آنچه بر صنعت فولاد گذشت...

به گزارش می‌متالز، صنعت فولاد در سال‌های اخیر با چالش‌های بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند که توانسته بر تحقق برنامه‌های پیش‌بینی شده اثر گذار شود. البته با وجود همین چالش‌ها و مشکلات، اما توسعه در صنعت حرکتی رو به جلو دارد و واحد‌های تولیدکننده ابر پروژه‌هایی را در بخش‌های مختلف در دستور کار دارند.

از سویی دیگر در سال گذشته، بسیاری از تولیدکنندگان فعال در صنعت فولاد به ویژه شرکت‌های بزرگ به سمت توسعه سبد محصولات خود رفته‌اند تا بتوانند به ارزش افزوده بیشتری دست پیدا کنند. این موضوع علاوه بر آن که در سوددهی شرکت‌ها موثر است می‌تواند ارز آوری خوبی از محل صادرات غیر نفتی به همراه داشته باشد. 

اما حالا با توجه به آنکه در ابتدای سال ۱۴۰۳ قرار داریم، فرصت خوبی است تا نگاهی به وضعیت این صنعت در یک سال گذشته داشته باشیم. صنعت فولاد در سال ۱۴۰۲ با اتفاقات مثبت و منفی مواجه بود که تمامی آنها بر عملکرد این صنعت اثر گذار بود. 

وضع عوارض صادراتی بر زنجیره ارزش فولاد

تصمیم وزارت صمت برای اخذ عوارض از صادرات مواد معدنی و زنجیره‌های ارزش از جمله فولاد در سال ۱۴۰۲ کاملا جدی بود و در خردادماه اعلام شد که در راستای افزایش ارزش افزوده بیشتر در صادرات این عوارض وضع و اجرایی می‌شود. از همان ابتدا فعالان بخش معدن و صنایع معدنی نسبت به این تصمیم معترض بودند و پیگیری‌های لازم برای تغییر نظر دولت را در برنامه خود قرار دادند. 

صنعت فولاد در سال‌های تحریم یکی از پشتیبان‌های اصلی اقتصاد کشور بود و توانست در صادرات غیر نفتی نقش مهمی داشته باشد. از سویی دیگر ارز حاصل از صادرات راهکاری برای تامین ارزی پروژه‌هایی بود که این صنعت در دست اجرا داشت. اما حالا با این تصمیم وزارت صمت بخشی از درآمد صادراتی باید به عنوان عوارض پرداخت شود که اثراتی به همراه دارد.

با توجه به بالا بودن هزینه‌های تولید و محاسبه قیمت مواد اولیه با ارز آزاد، رقابت در بازار‌های صادراتی سخت خواهد بود به ویژه آنکه در ۲ سال اخیر روسیه با از دست دادن بازار‌های غربی به سمت بازار‌های شرقی آمده است و یک رقیب جدی برای صادر کنندگان فولاد محسوب می‌شود.

حال در چنین شرایطی با وضع عوارض صادراتی بسیاری از صادرکنندگان از ادامه این فعالیت منصرف خواهند شد. اما در آن سوی ماجرا برخی تولیدکنندگان نیز باید برای تامین نیاز‌های ارزی و حفظ بازار‌هایی که به سختی به دست آمده حتی با پرداخت عوارض صادراتی به فعالیت‌های صادراتی خود ادامه دهند. اما بی شک برنده اصلی چنین تصمیمی رقبای ایران خواهند بود. 

رشد صادرات در ۱۱ ماهه ۱۴۰۲

اما هرچند صنعت فولاد در تامین زیرساخت‌های اولیه تولید با چالش همراه است، اما انتشار آمار ۱۱ ماهه نشان می‌دهد صادرات زنجیره فولاد با رشد ۲۰ درصدی همراه بوده است. براساس این آمار، صادرات حدود ۲۷ میلیون تن از محصولات زنجیره فولاد (جهش ۶۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته) به کمک کنسانتره و گندله سنگ آهن، افزایش ۶.۸ درصدی حجم (تناژ) صادرات فولاد میانی به لطف جهش حدود ۳۰ درصدی حجم صادرات اسلب، افزایش ۶.۷ درصدی حجم صادرات میلگرد همزمان با افت ۵ درصدی ارزش صادراتی آن (کاهش ۷۰ میلیون دلاری ارزش صادرات میلگرد) و رشد حدود ۸۰۰ درصدی (۹ برابر شدن) حجم صادرات کنسانتره سنگ آهن به ثبت رسید. 

این آمار‌ها نشان می‌دهد، تولیدکنندگان فولاد به دنبال حفظ بازار‌های صادراتی هستند که بی شک با حمایت‌های دولت این رشد می‌تواند افزایش پیدا کند. 

بحران ادامه‌دار انرژی

اما در کنار مشکلاتی که ناشی از وضع قوانین و مقررات و تصمیمات ناگهانی است، فولادی‌ها در سال‌های اخیر با چالشی به نام انرژی مواجه هستند که در دو بخش برق و گاز گریبان گیر تولید شده است. اثر گذاری این بحران به حدی است که به گفته کارشناسان صنعت فولاد از محل این چالش با ضرری ۳ میلیارد دلاری روبرو می‌شود. تامین برق در تابستان و به دنبال آن تامین گاز در زمستان، توانسته برنامه‌های تولید فولادی‌های را نشانه بگیرد.

با این حال شاهد بودیم که بسیاری از واحد‌های تولیدی با ثبت رکورد‌هایی در تولید همراه بودند که می‌تواند ناشی از مدیریت انرژی باشد. در سویی دیگر، اما فولادی‌ها خود به دنبال توسعه نیروگاه‌های تولید برق و حتی توسعه میادین گازی رفته‌اند. 

در حالی که تامین زیرساخت‌ها تکالیف دولت‌ها است، اما در شرایطی که این کمبود به تولید و حتی اشتغال آسیب می‌زند، فولادی‌ها خود دست بکار شده تا بتوانند با سرمایه گذاری‌های جدید به سمت تامین نیازهایشان حرکت کنند. 

ایران در رتبه ۹ ام تولیدکنندگان جهانی 

با این حال آمار‌های جهانی نشان می‌دهد که جایگاه ایران در بین تولیدکنندگان فولاد جهان ارتقا پیدا کرده است.

آخرین داده‌های انجمن جهانی فولاد حاکی از آنست که در نخستین ماه سال ۲۰۲۴ میلادی (ژانویه) ۱۴۸ میلیون و ۱۰۰ هزار تن فولاد در جهان تولید شد. این حجم از تولید نسبت به ژانویه سال گذشته ۱.۶ درصد کاهش داشت.

جایگاه ایران در ژانویه سال ۲۰۲۴ میلادی از دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان به نهمین تولیدکننده بزرگ ارتقا یافت. تولید فولاد ایران در این ماه ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن و ۳۹.۳ درصد بیش‌تر از مدت مشابه سال ۲۰۲۳ بود.

سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در صنعت فولاد حالا خود را در آمار تولیدکنندگان جهانی و افزایش صادرات نشان می‌دهد، اما موضوع مهم تغییر ذائقه بازار‌های جهانی است که نباید به آن بی توجهه بود.

امروز محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر که شامل فولاد‌های خاص و انواع ورق می‌شوند از تقاضای بالا و ارزش افزوده بیشتری برخوردار هستند. این به معنای آن است که باید صنعت فولاد کشور به سمت تولید محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر برود. 

همچنین مقوله تولید فولاد سبز از الزاماتی است که اگر امروز به آن بی توجه باشیم نه تنها صادرات از توجیه خود خارج می‌شود بلکه ممکن است در سال‌های پیش رو بازار اروپا را که در شرایط سخت تحریمی به دست آورده ایم از دست بدهیم. در نتیجه ضروری است تا تولیدکنندگان فولاد هرچه سریع‌تر به سمت تولید فولاد سبز رفته و بازار‌های بیشتری را از آن خود کند. شاید این موضوع از مهمترین مواردی است که باید در سال جدید در دستور کار قرار بگیرد. 

منبع: تیتر ۲۰