نقش انتظارات تورمی و تکانه‌های ارزی در نرخ تورم

به گزارش می‌متالز، احمدرضا جلالی‌نائینی، در این همایش عنوان کرد: در زمینه نرخ تورم، ۵ نقطه پرش داشتیم که ۴ نقطه آن نتیجه از طرف عرضه بوده و دو نقطه پرش به دلیل شوک پولی بوده است. نکته مهم این است که نقطه جهش نرخ تورم از بلندمدت، حالت چرخه‌ای دارد و در دنیا تورم زمانی رخ می‌دهد که اقتصاد از سمت بالقوه تولید بالا برود.

جلالی‌نائینی در ادامه افزود: نرخ تورم در ایران ناشی از تحریم‌ها و تکانه‌های ارزی بوده است. تورم در کشور به دلیل فشار تقاضا نبوده است.

نرخ تورم در سال ۱۳۹۱ با تکانه‌های تحریم و نوسان نرخ ارز رخ داد. سال‌های بعد نرخ تورم تک‌رقمی شد. دوباره در سال ۱۳۹۶ با مطرح شدن دوباره تحریم‌ها نرخ تورم جهش یافت.

وی افزود: شاخص دیگر طول دوره و ماندگاری نرخ تورم است. نرخ تورم ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ با دوره‌های قبلی متفاوت بوده و به‌صورت تورم لجام‌گسیخته تغییر پیدا کرده است.

این کارشناس اقتصادی گفت: تورم بر اساس شاخص تولید است. در این شاخص قیمت تولید در بخش کالا و هم شاخص قیمت تولید در بخش مصرف با هم همبستگی بالاتری دارند. همچنین نرخ رشد ارز در ایران بیشترین همبستگی با نرخ ارز در سه دهه گذشته دارد. در هر سه دهه این همبستگی وجود دارد.

جلالی‌نائینی افزود: دو تکانه اصلی در اقتصاد ایران اتفاق افتاده، تکانه‌هایی داخلی مانند انبساط مالی و پولی و تکانه‌های خارجی ناشی از تحریم‌هاست. تکانه‌های داخلی از مجرای تقاضا وارد می‌شوند که اثرات خود را روی ترازنامه بانک مرکزی نشان داده و در نهایت تاثیر خود را روی تورم نشان می‌دهد. تکانه‌های خارجی سه اثر متفاوت به همراه دارد، یک اثر انتظاری دارد و به محض اینکه این تکانه روی اقتصاد خودش را نشان می‌دهد، روی نرخ ارز خودش را نشان می‌دهد. روابط مالی و تجاری را محدود می‌کند. هزینه واردات کالا‌های واسطه‌ای را افزایش می‌دهد و در نهایت سبب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. بعد از آن بنگاه‌ها نیاز به افزایش سرمایه در گردش دارند و این موضوع سبب می‌شود به بانک مرکزی فشار وارد شود.

وی گفت: کانال دیگری که روی تورم اثر می‌گذارد، از مجرای تقاضا است. سپس روی کل بازار اثر می‌گذارد. با تکانه‌های تقاضا آثار پولی نیز ظاهر می‌شود. اگر بانک مرکزی بخواهد انبساط پولی ایجاد کند، قضیه کلاسیک پول است. افزایش تقاضا یک عامل درون‌زا است.

جلالی‌نائینی در ادامه خاطرنشان کرد: ۵ تا ۶ سال گذشته انبساط پولی، نتیجه تکانه‌های تحریم است و نیاز به حجم بالای سرمایه در گردش دارد.

تکانه‌های ارزی موجب افزایش سرمایه در گردش بنگاه‌ها شده است. تقاضا افزایش پیدا کرده و با تزریق منابع، اجازه داده این تقاضا اتفاق بیفتد و از سوی دیگر بدهی سیستم بانکی هم بر اثر تکانه‌های تورمی ظاهر می‌شود.

وی تصریح کرد: در دوره ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ نسبت پول به نقدینگی افزایش پیدا کرده است. بر اساس آمار یکی از عواملی است که روی تورم تاثیر داشته است. در نرخ رشد نقدینگی پایه پولی و نرخ تورم چه اتفاقی افتاده است. در سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ نرخ رشد نقدینگی، بیش از نرخ تورم بوده و رشد پایه پولی کمتر از این دو بوده است. در سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ باز هم نرخ تورم از نرخ رشد نقدینگی پایین‌تر بوده و نرخ رشد پایه پولی بیش از نرخ تورم بوده است. در سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ نرخ رشد نقدینگی مرتب کمتر از رشد تورم می‌شود و همچنین نرخ رشد پایه پولی. در حقیقت ظرف ۴ تا ۵ سال گذشته سپره‌های سیستم بانکی به‌تدریج به شکل قابل ملاحظه‌ای کمتر شده، اما نرخ تورم متناسب با آن کاهش نیافته است.

این کارشناس اقتصادی بیان کرد: یک الگویی را مطرح کرده و رفتار بانک مرکزی در این الگو گنجانده‌ام. اگر شوک ارزی پیش بیاید و تقاضا و قیمت‌ها افزایش پیدا کند آیا بانک مرکزی به این مساله دامن می‌زند یا جلوی آن می‌ایستد. با بررسی داده‌ها و تخمین پارامتر‌ها اثر یک تکانه ارزی روی تورم اثر بیشتری دارد و اثر طولانی‌تری دارد، به این دلیل که تکانه ارزی از مجرای عرضه، تقاضا و انتظارات تاثیرگذار خواهد بود. مجموعه این عوامل باعث می‌شود که اثر تکانه ارزی بیشتر از یک تکانه پولی ساده باشد.

جلالی‌نائینی ادامه داد: اگر سازوکار تخصیص منابع در کشور کاراتر و هزینه مبادله کمتر بود و سیاست خارجی همراه‌تر بود و ابعاد رانت‌جویی محدودتر بود، تکانه‌ها، آنقدر سازوکار اقتصادی را برهم نمی‌زد.

وی اذعان کرد: تورم ابعاد ساختاری دارد که وابسته به واردات کالای واسطه‌ای است و گاه این نسبت شوک به اقتصاد وارد کرده است. اگر واردات کمتر باشد، نرخ تورم کمتر افزایش پیدا می‌کند و تولید کمتر افت می‌کند. عامل بعدی در نرخ تورم، نوسانات رشد پول است. در کل انتظارت تورمی و نرخ ارز در رفتار تورمی مهم به‌شمار می‌رود. البته پیش‌بینی نرخ تورم بر اساس دسترسی به درآمد‌های ارزی و نوسانات ارزی است. علاوه بر نرخ ارز، تورم در کوتاه‌مدت و میان‌مدت تحت تاثیر انتظارات تورمی است.

برای دریافت فایل ارائه دانلود کنید: ارائه دکتر احمدرضا جلالی نائینی؛ تورم در اقتصاد ایران: ویژگی‌ها و عوامل ایجادکننده

گزارش از پایگاه خبری فلزات خاورمیانه (می متالز)