ضرورت جایگزینی نگاه ملی در حوزه فولاد به جای نگاه منطقه‌ای/ لزوم افزایش تاب‌آوری شرکت‌های فولادی کشور برای رسیدن به صادرات ۲۰ میلیون تنی

به گزارش می‌متالز، محمدیاسر طیب‌نیا در دومین نشست ملی توسعه مطلوب، رشد تولید و بهره‌وری صنعت فولاد ضمن تسلیت جان باختن جمعی از هموطنان در حادثه معدن طبس با بیان اینکه میزان مصرف فولاد یکی از شاخص‌های توسعه و پیشرفت است، اظهار کرد: صنعت فولاد یکی از بنیان‌های مهم اقتصاد در هر کشوری به شمار می‌آید و مصرف سرانه فولاد، به عنوان یکی از شاخص‌های ارزیابی صنعتی بودن کشور‌ها مطرح است. به بیانی می‌توان گفت میزان مصرف فولاد با میزان رفاه در جامعه ارتباط دارد، کشوری که خودرو‌های خوب می‌سازد و لوازم خانگی با کیفیت تولید می‌کند ساخت‌وساز مناسب دارد، توسعه زیرساخت‌ها از جمله خطوط انتقال آب و گاز و حتی انرژی و … شرایط خوبی دارد، کشور پیشرفته‌ای است و مردم آن از رفاه برخوردار هستند.

وی ادامه داد: بنابراین اگر ما صنعت فولاد را در کشور و به ویژه طی یک دهه اخیر که با تحریم‌های خیلی جدی روبرو بودیم، نداشتیم واقعاً کمر صنعت کشور خم شده بود و شرایط رفاه مردم بسیار اسفبار می‌شد.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اضافه کرد: هزاران کارخانه در کشور وابسته به صنعت فولاد است و اگر توسعه این صنعت را نداشتیم در دوره تحریم‌ها امکان واردات این میزان فولاد هم به لحاظ زیرساختی و هم به لحاظ حجم، مقدور نبود.

طیب‌نیا با بیان اینکه در تحریم‌ها با وجود صنعت فولاد نه تنها کمر اقتصاد کشور خم نشد بلکه امروز می‌توانیم از جایگزینی اقتصاد فولادی به جای اقتصاد نفتی صحبت کنیم اضافه کرد: سال گذشته مجموعه فولاد مبارکه توانست رتبه اول صادرکننده غیرنفتی کشور را بدست آورد و توانست رتبه سوم جهانی را به لحاظ نسبت صادرات به مصرف داخل بدست آورد و در حال حاضر ایران رتبه دهم تولید فولاد را در جهان دارد با ظرفیت ۳۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۳ و حتی از کشور‌هایی مانند ایتالیا، فرانسه، دانمارک و اسپانیا که صاحب تکنولوژی هستند نیز جلوتر است و فاصله ما با کشور آلمان که رتبه هفتم جهانی تولید فولاد را دارد فقط ۴ میلیون تن است که ظرفیت تولید آن هم در کشور وجود دارد چرا که ظرفیت تولید ۵۰ میلیون تن در کشور دیده شده است و می‌توانیم به لحاظ کمیت در تولید فولاد به کشور‌هایی نظیر آلمان برسیم.

وی با بیان اینکه صنعت فولاد در کشور از صنایعی است که از مزیت رقابتی برخوردار است، تصریح کرد: از نظر اقتصاددان‌ها این خیلی نکته مهمی است که چه صنعتی مزیت رقابتی داشته باشد، در کتاب کره جنوبی: «ژنرال توسعه»، سیاست‌های پارک چونگ هی در توسعه کره جنوبی بعد از جنگ را تشریح کرده و در این کتاب عنوان شده در این دوران بر روی جا‌هایی تمرکز کردند که مزیت رقابتی داشته باشد.

لزوم تمرکز بر روی مزیت‌های رقابتی در صنعت فولاد

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه قطعاً ما باید بر مزیت‌های رقابتی تمرکز کنیم و این امر قطعاً باید مورد توجه سیاست‌گذاران باشد، گفت: چنانچه به این امر توجه نکنیم به بیراهه رفته‌ایم و منابع کشور را به هدر خواهیم داد.

وی در ادامه با بیان اینکه صنعت فولاد طی چند دهه گذشته رشد بالای ۸ درصدی را داشته است، گفت: سال گذشته در صنعت فولاد ظرفیت اسمی ۴۶ میلیون تن را داشتیم و امروز این ظرفیت به ۵۰ میلیون تن رسیده است و این در حالی است که در سال خورشیدی گذشته ۳۲ میلیون تن و در سال میلادی گذشته نیز حدود ۳۱ میلیون تن تولید فولاد داشتیم.

طیب‌نیا اضافه کرد: درحالی‌که در دنیا ضریب بهره‌برداری از صنعت فولاد حدود ۷۸ درصد است، این میزان در کشور حدود ۶۸ درصد بوده و حدود ۱۰ درصد پایین‌تر از میانگین جهانی ضریب بهره‌برداری داریم و این به این معناست که علی‌رغم مزیت رقابتی، چون از ظرفیت‌ها خوب استفاده نمی‌کنیم رقابت‌پذیری ما فعلاً پایین است و نمی‌توانیم به خوبی رقابت کنیم.

وی اضافه کرد: باید توجه داشت که این میزان بهره‌برداری ۶۸ درصدی با احتساب مجموعه‌هایی مثل فولاد مبارکه به دست آمده که با ۱۰ میلیون تن تولید فولاد حدود ۳۲ الی ۳۳ درصد تولید فولاد کشور را تأمین می‌کند و با صددرصد ظرفیت فعالیت دارد.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه گفت: چنانچه مجموعه‌ای مانند فولاد مبارکه با بهره‌برداری از ۱۰۰ درصد ظرفیت و مجموعه‌های دیگری مانند فولاد خوزستان که با ۸۰ الی ۹۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند را کنار بگذاریم، ضریب بهره‌برداری صنعت کشور کمتر از ۶۰ درصد خواهد بود و بیشتر صنایع نیز حتی کمتر از ۵۰ درصد بهره‌برداری دارند.

عدم توازن مهم‌ترین چالش‌های ساختاری صنعت فولاد است

وی مهم‌ترین چالش‌های ساختاری صنعت فولاد را عدم توازن دانست و ادامه داد: طی چند دهه که صنعت فولاد رشد خوبی داشته تنها به توسعه کمی توجه شده و درحقیقت توسعه پشتوانه علمی نداشته هر چند در صنایعی مانند فولاد مبارکه سعی شد استراتژی‌ها دائم به‌روز شود، اما در کل صنعت این اتفاق نیفتاده است و ما را با عدم توازن روبه رو کرده است.

عقب‌ماندگی در حوزه اکتشاف و بهره‌برداری از معادن/ چالش تأمین سنگ آهن در آینده نزدیک

وی با بیان اینکه در بالادست و در حوزه اکتشاف و استخراج معادن به‌شدت از استاندارد‌های جهانی عقب هستیم، ادامه داد: این در حالی است که منابع خوبی به ویژه در زمینه سنگ آهن در کشور وجود دارد و جز ۱۰ کشور اول دنیا هستیم، اما به‌لحاظ اکتشاف با کشور‌های توسعه‌ یافته و پیشرو فاصله خیلی دور و درازی داریم.

چالش پراکندگی شرکت‌های تولیدی در زنجیره فولاد

وی با اشاره به لزوم همکاری شرکت‌های بزرگ با یکدیگر و همچنین ادغام شرکت‌های کوچک در شرکت‌های بزرگ و ادغام با یکدیگر گفت: شرکت‌های بزرگ ظرفیت‌هایی دارند که شرکت‌های کوچک‌تر می‌توانند از آنها استفاده کنند.

عدم کفایت زیرساخت‌ها (شامل برق، گاز، بنادر، ر اه آهن)

طیب‌نیا به چهارمین چالش ساختاری صنعت فولاد پرداخت و گفت: عدم کفایت زیرساخت‌ها شامل برق، گاز، بنادر، راه آهن نیز یکی دیگر از چالش‌های ساختاری این صنعت است که در ادامه به آن خواهم پرداخت.

باید در حوزه فولاد نگاه ملی داشته باشیم

طیب‌نیا با بیان اینکه باید در حوزه فولاد نگاه ملی داشته باشیم، تصریح کرد: امروز نگاه به فولاد منطقه‌ای است و چنانچه نگاه ملی حاکم شود بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

لزوم ادغام شرکت‌های کوچک معدنی در کشور

وی اولین استراتژی را ادغام شرکت‌های کوچک و متوسط و تشکیل شرکت‌های بزرگ معدنی دانست و گفت: این اقدام از ۱۰ سال گذشته در چین آغاز شده است و در همان سال‌ها استراتژی چین بر روی کاهش تعداد شرکت‌های فولادی و افزایش ظرفیت تولید این شرکت‌ها بود، استراتژی که امروز تا حدودی محقق شده است.

وی استراتژی بعدی برای حل چالش‌های صنعت فولاد را مشارکت شرکت‌های بزرگ معدنی و فولادی در توسعه ظرفیت‌های جدید اعلام کرد و گفت: این استراتژی در فولاد مبارکه دنبال شده، بعضی شرکت‌های دیگر نیز درصدد انجام این کار هستند.

طیب‌نیا با بیان اینکه در حال حاضر شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه، گل‌گهر و تجلی، شرکت ستاره سیمین را در جنوب کشور در دست اجرا دارند، گفت: این اتفاق باید ادامه پیدا کند و در کنار این ادغام‌ها، ظرفیت شرکت‌های بزرگ و خلأ‌های زنجیره فولاد در حوزه‌های بالادست و پایین‌دست اصلاح شود.

شرکت‌های مشترک سرمایه‌پذیر و پروژه‌محور به ویژه در حوزه‌های زیرساختی باید ایجاد شود

وی با بیان اینکه شرکت‌های مشترک سرمایه‌پذیر و پروژه‌محور به ویژه در حوزه‌های زیرساختی باید ایجاد شود، افزود: سال‌ها در این زمینه از دولت‌ها درخواست داشتیم، اما اتفاقی نیفتاد، پس خودمان شروع کردیم و امروز بزرگ‌ترین هلدینگ حمل‌ونقل ریلی کشور در فولاد مبارکه راه‌اندازی شد و به خود فولاد و شرکت‌های زیرمجموعه مانند فولاد هرمزگان، فولادسنگان و … خدمات می‌دهد، همچنین در حوزه انرژی شرکت صناپ را برای تأمین انرژی راه‌اندازی کردیم.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه حدود ۲ هزار مگاوات تولید برق در دستور کار فولاد مبارکه است، افزود: این میزان مازاد بر نیاز فولاد مبارکه است و می‌توانیم به دیگران نیز خدمت‌رسانی کنیم و این اتفاقات باید در مجموعه‌های فولادی رخ دهد.

وی ادامه داد: با این نگاه در فولاد مبارکه در حال حاضر ۲ توربین نیروگاه ۹۱۴ مگاواتی با کلاس f در مدار قرار گرفته است، نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی که بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور است نیز در شرق اصفهان تا ماه آینده ۲۰ مگاوات آن وارد مدار می‌شود و از ماه بعد هر ماه ۲۰ تا ۳۰ مگاوات در مدار قرار می‌گیرد و طی بازه زمانی حداکثر ۲ سال آینده به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.

طیب‌نیا در خصوص سرمایه‌گذاری فولاد مبارکه در استخراج و بهره‌برداری از میدان گازی نیز گفت: مطالعات این طرح بیش‌از یک‌ سال و نیم است که انجام‌شده و دریافت مجوز‌های لازم در مرحله نهایی شدن است و این طرح را با وزارت نفت خواهیم داشت و با اجرای این طرح کل نیاز گروه فولاد مبارکه به گاز از این محل مرتفع خواهد شد.

نیاز به سرمایه‌گذاری ۸ میلیارد دلاری برای تکمیل زنجیره فولاد

وی در خصوص تأمین آب مورد نیاز فولاد مبارکه نیز گفت: قبل از اینکه از سال ۱۴۰۰ به چالش انرژی برسیم چالش تأمین مواد اولیه را داشتیم و این در حالی است که امروز چالش برق و گاز بر روی همه نیاز‌ها سایه انداخته است. در حوزه زیرساخت‌ها باید ۱۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته باشیم و حدود ۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تکمیل زنجیره فولاد نیاز است و از این رو قرار است طی چندسال آینده ۲۱ میلیارد دلار در صنعت فولاد سرمایه‌گذاری شود و این در حالی است که به این اعتبار در بخش‌های دیگر کشور نیز نیاز داریم و باید اصلاحاتی در برنامه‌ریزی‌ها صورت گیرد.

بالا بردن تاب‌آوری زنجیره فولاد یکی از راهکار‌های حفظ مزیت رقابتی این صنعت است

وی بالا بردن تاب‌آوری زنجیره فولاد را یکی از راهکار‌های حفظ مزیت رقابتی این صنعت دانست و گفت: این ویژگی در همه کشور‌ها باید تقویت شود و مورد توجه قرار گرفته است، چرا که با کاهش تقاضای جهانی تشدید روند کربن زدایی روبه‌رو هستیم و این در حالی است که امروز ۷۰ درصد از تولید فولاد جهان با روش کوره بلند انجام می‌شود؛ سیاست‌گذاری‌ها به سمتی است که طی دهه جاری روند تولید فولاد به ۴۰ درصد روش‌های دیگر و ۶۰ درصد کوره بلند برسد و تا سال ۲۰۵۰ این عدد برعکس شود.

سرانه مصرف فولاد در کشور حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم است

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه پراکندگی شرکت‌های زنجیره و عدم کفایت زیرساخت‌ها را دیگر چالش‌های صنعت فولاد اعلام کرد و ادامه داد: امروز سرانه مصرف فولاد در کشور حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر است که با این سرانه مصرف ما حدود ۲۰ میلیون تن است، اگر رشد اقتصادی بالای ۸ درصد داشته باشیم و کشور‌های توسعه‌ یافته را پشت‌سر بگذاریم و به سرانه مصرف ۴۰۰ کیلوگرم برسیم، مصرف فولاد کشور به حدود ۳۰ میلیون تن در سال ۱۴۱۰ خواهد رسید.

عدم توازن یعنی تنها در سال گذشته مجوز تولید ۲۰ میلیون تن فولاد را صادر کرده‌ایم

وی با بیان اینکه ظرفیت‌های فعلی تولید فولاد حدود ۵۰ میلیون تن است و برنامه ۱۴۰۴ رسیدن به ظرفیت اسمی ۵۵ میلیون تن است، اضافه کرد: طرح‌های توسعه‌ای در دست اجرا با حدود ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز ۶۷ الی ۶۸ تن است و میزان مجوز‌هایی که صادر شده نیز حدود ۱۴۵ میلیون تن است و این اعداد گویای عدم توازن در صنعت فولاد است چرا که برنامه ما ایجاد ظرفیت ۵۵ میلیون تنی بوده و تنها در سال گذشته مجوز تولید ۲۰ میلیون تن فولاد را صادر کرده‌ایم با توجیه اینکه طبق قانون نمی‌توانیم مجوز صادر نکنیم.

ذخایر معدنی فعلی کشور تا ۱۴ سال آینده نیاز صنایع فولادی را تأمین می‌کند

طیب‌نیا با تاکید بر اینکه اگر فقط برنامه محقق شود و بتوانیم تنها ۵۵ میلیون تن فولاد تولید کنیم، بر اساس ذخایر موجود طی ۱۳ الی ۱۴ سال و در خوشبینانه‌ترین حدود ۲۰ تا ۲۵ سال آینده امکان تولید فولاد را داریم، ابراز کرد: با این شرایط از سال ۱۴۲۰ تا ۱۴۲۵ صنعت فولاد مزیت رقابتی خود را از دست خواهد داد و به یک وارد کننده مواد اولیه تبدیل می‌شود.

وی پراکندگی زیاد زنجیره فولاد را دیگر چالش این صنعت اعلام کرد و افزود: در کشور طی سالیان متوالی کار کارشناسی، طرح کارشناسی براساس طرح‌های آمایش و براساس یک برنامه علمی و مبتنی بر مطالعات اقتصادی و علمی پیاده‌سازی نشده است و به‌جای مجوز برای احداث کارخانه‌هایی با مقیاس اقتصادی، کارخانه‌های زیر یک میلیون تن تولید مجوز می‌گیرند و نام این کار را عدالت توسعه‌ای و توسعه مناطق محروم می‌گذارند، اما با سرمایه ملی کاری می‌کنند که همواره نیازمند هزینه است همان کاری که در حوزه انرژی انجام شد چرا که با این شرایط نمی‌توانیم رقابت کنیم.

۷۵ شرکت فولادی در کشور کمتر ۵۰۰ هزار تن تولید دارند

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۲۰۰ واحد تولیدکننده در زنجیره فولاد در کشور وجود دارد که ۳۰ میلیون تن فولاد تولید می‌کنند، افزود: ۷۵ شرکت از این تعداد کمتر ۵۰۰ هزار تن تولید دارند و از این تعداد بسیاری نیز زیر ۱۰۰ هزار تن هستند و این یعنی صنعتی کاملاً غیراقتصادی و این در حالی است که در دنیا برای رقابت‌پذیری شاهد ادغام شرکت‌ها برای ایجاد شرکتی با ظرفیت ۵۰ میلیون تن، ۷۰ میلیون تن و ۱۰۰ و ۱۵۰ میلیون تنی هستیم.

طی سه سال اخیر برق برای صنعت فولاد ۸ برابر افزایش داشته است

وی با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های صنعت فولاد گفت: مزیت‌های صنعتی در کشور وجود انرژی در کشور است که البته این انرژی با قیمت مناسب بود، اما طی سه سال اخیر برق برای صنعت فولاد ۸ برابر افزایش داشته است و رفته رفته این مزیت نیز در حال تبدیل شدن به یک نقطه ضعف و چالش است.

طیب‌نیا با بیان اینکه در حوزه برق طی یک دهه گذشته رشد مصرف حدود پنج درصد و رشد ظرفیت سه درصد بوده است، ادامه داد: از این رو هر سال چالش ما در حوزه برق بیشتر می‌شود و در حوزه گاز طبیعی نیز این چالش دقیقاً همین‌طور است، ما برای سال آینده پیش‌بینی تراز منفی حدود ۵۴ میلیون مترمکعب را در فصل سرد داریم، با همین روند در سال ۱۴۲۰ پیش بینی ۱۹۳ میلیون متر مکعب تراز منفی گاز را خواهیم داشت.

لزوم ایجاد حکمرانی خوب در صنعت فولاد

وی با اشاره به راهکار‌هایی برای حل چالش‌های زنجیره فولاد در کشور تصریح کرد: باید در حوزه‌های زیرساختی، حوزه‌های زنجیره، در اصلاح طرح‌هایی که در حال حاضر در دست اجرا است و در جابجایی‌هایی که باید در طرح‌های قبلی و اصلاحاتی که در طراحی فعلی داریم، تغییراتی را اعمال کنیم، به هر جهت در بسیاری از حوزه‌ها ازجمله صنعت فولاد باید حکمرانی خوب را ایجاد کنیم، در برخی از حوزه‌ها مانند انرژی اصلاً حکمرانی نداشتیم.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اضافه کرد: در حوزه فولاد نیز باید شرایطی را ایجاد کنیم و باید اصلاحاتی را انجام دهیم که در این زمینه نمی‌توان از دولت انتظار داشت و باید به سمت خودتامینی برویم، ما این اقدام را در فولاد مبارکه از ۲.۵ سال گذشته آغاز کردیم هر چند افراد زیادی ما را مذمت کردند، اما امروز ما ۸۰ لکوموتیو، پنج هزار واگن داریم و سال گذشته ۵۰۰ کامیون خریداری کردیم.

باید با بالا بردن تاب‌آوری خود ۲۰ میلیون تن صادرات داشته باشیم

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه سیاست‌های کشور‌های اروپایی و کشور‌های توسعه‌ یافته به سمت مصرف فولاد کم کربن رفته است، گفت: اگر ما تاب‌آوری صنعت فولاد را بالا نبریم نمی‌توانیم طی سال‌های آینده در بازار‌های جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم و این در حالی است که چین صادرات ۱۱۵ میلیون تنی را در دستور کار دارد.

وی تصریح کرد: افزایش صادرات فولاد چین به معنای واردات این محصولات به کشور ما و بازار‌های مشترک است و از این رو باید تاب‌آوری خود را بالا ببریم، باید ۲۰ میلیون تن صادرات داشته باشیم.

طیب‌نیا اضافه کرد: ما در صنعت سه مؤلفه اصلی را داریم باید تاب‌آوری خود را بالا ببریم در شرایط بحران به سرعت به حالت اول برگردیم، مجموعه تاب آور مجموعه‌ای است که در صورت بازگشت از بحران به شرایط بهتری می‌رسد.

وی اضافه کرد: شرکت فولاد مبارکه با اقداماتی که در راستای افزایش تاب‌آوری انجام داد طی ۲ سال اخیر علی‌رغم محدودیت‌های انرژی تولید خود را افزایش داد و دیگر شرکت‌ها کاهش تولید را داشتند.

وی با بیان اینکه فولادمبارکه با داشتن بیش‌از یک درصد جی دی پی کشور و بیش‌از چهار و نیم درصد جی دی پی بخش صنعت می‌تواند این ادعا را داشته باشد که تاب‌آوری بیشتر از دیگر صنایع را دارد و می‌تواند الگویی موفق برای دیگر صنایع باشد، اضافه کرد: فولاد مبارکه در دهه قبل خودکفایی و مبارزه با تحریم‌ها را داشت و در دهه فعلی خودتامینی و در حقیقت افزایش تاب‌آوری به‌عنوان استراتژی اصلی فولاد مبارکه است و امروز استراتژی که برای فولاد مبارکه در نظر گرفته شده، ورود به کسب‌وکار‌های جدید است تا بتوانیم تاب‌آوری مجموعه خود را بالا ببریم و ۲۰ درصد از درآمد فولاد به‌طور سالانه از محل این کسب‌وکار‌ها تأمین شود.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه درآمد شرکت فولاد مبارکه در برنامه چشم انداز ۱۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده است، ادامه داد: برای این شرکت ۵ استراتژی اصلی برای فولاد مبارکه در نظر گرفته شده است که بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود و توسعه متوازن را در دستور کار داریم که برای تحقق آن توسعه نوآوری را با راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر با سرمایه اولیه یک هزار میلیارد تومان تأسیس کردیم که بیش‌از ۳۰ شرکت دانش بنیان و شرکت نوپا را حمایت کردیم و امیدواریم اینها ظرف یکی دو سال آینده به به بار بنشیند.

تربیت مدیران و ثبات سیاست‌ها

وی با بیان اینکه در بحث توسعه پایدار سیاست‌های جدیدی را اتخاذ کردیم و بحث توسعه سرمایه انسانی به‌عنوان یکی از محوری‌ترین کار‌ها در دستور کار قرار گرفت، ادامه داد: ما اگر بخواهیم موفق باشیم باید نسبت به تربیت مدیران و همچنین ثبات سیاست‌ها توجه داشته باشیم، مساله‌ای که در کشور به عنوان یک ضعف محسوب می‌شود.

طیب‌نیا ابراز امیدواری کرد که چنین جلسات بررسی چالش‌های صنعت فولاد استمرار داشته باشد تا شاهد شکوفایی و توسعه متوازن صنعت فولاد باشیم.

منبع: پایگاه خبری - تحلیلی ایراسین