تاریک و روشن صادرات صنعتی

به گزارش می‌متالز، بخش صنعت در حالی سهم ۱۵درصدی از صادرات ۱۴۰۲ دارد که عراق با سهم ۴۵درصدی اصلی‌ترین مشتری کالا‌های صنعتی ایران است. بخش صنعت سهم ارزشی ۱۵‌درصدی از صادرات غیرنفتی ۴۹میلیارد و ۳۲۹میلیون دلاری در سال ۱۴۰۲ داشته است. بررسی صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۲ به تفکیک بخش‌های عمده و مقایسه با سال قبل حاکی از این است که صادرات بخش صنعت از لحاظ ارزش ۱۰‌درصد و از لحاظ وزن ۱۳‌درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. هرچند ارزش واحد صادرات این بخش کاهش ۳درصدی داشته است. براین اساس صادرات بخش صنعت در ۱۲ماهه ۱۴۰۲، ۷میلیارد و ۶۳۲میلیون دلار به وزن ۷۱۸۰‌هزار تن بوده است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱، صادرات این بخش ۶میلیارد و ۹۴۲میلیون دلار به وزن ۶۳۳۵‌هزار تن بوده است.

براساس آمار تجارت در ۱۲ مـــــاهه ۱۴۰۲ عمده‌ترین صادرات صنعتی ایران که مربوط به محصولات پلیمری است، ارزشی کمتر از ۲ میلیارد دلار و سهمی در حدود ۴‌درصد از کل صادرات کشور دارد. صنایع غذایی و شیمیایی نیز به عنوان دو گروه صنعتی‌ای که در رتبه‌های بعدی صادرات صنعتی کشور در سال ۱۴۰۲ قرار دارند، به ترتیب سهم ارزشی ۳.۷‌درصدی و ۲.۱‌درصدی از صادرات دارند. رقم صادرات این دو گروه نیز به ترتیب یک‌میلیارد و ۸۴۸ میلیون دلار و یک‌میلیارد و ۳۹ میلیون دلار است. بررسی صادرات کالا به عراق به عنوان اصلی‌ترین مقصد کالا‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد که محصولات پلیمری، صنایع غذایی و صنایع برق و الکترونیک که مجموعا سهم ۲۳‌درصدی از صادرات ۹ میلیاردی به عراق دارند، عمده صادرات صنعتی به این کشور هستند. نکته قابل تامل در این زمینه این است که صادرات به عراق به عنوان شریک دوم تجاری در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، از لحاظ ارزشی ۱۰‌درصد و از لحاظ وزنی ۳‌درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش داشته است. از طرفی سهم صنعت از صادرات نزدیک به ۱۴ میلیاردی به چین به عنوان شریک اول تجاری نیز قابل‌توجه نبوده است.

صادرات صنعتی در ایران

بررسی و تحلیل داده‌های یونیدو در بخش شاخص‌های ظرفیت تولید حاکی از آن است که وضعیت خلق ارزش‌افزوده تولیدات کارخانه‌ای و میزان صادرات آن در مقایسه با کشور‌های حوزه سند چندان رضایت‌بخش نیست. همچنین شاخص عملکرد رقابت صنعتی (CIP) که توانایی کشور‌ها بر‌ای تولید و صادرات محصولات کارخانه‌ای در جهت ارتقا و تاثیر اقتصادی بر تجارت جهانی و ارزش‌افزوده محصولات کارخانه‌ای را می‌سنجد، بیانگر این است که ایران نسبت به برخی کشور‌های همسایه در این زمینه دچار عقب ماندگی است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در حال حاضر حدود ۴۵‌درصد از ارزش‌افزوده صنعتی ایران را تولیدات صنعتی با فناوری متوسط و بالا تشکیل می‌دهند و این سهم طی دودهه اخیر تقریبا در دامنه ۴۰ تا ۴۵‌درصد قرار داشته است. یونیدو رقابت صنعتی را ظرفیت کشور‌ها برای حضور در بازار‌های داخلی و بین‌المللی و در عین حال توسعه بخش‌ها و فعالیت‌های صنعتی با ارزش‌افزوده و محتوای فناوری بالاتر تعریف می‌کند. بر این اساس بهبود رقابت پذیری صنعتی مستلزم دو مولفه اساسی تولید برای افزایش حضور در بازار‌های داخلی و بین‌المللی و افزایش محتوای فناورانه است. اولین مولفه بر افزایش ظرفیت و تولید و مولفه دوم بر کیفیت و تولید محصولات مبتنی بر فناوری تمرکز دارد. این در حالی است که آمار‌های تجارت همچنان از سهم پایین کالا‌های مبتنی بر فناوری از صادرات کشور حکایت دارد.

سهم ناچیز صادرات کالا‌های با فناوری سطح بالا

بررسی صادرات به سطح فناوری محصولات طی سال ۱۴۰۲ حاکی از این است که صادرات محصولات اولیه، به ارزش ۱۷ میلیارد و ۷۶۶ میلیون دلار و وزن ۳۹.۵۵۴‌هزار تن، سهم ۳۶‌درصدی از صادرات داشته که نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۲۰‌درصد و از لحاظ وزنی ۱۶‌درصد کاهش داشته است. صادرات محصولات با فناوری سطح متوسط نیز با ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۷۵ میلیون دلار و وزن ۳۱.۰۳۴‌هزار تن، سهم ۳۰‌درصدی از صادرات ۱۴۰۲ داشته و در مجموع از نظر ارزشی نسبت به سال ۱۴۰۱، ۸‌درصد کاهش و از نظر وزنی ۱۰‌درصد افزایش داشته است. صادرات مبتنی بر منابع نیز در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، ۱۲ میلیارد و ۳۱۷ میلیون دلار به وزن ۶۰.۵۴۲‌هزار تن بوده که از لحاظ ارزشی ۹‌درصد و از نظر وزنی ۳۷‌درصد افزایش داشته است. صادرات فناوری سطح پایین در سال ۱۴۰۲، ۴ میلیارد و ۱۹۴ میلیون دلار به وزن ۵۲۲۸‌هزار تن بوده که سهم ۸‌درصدی از صادرات داشته و نسبت به سال ۱۴۰۱ از لحاظ ارزش افزایش یک‌درصدی و از لحاظ وزن افزایش ۸‌درصدی داشته است. صادرات محصولات فناوری سطح بالا نیز در ۱۴۰۲، ۴۳۱ میلیون دلار به وزن ۳۸‌هزار تن بوده است که همچنان سهم ۰.۱ درصدی از صادرات دارد و نسبت به سال قبل از لحاظ ارزش ۲‌درصد افزایش و از لحاظ وزن ۲۸‌درصد کاهش داشته است.

مقاصد صادراتی بخش صنعت

صادرات صنعتی در سال ۱۴۰۲ از نظر ارزش نسبت به سال قبل افزایش ۱۰‌درصدی داشته است، اما بررسی‌ها حاکی از این است که مقاصد صادراتی بخش صنعت همچنان محدود به چند کشور همسایه است. بررسی مقاصد صادراتی بخش صنعت طی سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که عراق با سهم ۴۵ درصدی اصلی‌ترین بازار کالای صنعتی ایران است. بعد از عراق، افغانستان با سهم ۱۰ درصدی، پاکستان با سهم ۷ درصدی، امارات متحده عربی با سهم ۷ درصدی، ترکیه با سهم ۵ درصدی، فدراسیون روسیه با سهم ۴ درصدی، جمهوری‌آذربایجان با سهم ۳ درصدی، ترکمنستان با سهم ۲‌درصدی و سایر کشور‌ها با سهم ۱۷‌درصدی قرار دارند.

بررسی‌ها حاکی از این است که صادرات صنعتی به چین به‌عنوان اولین شریک تجاری محدود بوده است. صادرات صنعتی به عراق نیز شامل محصولات پلیمری با سهم ۱۱ درصدی، صنایع غذایی با سهم ۹‌درصدی و صنایع برق و الکترونیک با سهم ۳‌درصدی است. صادرات صنعتی به امارات نیز شامل صنایع شیمیایی با سهم ۵‌درصدی است. صادرات صنعتی به هند هم مربوط به صنایع شیمیایی با سهم ۴‌درصدی است. صادرات به پاکستان نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۱‌درصدی است. صادرات به افغانستان نیز شامل صنایع غذایی با سهم ۱۲ درصدی، نساجی، پوشاک و کفش با سهم ۷‌درصدی و صنایع شیمیایی با سهم ۳‌درصدی است. صادرات به فدراسیون روسیه هم شامل صنایع غذایی با سهم ۷ درصدی و خودرو و نیروی محرکه با سهم ۷‌درصدی است.

ایران چه کالا‌های صنعتی صادر می‌کند؟

بررسی صادرات به تفکیک بخش‌های عمده و گروه‌های کالایی طی سال ۱۴۰۲ و مقایسه با سال قبل نشان می‌دهد که صادرات محصولات پلیمری با سهم ارزشی ۴‌درصدی از کل صادرات نسبت به سال قبل از لحاظ ارزشی ۲۳‌درصد و از نظر وزنی ۲۸‌درصد افزایش داشته است. صادرات این دسته از محصولات یک‌میلیارد و ۹۴۴ میلیون دلار به وزن ۱۶۶۰‌هزار تن بوده است. صادرات صنایع غذایی با سهم ارزشی ۳.۷ درصد از کل صادرات کشور در رتبه دوم صادرات صنعتی قرار داشته که از لحاظ ارزشی ۱۲‌درصد و از نظر وزنی ۱۹‌درصد نسبت به ۱۴۰۱ افزایش داشته است. صادرات صنایع غذایی در سال ۱۴۰۲، یک‌میلیارد و ۸۴۸ میلیون دلار به وزن ۱۹۶۲‌هزار تن بوده است. صنایع شیمیایی با سهم ارزشی ۲.۱‌درصد از کل صادرات غیرنفتی، نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۱۷‌درصد و از نظر وزنی ۱۴‌درصد افزایش داشته است.

صادرات این دسته از محصولات در سال ۱۴۰۲ یک‌میلیارد و ۳۹ میلیون دلار به وزن ۲۲۱۵‌هزار تن بوده است. صنایع نساجی، پوشاک و کفش در سال ۱۴۰۲، ۷۷۲ میلیون دلار به وزن ۳۵۷‌هزار تن بوده که در مجموع سهم ارزشی ۱.۶ درصدی از صادرات ۱۴۰۲ داشته است. صادرات این دسته از محصولات از لحاظ ارزش صفر‌درصد و از نظر وزنی یک درصد کاهش داشته است.

صنایع ماشین سازی و تجهیزات با سهم ارزشی یک‌درصدی از صادرات، در ۱۲ ماه ۱۴۰۲، ۴۷۲ میلیون دلار به وزن ۱۲۵‌هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱، ۶‌درصد از لحاظ ارزشی کاهش و ۷‌درصد از نظر وزنی افزایش داشته است. صنایع برق و الکترونیک با سهم ارزشی ۰.۸‌درصدی از صادرات ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، ۴۱۵ میلیون دلار به وزن ۱۱۵‌هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۸‌درصد و از نظر وزنی ۴‌درصد افزایش داشته است. صنعت لوازم‌خانگی نیز با سهم ارزشی ۰.۸‌درصدی از کل صادرات در سال ۱۴۰۲، ۳۹۴ میلیون دلار به وزن ۲۸۱‌هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی و وزنی کاهش یک‌درصدی را ثبت کرده است. خودرو و نیروی محرکه با سهم ارزشی ۰.۶‌درصدی از کل صادرات در ۱۴۰۲، ۲۹۰ میلیون دلار به وزن ۶۹‌هزار تن بوده که از لحاظ ارزشی ۲‌درصد افزایش و از نظر وزنی ۲۱‌درصد کاهش داشته است. صادرات محصولات سلولزی با سهم ارزشی ۰.۴‌درصدی از ارزش صادرات در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، ۲۲۱ میلیون دلار به وزن ۳۷۱‌هزار بوده که از نظر ارزشی ۱۴‌درصد و از لحاظ وزنی ۱۷‌درصد کاهش را ثبت کرده است. صنایع دارو با سهم ارزشی ۰.۲‌درصدی از کل صادرات در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، ۱۱۷ میلیون دلار به وزن ۳‌هزار تن بوده که نسبت به سال قبل از لحاظ ارزش ۱۲‌درصد و از لحاظ وزن ۲۴‌درصد افزایش داشته است.

صادرات صنایع ورزشی و خلاق در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲ با سهم ارزشی ۰.۱‌درصدی از کل صادرات، ۴۸ میلیون دلار به وزن ۱۷‌هزار تن بوده که تغییر چندانی نسبت به سال ۱۴۰۱ نداشته است. صادرات تجهیزات پزشکی با سهم ارزشی اندک از صادرات، ۱۵ میلیون دلار به وزن ۳‌هزار تن بوده که از لحاظ ارزشی ۴۰‌درصد کاهش و از نظر وزنی ۲۹‌درصد افزایش داشته است.

سهم یک‌درصدی صادرات کالا‌های سرمایه‌ای

صادرات به تفکیک واسطه ای، سرمایه‌ای و مصرفی طی سال ۱۴۰۲ و در مقایسه با سال قبل نشان می‌دهد که کالا‌های واسطه‌ای سهم ارزشی ۸۳.۷‌درصدی و سهم وزنی ۹۳‌درصدی داشته است. در مجموع صادرات کالا‌های واسطه‌ای ۴۱.۲۹۸ میلیون دلار به وزن ۱۲۶.۸۰۷‌هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱، از لحاظ ارزشی ۱۲‌درصد کاهش و از نظر وزنی ۱۰‌درصد افزایش داشته است. صادرات کالا‌های مصرفی در سال ۱۴۰۲ با سهم ۱۵.۳‌درصدی از لحاظ ارزشی و سهم ۶.۹‌درصدی از نظر وزنی، ۷ میلیارد و ۵۳۴ میلیون دلار به وزن ۹.۴۵۵‌هزار تن بوده که نسبت به سال قبل، ۱۵‌درصد از لحاظ ارزشی و ۷‌درصد از لحاظ وزنی افزایش داشته است. صادرات کالا‌های سرمایه‌ای در سال ۱۴۰۲ نیز به ارزش ۴۶۹ میلیون دلار و وزن ۱۴۳‌هزار تن، سهم ارزشی یک درصدی و سهم وزنی ۰.۱‌درصدی از صادرات داشته که نسبت به سال ۱۴۰۱ از لحاظ ارزشی ۱۰‌درصد و از نظر وزنی ۱۵‌درصد کاهش داشته است.

منبع: دنیای اقتصاد