگاهی به افق دوردست ۲۰۶۰ چین و ۲۰۷۰ هند و افق‌های چشم‌انداز تولید فولاد کشور‌های منطقه (در رابطه با عمان ۲۰۴۰ و در رابطه با عربستان ۲۰۳۰ است) هرچند که این افق، افق تولید فولاد است نه فولاد سبز کامل، قطعا وقتی که کشور‌های مترقی تولید فولاد ۳۰ تا ۴۰ سال بعد از این تاریخ افق سبز کردن کامل فولاد را تعریف می‌کنند، در مورد کشور‌های حاشیه خلیج فارس هم این زمان زودتر از ۲۰۷۰ نخواهد بود. چالش عمده‌ای که در رابطه با این سند وچود دارد به کل سیکل و پروسه از ابتدا تا انتهای آن بازمی‌گردد که باید بدون سوخت فسیلی باشد. این یکی از مسائلی است که حداقل تا سال ۲۰۵۰ و حتی اوایل نیمه دوم قرن جاری که از ۲۰۵۰ به بعد رقم خواهد خورد و به این زودی محقق نمی‌شود. در رابطه با صنعت خودرو، استفاده از فولاد سبز جدی‌تر است. روندی که خودروساز‌های معتبر جهان از جمله ولوو سوئد و مرسدس‌بنز آلمان و سایر خودروساز‌های مطرح اروپایی از سال ۲۰۲۵ در پیش دارند و از فولاد سبز در تولید خودرو استفاده خواهند کرد و از هم‌اکنون نیز اعلام آمادگی کرده‌اند. با توجه به اینکه فولاد‌های سبز در خودرو‌های الکتریکی جدید این خودروساز‌ها و سایر خودروساز‌های مشابه استفاده می‌شود، این پیام را به (جامعه صنعتی و) مصرف‌کنندگان مخابره می‌کنند که به دلیل استفاده از فولاد سبز قیمت خودرو بالاتر خواهد بود؛ ولی این باعث نمی‌شود که هدف اصلی این کارخانه‌ها فراموش شده و آن‌ها همچنان با تمام توانشان بر این اساس به پیش می‌روند. به نظر می‌رسد سبز شدن صنعت فولاد ایران با توجه به وابستگی به گاز به عنوان عامل احیاء و هم در رابطه با کوره‌های بلند و نیاز به زغال‌سنگ؛ این روند به این سادگی محقق نخواهد شد به ویژه اینکه تکنولوژی فولادسازی ایران به‌روزسانی در ابعاد جهانی نیاز داشته و حتی در رابطه با کوره قوس الکتریکی هم این نکته صادق است. این مطلب نشان می‌دهد که ما راه درازی را برای سبز کردن فولاد ایران در پیش داریم، به‌ویژه حتی در معدنکاری که تمام ماشین‌آلاتی که استفاده می‌شوند اکثرا ماشین‌های با طول عمر بالغ‌بر ۲۰ سال بوده و با تکنولوژی سوخت‌های فسیلی و نسل ۲۰ سال قبل استفاده می‌شوند. طبیعتا در صنعت معدنکاری باید از خودرو‌های الکتریکی استفاده شود که قیمت بالایی داشته و فعلا در کشور بحث واردات و استفاده از ماشین‌های سنگین الکتریکی مطرح نیست. ولی جا دارد که ایران در کنار افق‌های چشم‌انداز که در رابطه با صنعت فولاد چه در ۱۴۰۴ برای ظرفیت تولید ۵۵ میلیون و چه در دهه بعد از آن برای ظرفیت تولید ۷۰ تا ۷۵ میلیون تتن عریف کرده، یک چشم اندازی را برای سبز کردن فولاد خود تعریف کند و تمام تلاش خود را برای نیل به این هدف به کار گیریم. با این حال قطعا این زمان زودتر از سال ۲۰۷۰ که هندوستان تعریف کرده نخواهد بود.

کیوان جعفری طهرانی/ کارشناس ارشد بازار‌های جهانی معدن و صنایع معدنی

منبع: دنیای اقتصاد