هوشمندسازی در ایمنی سبب کاهش قیمت تمام‌شده می‌شود

به گزارش می‌متالز، شبکه خبر در برنامه میز اقتصاد با حضور و مشارکت میهمانان برنامه، آقای اردشیر سعدمحمدی، کارشناس معدن، و خانم بهاره خازنی، مدیر هوشمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و در استودیوی دیگر، خانم معدنی، خبرنگار خبرگزاری صداوسیما در گروه معدن موضوع تأثیر هوشمندسازی در ارتقای ایمنی معادن بررسی شد.

سؤال: آقای سعدمحمدی، اساساً وقتی داریم راجع به هوشمندسازی صحبت می‌کنیم و اینکه این هوشمندسازی منجر به ایمن‌سازی شود، داریم از چه مؤلفه‌هایی صحبت می‌کنیم و اگر در این مؤلفه‌ای که امروز مورد بحث ما است، عقب‌تر از استاندارد‌های جهانی و انتظار خودمان عقب هستیم، علت آن چه است؟

سعدمحمدی: من این بحث را به این شکل باز خواهم کرد که هوشمندسازی در دنیا شکل خیلی جدی به خودش گرفته است. اگر کشور‌های پیشرفته در بخش معدنی را بخواهیم تقسیم‌بندی داشته باشیم، در کشور استرالیا در ۵ سال گذشته، نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری روی بحث هوشمندسازی اتفاق افتاده است. در کشور چین این عدد ۲۰ میلیارد دلار است. اعداد تولیدشان با ما فاصله جدی دارد. اگر بخواهم مثال بزنم، ما در استرالیا در سال گذشته، ۹۶۰ میلیون تن فقط سنگ آهن استخراج شده است.

در بحث زغال سنگ در چین که محور بحث شما هم قرار می‌گیرد، بابت آن حادثه‌هایی که شکل گرفته است، در سال گذشته ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن استخراج زغال سنگ شکل گرفته است، از ۷ و نیم میلیاردی که در دنیا تولید می‌شود. سهم ما چیزی حدود ۳ میلیون تن زغال خام است، کنسانتره نزدیک به ۱ میلیون و ۶۰۰. بنابراین بحث هوشمندسازی به طور جدی در دنیا مطرح است، یکی از شاخه‌های آن ایمنی است.

بحث هوشمندسازی افزایش بهره‌وری به لحاظ اقتصادی به دنبال دارد. اگر بخواهم مثال بزنم برای درک بهتر مطلب، ما در بحث کنسانتره‌های فلز‌های اساسی در راندمان کارخانه‌های کنسانتره الان در دنیا بالای ۹۷ و نیم است. مفهوم این آن است که قسمت اعظم فلز موجود در طبیعت تبدیل می‌شود به آن خالص‌سازی که شکل می‌گیرد؛ بنابراین در سطح‌های باطله میزان ماده‌ای که انتقال پیدا می‌کند، بسیار کم است.

پس بحث‌های زیست‌محیطی کمتری به لحاظ آن بحث‌های‌ای آر دی یا اسید راکتور نیجی که درصد‌های باطله و ایجاد مشکل می‌کند به وجود می‌آید. بهره‌وری الان در این مسیر شکل گرفته است، یعنی پول، یعنی اقتصاد، یعنی سوددهی و رقابت بالاتر و هرچقدر سود یک سیستم در این بخش بیشتر شود قطعاً سرمایه‌گذاری برای آن بخش و جلب انگیزه برای حضور برای سرمایه‌گذاری آتی قطعاً شکل بهتری به خودش می‌گیرد.

سؤال: این درصد‌هایی که می‌گویید در کشور ما مثلاً چه طوری است، ما چقدر در حوزه هوشمندسازی سرمایه‌گذاری می‌کنیم؟

سعدمحمدی: ما هنوز به شکل جدی وارد نشده‌ایم. در بعضی از معاد ن بزرگ ما مثل سرچشمه، در معدن مس سرچشمه سیستم وی‌ای آر، چهار پیش یک همایشی برگزار شد، مقالات خوبی از طرف شورای نخبگان آمد، ما این فضا را به لحاظ علمی در کشور داریم و بحث اصلی این است که ما برای اتاق سه بعدی که در کامل دیسپچینگ کنترل معدنی را شکل می‌گیرد با عینک‌های سه بعدی الان به طور کامل فضای عملیاتی را تحت کنترل گرفته‌ایم و می‌توانیم از نظر فنی و ایمنی فضا را کنترل کنیم.

بنابراین در معادن بزرگ ما شروع شده است و شکل گرفته است، اما بسیار نیاز دارد ما به لحاظ فنی در همه سطوح مان ورود پیدا کنیم و برای دیسپچینگ و کارخانه‌های فرآوری‌مان و برای استحصال معدنی و برای راندمان مان، فضای سرمایه‌گذاری بسیار بالاتری را داشته باشیم. اما همه این صحبت‌هایی که با هم می‌کنیم از یک کانالی باید عبور کند، یک اول از همه آموزش، یعنی اینکه ما فضا را تدوین و برنامه‌ریزی کنیم و مدون کنیم برای اجرا، ابتدا باید نیروی انسانی شایسته‌ای که توانایی اجرای آن برنامه داشته باشد را تربیت کنیم و به این منظور باید با هماهنگی وزارت صمت، با آموزش عالی در سیلابس‌های درسی این بخش در بخش معدن شکل داده شود.

شما پرورش نیرو داشته باشید، باید آدم‌ها را پرورش بدهیم. تمام آموزش ما نمی‌تواند خارج از سیستم آموزش عالی شکل بگیرد و موفقیت آمیز باشد. شاید یک قسمتی را بتوانیم این کار را با آن جلو ببریم ولی قطع به یقین نیاز به آموزش‌های جدی، گنجاندن این نکته در سیلابس‌های درسی لیسانس و قسمت‌های بالاتر و نهایتاً برنامه مدون مشخص زماندار، بتواند آن مسیر را برای ما باز کند و در آن مسیر ما بتوانیم هدایت را بعهده بگیریم و نتایج آن هر ساله مورد ارزیابی قرار بگیرد و مطمئن هستم که به لحاظ اقتصادی می‌تواند کمک شایانی را به بخش‌های معادن ما و کشور در تولید ناخالص ملی داشته باشد.

سؤال: خانم خازنی، نظر شما چه است، فکر می‌کنید مؤلفه‌های هوشمندسازی، آقای سعدمحمدی بخشی را اشاره کردند، فکر می‌کنید مهم‌ترین مؤلفه‌های آن چه است و کشور‌هایی که در این حوزه پیشرفته‌تر هستند، شما فکر می‌کنید آنها چه هستند؟

خازنی: اینکه ما بخواهیم هوشمندسازی را در یک کشور شروع کنیم، اول باید یک عارضه‌یابی می‌کردیم، آسیب‌ها را می‌دیدیم که الان در معادن کشور چه آسیب‌هایی وجود دارد. بررسی‌ها انجام شد، توسط یک کارگروه ویژه‌ای از تمام شرکت‌های بزرگ معدنی، این بررسی‌ها انجام شد. متوجه شدیم که اصل مانعی که ما الان با آن مواجه هستیم، یکی بحث زیرساخت است، زیرساخت‌های شبکه ای، ارتباطی و اطلاعاتی و نیروی انسانی، که آقای دکتر هم این مساله را متذکر شدند.

سؤال: اینکه شبکه‌های ارتباطی در حوزه معادن هوشمند نیستند برای چه است؟

خازنی: الان معادن همه آمدند مناطق دورافتاده‌ای هستند که شاید به لحاظ اینترنت اوضاع پوشش خوبی نداشته باشند. لازمه هوشمندسازی این است که واقعاً شبکه ارتباطی خوبی برقرار شده باشد. این موضوع را بعد از بررسی‌هایی که انجام شده است، الان با کمک وزارت ارتباطات درحال بررسی است، یعنی همین الان مختصات معادن تمام آنها دارد مورد بررسی قرار می‌گیرد، به لحاظ پوشش‌دهی اینترنتی و در برنامه توسعه وزارت ارتباطات قرار می‌گیرد.

بعد دیگر مساله که اگر بخواهیم بررسی کنیم که چرا هوشمندسازی الان یک مقدار با مانع مواجه شده است، این است که یک مقدار مدیران ارشد سازمان‌ها و شرکت‌های معدنی نیاز دارند به اینکه یک جلب اعتمادی داشته باشند. بخاطر اینکه الان خودشان مدیران درگیر مسائل دیگری ازجمله انرژی هم هستند که این خودش یک مقدار دغدغه برای آنها ایجاد می‌کند تا بتوانند تولیدشان بعد از حل مشکل انرژی شان تولید را در سطح نرمال نگه دارند.

سؤال: جلب انرژی یعنی می‌فرمایید اینقدر مسائل به نظر خودشان مهمتری مقدم‌تر است برای هوشمندسازی، خیلی سمت آن نمی‌روند؟

خازنی: بله دقیقاً. اولویت ذهنی شان روی مسائلی است که الان مشکلات بزرگ تری در تولید برای آنها ایجاد کرده است. از طرف دیگر هر اتصالی که به وجود بیاید، مسائل تهدیدات سایبری به وجود می‌آید، این هم خودش یک واهمه‌ای ایجاد می‌کند برای تمام مدیران بزرگ و معادن که بخواهند به این سمت و سو بروند.

از طرف دیگر ما بخواهیم یکی دیگر از مسائل هوشمندسازی را به کار ببریم اینکه هزینه اش خیلی بالا است و نیاز دارد که سرمایه‌گذاری خاص و ویژه‌ای شود. تمام اینها را که کنار هم بگذاریم، ما متوجه شدیم که یک کار تیمی و فرانهادی و بین دستگاهی نیاز است برای اینکه بخواهیم قدم محکمی در هوشمندسازی بگذاریم؛ که حالا این قضیه را ما توانستیم با همکاری وزارت ارتباطات، معاونت علمی ریاست جمهوری و حتی نهاد ریاست جمهوری که ما به عنوان نماینده وزارت صمت وارد این موضوع شده‌ایم و کار‌ها درحال پیگیری و اقدام است.

سؤال: الان از همه معادنی که ایمنی را دارد چه مقدار است و چقدر آن هوشمند است؟

خازنی: می‌شود گفت که خیلی کم یعنی اینقدر این درصد ناچیز است که اصلاً ...

سؤال: چه تعداد معادن است؟

خازنی: دو معدن است که مکانیزه است.

سؤال: دو معدن از چند معدن؟

خازنی: دو معدن اگر معدن زیرزمینی را بخواهیم حساب کنیم، تعدادشان را آقای دکتر شاید بهتر بدانند که دو معدن از چه تعداد است ولی ما درصد خیلی ناچیزی از معادن ما الان به سمت مکانیزه شدن تازه می‌روند و به سمت هوشمندسازی هم هنوز نرفته‌اند.

سؤال: آقای سعدمحمدی، چه تعداد معدن؟

سعدمحمدی: ما در کشور بالغ بر ۱۰ هزار و ۵۰۰ معدن دارای امتیاز پروانه بهره‌برداری داریم و حدود ۷ هزار و خورده‌ای از آنها فعال هستند. از این ۷ هزار و خورده‌ای ۲۸۳ معدن بزرگ است، یعنی میزان تولیدشان به نسبت بقیه شرایط بهتر و بالاتری دارد. یکی از نکاتی که باید به آن دقت کرد، تعریف هوشمندسازی همین است. تعاریف بین‌المللی وجود دارد، معادن تقسیم‌بندی میزان حداقل استخراج سالیانه امروز یک سیستم فنی، هوشمند تعیین می‌کند که چقدر باید باشد تا قدرت رقابت بین‌المللی به لحاظ قیمت تمام‌شده را شما تعریف داشته باشید.

هوشمندسازی من این نکته را بیشتر توضیح بدهم، باعث کاهش قیمت تمام‌شده می‌شود و هوشمندسازی فقط این نیست که کنترل نظارتی داشته باشد، یک قسمت از کارش این است. بیشترین بحث آن در این سرمایه‌گذاری که در دولت دارد صورت می‌گیرد، بحث کاهش قیمت تمام‌شده و افزایش راندمان است.

ببینید امروز در دنیا مقالات بین‌المللی آی اس آی که در انجمن‌های دنیا مورد قبول قرار می‌گیرد برای پایش و اعلام به همه، دو موضوع را به عنوان نتیجه باید داشته باشیم. یک ارتقای ایمنی، یعنی آن مقاله علمی باید پایان آن، نتیجه آن، ارتقای ایمنی باشد. دوم کاهش قیمت تمام‌شده، بقیه مقالات کار می‌شود ولی اولویت بین‌المللی روز دنیا نیست.

این یک نکته، نکته دومی که دوست دارم مطرح شود و داشته باشیم، چون بحث شما بحث هوشمندسازی در قسمت ایمنی است، باید دقت کنیم که در بخش معدن در دانشگاه واحد و سیلابس ایمنی یک واحد اختیاری است. مگر ما نمی‌گوییم ایمنی خیلی مهم است، مگر تابلو نمی‌زنیم که اول ایمن و بعد کار. بعد شما در دانشگاه یک واحد اختیاری، نه دانشجو تمایل دارد یک واحد را با توجه به ترافیک، ساعت کاری و شرایط بگیرد، نه استاد یک واحد درسی اش پر می‌شود با یک واحد ۴۵ دقیقه درسی.

ایمنی به نظر شما حالا در کشور‌هایی که میزان حجم عملیات معدنی بالایی دارند، واحد‌های آن در دانشگاه‌های مختلف اگر بخواهیم ارزیابی کنیم، کف اش دو واحد است، بحث‌های خیلی جدی داریم. وقتی ما اختیاری می‌گیریم، بعضی از دانشگاه‌ها درس نمی‌دهند، بعضی‌ها هم نمی‌گیرند، این یک نکته، پرورش نمی‌دهیم، آموزش نمی‌دهیم. نکاتی که بعد می‌آید در ایمنی به لحاظ آموزشی من خواهش می‌کنم به آن توجه کنیم.

وقتی ما آموزش در معادن زیرزمینی می‌دهیم، مثلاً طرف را می‌آوریم یک دوره یک روزه برای او می‌گذاریم، امضاء هم می‌دهیم که ایشان این دوره را گذرانده است. آیا سطح دانش و بینش و در سطوح مختلف برای آموزش دادن و خروجی و نتیجه گیری، چه برنامه‌ای را باید دنبال کنیم. اینها آن نکاتی است که باید توجه بیشتری به آن شود. در ارتباط با مسائل مکانیزه‌ای که عرض کردم، سرکار خانم گفتند، ما یک معدن مکانیزه و نه هوشمند، اولین معدن مکانیزه زغال سنگ طبس را در کشور داریم که یک معدن است که مکانیزه است. البته این جایی که اتفاق افتاده است در بخش خصوصی است و معدن نبوده است ولی خود آن معدن نیازمند هوشمندسازی است، همان مکانیزه، پرورده اصلی.

سؤال: سؤال هم همین بود. می‌خواستم بگویم وقتی که داریم صحبت می‌کنیم یک معدن یایک فرآیند معدنی از استخراخ تا تولید هوشمند است، صرفاً به اینترنت خلاصه می‌شود یا به مکانیزه بودن یا نه مؤلفه‌های زیادی دارد؟

سعدمحمدی: تمام روابط و اتفاقات هر بخش را می‌گیرد، کنترل می‌کند، نقطه ضعف آن را مشخص می‌کند به مدیر ارشد آلارم می‌دهد، گوشزد می‌کند. یعنی یک مدیر به استناد ارزیابی تحلیلی رفتار هر بخش اش، نقطه ضعف آن مجموعه را مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. هر بخشی را می‌تواند تحت کنترل عملیاتی قرار بدهد و این به استناد آن مدلی که جایگزین می‌شود، این تعریف و تحلیل را به قسمت می‌دهد، قسمت‌ها جمع‌بندی می‌کنند.

هر بخشی حتی در تجارت، در عملیات، در معدن، در کارخانه، یک پکیج است که باید همه قسمت‌های آن تعریف شده باشند. به همین دلیل در ابتدا گفتم اولاً آموزش، ثانیاً برنامه‌ریزی که ما کدام قسمت‌ها چه سطحی از هوشمندسازی را در مرحله اول می‌خواهیم انجام بدهیم، به کجا می‌خواهیم برسیم، در کدام معادن ابتدا انجام بدهیم، تدثیر اقتصادی آن را به لحاظ مالی بتوانیم گسترش بدهیم و تعداد را زیاد کنیم؛ بنابراین آموزش، برنامه‌ریزی مدون و مشخص و بدانیم کجا می‌خواهیم برویم، چه سطحی را می‌خواهیم سرمایه‌گذاری کنیم، به کجا برسیم و از عایدات و درآمد آن چه برنامه‌ای را برای آینده طولانی‌تر برنامه‌ریزی کنیم. 

سؤال: آقای سعدمحمدی، شما کارشناس ارزیابی حادثه معدن طبق بوده‌اید. بفرمایید مهم‌ترین خلعی که آنجا احساس کردید در حوزه هوشمندسازی که برای ایمنی آن داریم صحبت می‌کنیم چه خلأیی وجود داشت؟

سعدمحمدی: من کارشناس آنجا نبودم ولی حضور داشتم، تیم دیگری ارزیاب آن هستند. در بحث انفجار گاز متان، یک گازی است به اسم گاز گریسو که اصطلاحاً در معادن زغال با این نام می‌شناسند که همان متان است. کیسه‌های گاز در بین لایه‌های زغال در گذر زمان در طولانی مدت شکل گرفته است، کنترل این بحث همه دنیا ضرورت است، حادثه‌های زیادی هم در دنیا اتفاق افتاده است بابت انفجار گاز متان که این گاز را زمانی که تحت اثر یک عامل حساس منفجر می‌شود، می‌تواند در غلضت ۵ درصد به خودی خود منفجر شود. ولی عامل حساس منظورم جرقه و الکتریسته و ضربه است، عواملی ممکن است این گاز را در غلضت‌هایی باعث عکس العمل و انفجار شوند و تولید گاز co می‌کند، این گاز co میل ترکیبی اش با خون ۲۵ برابر بالاتر از اکسیژن است و ظرف مدت کوتاهی انسان با استنشاق این گاز و متأسفانه زندگی اش به پایان می‌رسد.

نکته‌ای که مهم است، گاز گریسو بی بود است، سبک است، زمانی که منفجر می‌شود با سرعت زیادی از بالای تونل، چون سبک است، در قسمت مقطع تونلی از قسمت بالا با سرعت حرکت می‌کند. ما باید سیستم انتقال گاز co را بشناسیم سرعت آن را و بدانیم، این هوشمندسازی امروز در دنیا با چهار سیستم قبل از اینکه انفجار رخ بدهد، میزان گاز را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

پس یکی از سیستم‌ها را می‌گویم که سیستم مادون قرمز است. سیستم مادون قرمز با دقت بالایی میزان این گاز را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، قبل از اینکه بخواهد آن فشار باز شود آلارم می‌دهد و این به صورت دیداری و شنیداری و به صورت هوش مصنوعی امکانپذیر است و زمانی که آلارم می‌دهد سیستم‌هایی عمل می‌کنند یعنی شما باید در معادن تان نقشه‌های رفع سوانح داشته باشید، چون حادثه گاهی اوقات اتفاق می‌افتد.

اما باید پیش‌بینی این حادثه‌ها را داشته باشیم و برای آن نقشه‌هایی برای رفع سوانح باشد. سیستم قسمتی اش به صورت مکانیزه و خودکار، قسمت‌هایی از معدن را می‌بندد، در‌ها کلاً بسته می‌شود، مانع از انتقال گاز co به نقاط مختلف می‌شود و میزان خسارت را بسیار کم می‌کند. پس این سیستم‌ها در دینا است، نمی‌گوییم اگر است تمام حوادث را جلوی آنها را می‌گیرند، نه، ما در ترکیه چند سال پیش ۴۲ کشته داشتیم، در قزاقستان بیش از ۵۲ کشته داشتیم، در دنیا این حوادث اتفاق می‌افتد. مهم این است که با بکارگیری سیستم‌های هوشمند، مکانیزه و فنی، میزان خسارت را آنجایی که ممکن است کم کنیم و از بروز حوادث در آینده جلوگیری کنیم.

سؤال: همه تکنولوژی‌هایی که نام بردید در این معدنی که مورد اشاره بود، هیچ کدام به کار نرفت؟

سعدمحمدی: ما بعضی از این سنسور‌های دستی را برای شناسایی گاز گریسو در معادن داریم، رستورراتور‌های فردی را داریم رستورراتور‌های بزرگ را برای ساعت‌های طولانی در معادن داریم. عرض کردم این باید کنار همدیگر برای بعضی از معادن به صورت برنامه مشخص نقشه رفع سوانح و برنامه‌ریزی مشخص را بخصوص برای معادن زغال که احتمال حادثه دارد را داشته باشیم و بتوانیم با استفاده از آن در لحظه‌هایی که اتفاق می‌افتد با سریع‌ترین تصمیم‌گیری به صورت یا فردی یا هوشمند اگر فاصله با سرمایه‌گذاری آن، بتوانیم اقدام کنیم و داشته باشیم.

سؤال: خانم خازنی، تنها دو معدن مکانیزه داریم و نه هوشمند. از این تعداد ۸ هزار معدنی که فعال هستند صحبت کردیم، به این نتیجه می‌رسیم که خیلی در حوزه معادن هوشمند معدنی نداریم که بتوانیم به آن معدن هوشمند بگوییم. بفرمایید برنامه وزارت صمت ایمیدرو در سال ۱۴۰۳ این است که سراغ کدام معدن‌ها برود، کدامیک از معادن را هوشمند می‌کند، اولویت اش چه است و چقدر بودجه برای این کار کنار گذاشته است؟

خازنی: اولویت معادن انتخاب پایلوت برای اینکه بخواهیم کار هوشمندسازی را انجام بدهیم، الان دارد انجام می‌گیرد. یکسری معیار‌هایی برای آن گذاشته شده است که این پایلوت را بخواهیم خیلی حساب شده انتخاب کنیم.

سؤال: یعنی الان در مرحله‌ای هستیم که می‌خواهیم انتخاب کنیم که کدام معادن را می‌خواهیم هوشمندسازی کنیم؟

خازنی: کدام معادن را می‌خواهیم واقعاً هوشمندسازی کنیم.

سؤال: این کار را از چه زمانی شروع کرده‌اید؟

خازنی: از مردادماه امسال شروع کرده‌ایم، خیلی مصمم و متمرکز روی مساله هوشمندسازی، عمیقاً کار کرده اند. علت اینکه مرداد را عرض می‌کنم بخاطر اینکه این است که مطالعات آن از مدت‌ها پیش انجام شد، عارضه‌یابی‌ها هم انجام شده بود، این مرداد را می‌گذاریم بابت اینکه مثل این می‌ماند که به بلوغی رسیده ایم که همه درکنار همدیگر قرار گرفته‌ایم. یعنی وزارت صمت در راستای آن اجرای برنامه راهبردی معادن کشور و وزارت ارتباطات و ایمیدرو به عنوان یک نهاد حاکمیتی معادن کنار هم قرار گرفتیم وتوانستیم مشکلات را تقسیم‌بندی کنیم یک تقسیم وظایف، تقسیم مسوولیت و تجربه داشته باشیم.

در حال حاضر اقداماتی که ما الان داریم انجام می‌دهیم غیر از مساله زیرساخت، مساله بعدی که روی آوردیم حتما دوتا معدن از معدن‌های ایمیدرو را یکی حالا زیرزمینی سعی می‌کنیم انتخاب کنیم به خاطر مسائلی که پیش آمد این الویت زیرزمینی را گذاشتیم مساله دیگر یک معدن روباز را در برنامه داریم که آن کار را برایش انجام بدهیم.

سوال: اینهایی که می‌فرمایید تا کی اتفاق می‌افتد؟

خازنی: برنامه‌هایی که الان ما چیدیم همه اش در حال اجراست فقط یک زمان بندی خاصی حالا برای هر کدام از اینها شد یک کار ستادی و بین نهادی یک مقدار آن هماهنگی بین مان دارد انجام می‌گیرد.

سوال: هنوز انتخاب نشده؟

خازنی: خیر.

سوال: تاریخش را می‌توانید بفرمایید؟

خازنی: ما تاریخش برای یک ماه دیگر این معدن را کاملا، دوتا معدنی که روباز و زیرزمینی را.

سوال: چه قدر زمان می‌برد؟

خازنی: به خاطر این که فاکتور‌ها و معیار‌هایی که باید وجود داشته باشد یعنی یک ارزیابی به لحاظ این انجام شود که این معادن چه قدر دارای سطح هوشمندی هستند، چون بعضا هر کدام شان به لحاظ زیرساخت سخت افزاری و نرم‌افزاری و امنیتی هم طی سطحی هستند که این ارزیابی را باید اول انجام بدهیم و ببینیم که از کجا شروع کنیم که زود بازده هم باشد بتوانیم آن نمای کار را نشان بدهیم و تمام معادن را ترغیب کنیم به سمت این که قدم بگذارند در هوشمندسازی.

سوال: اساسا برنامه تان برای چه تعداد معدن و چه بازده زمانی است؟

خازنی: ما برای تمام معادن این کار را انجام خواهیم داد معادنی که زیرمجموعه خود ایمیدرو هستند الویت انتخاب هستند، معادن دیگری هم که حالا خارج از این حوزه هستند سیاست‌گذاری و برنامه‌هایی که داریم انجام می‌شود.

سوال: برنامه‌ای که دارید چند ساله است؟

خازنی: برنامه‌ای که داریم چیزی که الان تنظیم شده پنج ساله است.

سوال: چه قدر بودجه گذاشتید؟

خازنی: بودجه آن هم در دست بررسی است.

سوال: چون مهم‌ترین عامل فکر می‌کنم در این کار بحث مالی است ما هم صحبت کردیم یعنی هنوز مشخص نیست یا چی؟

خازنی: نه بودجه محلش مشخص است ولی این که حالا چه مقدار است آن مشخص نیست به خاطر این که بحث انتقال تکنولوژی را داریم یا این که از پیمانکار داخلی استفاده کنیم که تمام اینها یک مقدار متفاوت است.

سوال: خانم نعمتی در دیگر استودیوی ما حضور دارند خانم نعمتی بررسی‌هایی که تا الان انجام دادید گزارش‌هایی که تهیه کردید چه ارزیابی‌هایی را نشان می‌دهد چه برنامه‌هایی وجود دارد برای این موضوع؟

نعمتی: در همین برنامه گزارش‌هایی که از تحریریه معدن تهیه شد بار‌ها، بار‌ها از ظرفیت‌ها و ذخایر معدنی ایران گفتیم که هفت درصد ذخایر ایران را ایران دارد این که هشتاد یک نوع ماده شناخته شده معدنی داریم همه اینها بیش از بیش ما را می‌رساند به این که اگر بنا هست رشد سیزده درصدی برسیم در بخش معدن آن چه که در برنامه هفتم آمده این بدون هوشمند شدن معادن بدون استفاده و پای کار آمدن دانش‌بنیان‌های معدنی بدون شک اتفاق نخواهد افتاد.

من می‌خواهم اشاره کنم به دو تا موضوعی که در گزارش‌ها بهش رسیدیم و بار‌ها و بار‌ها هم این موضوعات بررسی و مطرح شد موضوع اول دانش‌بنیان‌ها بود، چون قرار است همین دانش‌بنیان‌ها ما را به هوشمندسازی برساند ما را به کاهش این حوادث برسانند به ارتقا بهره‌وری برسانند ما می‌بینیم که از حدود ده هزار و شصت شرکت دانش‌بنیان معدنی کمتر از هزار تا از معدن‌ها در حیطه شرکت‌ها فعالیت می‌کنند حالا این که آنها هم در چه سطحی از دانش هستند آن هم مبحث دارد که جایش این جا نیست، اما حضور این شرکت‌ها عددی است که عدد قابل قبولی نیست این موضوعی بود که می‌خواستند مطرح بکنم.

و بحث دیگر از جهت قوانین معدنی است ما در قوانین معدنی الزامی آن چنانی برای این که هوشمندسازی باید در معادن ما انجام شود که به این اهدافی که اشاره شد که هم آقای دکتر اشاره کردند و هم خانم مهندس به این هنوز نرسیدیم که الزام آن قدر‌ها بازدارنده نیست در قوانین معدنی ما و در قوانینی هم که هست شفافیت ندارد و این که حالا بهره‌بردار معدن یا بخش معدن ملزم باشد که حتما از شیوه‌های جدید حتما از دستگاه‌های به روز بخواهد استفاده کند تا ما شاهد حوادث معدنی نباشیم در شرایط خوبش اقتصاد را ارتقا بدهد و از جهت‌های اقتصادی ما را به اهداف مان برساند اینها مواردی بود که من می‌خواستم اشاره بکنم در کنار بحث‌های دیگری که در کنار بحث‌های ایمنی وجود دارد.

سوال: آقای سعدمحمدی نگاه که می‌کردم خود ایمیدرو تقریبا در سال‌های مختلف از پرسودترین شرکت‌های کشور است این که حالا این فرآیند به کندی دارد پیش می‌رود طبق چیزی که خانم خازنی فرمودند از مرداد سال پیش تازه برنامه‌هایشان شروع شده حالا با مطالعاتی که از قبل بوده و این که الان هم که داریم با هم صحبت می‌کنیم خیلی بحث مالی اش مشخص نیست با الویت‌ها فکر می‌کنید علت این که این بحث‌ها به طور کلی حالا در دولت‌های مختلف به کندی پیش می‌رود دلیلش چی هست؟

سعدمحمدی: من فکر جوابش در صحبت هایم مستتر بود سوال شما اول از همه برنامه است شما باید اول یک برنامه داشته باشید و برای این برنامه چه قدر هزینه می‌خواهید بنابراین اول شما نمی‌توانید بودجه را مشخص کنید و بعد بگویید چه کار می‌خواهم بکنم معمولا باید تکلیف مشخص باشد که چه کار می‌خواهید بکنید برای این کار چه قدر هزینه نیاز دارید این یک نکته،

نکته بعدی که دوست دارم بگویم این است که ما در این بخش یک قسمت از هوشمندسازی برنامه‌های نرم‌افزاری است خوب ما در شرکت‌های دانش‌بنیان بچه‌های خوبی داریم به لحاظ حرفه‌ای که بتوانند این برنامه‌ها را بنویسند اگر ما نسخی که ایده‌های هر قسمتی را در بخش‌های مختلف که من اگر بخواهم راجع به این موضوع بحث کنم بحثم فنی علمی می‌شود که شاید مورد وثوق بینندگان نباشد در بخش‌های فنی باید اینها را تقسیم کنیم ایده‌ها را بگیریم یک قسمتی از کار‌ها را بنویسیم و شروع کنیم مگر ما نمی‌خواهیم هزینه‌ها را کمتر کنیم با یک هزینه کمتر به نتایج مثبتی برسیم.

سوال: مشخصا سوالم همین است می‌فرمایید شروع کنیم باید برنامه نوشته شود باید پولش کنار گذاشته شود ولی سوالم این است که چرا تا الان این کار انجام نشده است؟

سعدمحمدی: خوب من پاسخ گوی این سوال شما نیستم.

سوال: خوب به عنوان یک کارشناسی که شما مدیر فولاد، مس بودید چرا تا الان این اتفاق نیفتاده؟

سعدمحمدی: گفتم این بحثی که شما می‌گویید، به نکته‌ای اشاره کردند خانم یک نکاتی دارد که اینقدر مسائل است باید آن سیستم بیرونی برای مجموعه این اتفاق را رقم بزند من یک نکته‌ای را که حالا پیشنهاد می‌کنم خودجوش شود، صحبت شما این است که چرا خود بنگاه‌ها و سیستم‌ها؟

من قسمتی را در زمانی که در مس بودم انجام دادم گفتم مثال زدم در بخش حمل‌ونقلی و همایش نرم‌افزارهایش شکل گرفت و عملیاتی هم شد الان اگر بفرستید خبرنگار‌ها را بروند آنجا از نزدیک ببینید می‌توانند اتاق سه بعدی معدن را ببینند در حدی نیست که من بخواهم مدعی شوم.

می‌توانند از نزدیک لمسش کنند و ببینند این که در قسمت‌های مختلف ولی خواهشم امروز این است که ما بتوانیم با یک برنامه مشخص که چه کار می‌خواهیم بکنیم اولویت هم همین الان می‌خواهم پیشنهاد می‌کنم، چون معدن زغال سنگ پروده طبس تنها معدن مکانیزه حرفه‌ای ما هست که سال ۸۶ افتتاح شد امروز آن را برای معادن زیرزمینی بگذاریم که کنترل‌های نرم‌افزاری و برنامه‌نویسی‌اش و ابزار دقیقی که لینک شود با این برنامه نرم‌افزار و اتفاقاتی که کنترل کند را به عنوان یک معدن زیرزمینی انتخاب کنیم.

معدن مس سرچشمه را هم باب اینکه بزرگ‌ترین عملیات معدنی و فلان برای یک معدن دارم می‌گویم، آنجا دارد بیش از نود، صد میلیون تن عملیات در یک سال صورت صورت می‌گیرد آنجا، چون بخش‌های متفاوتی دارد و معدنی است که در عمق رفته و شرایط آی پی سی سی را در دنبال دارد می‌تواند انتخاب مناسبی باشد برای شروع که از آنجا ما انتقال بدهیم به بقیه معادن این زمان را اگر کم کنیم حالا پیشنهاد است می‌توانید ارزیابی کنید و شکل داده شود و این برنامه‌ها داده شود دانشگاه‌ها را ما به خط کنیم من اینجا یک پیشنهاد می‌دهم شاید باید بررسی شود مسوولینی که تصمیم‌گیر هستند ما واقعا فکر نمی‌کنم نیاز داشته باشیم که شاگرد‌های باهوش دانشگاه‌های معتبر که رتبه‌های کنکور بالا قرار گرفتند حتما بروند سربازی.

حالا ۴۵ روزشان را بروند، اما این رتبه‌های یک تا سه را بیاوریم‌شان و بگوییم این کاررا برای ما برنامه‌ریزی کنثیزی کنید اینها حتی انگیزه تحصیل در دانشگاه‌های ما را می‌برد بالا اینها بتوانند تبدیل به آدم‌هایی شوند که تاثیر گذاری داشته باشند من نمی‌گویم آموزشی شان را نروند، اما بررسی کنند واقعا از این آدم‌هایی که ضریب هوش بالایی دارند ما در جهت بهتر ازشان استفاده کنیم در این مسیری که حداقل مطرح می‌کند که می‌تواند یک ضرورت باشد برای آینده.

سوال: خانم خازنی این سوال را از شما هم می‌پرسم با توجه به این که خود شما پر سودترین با درآمد خوب این است ولی الان که داریم با هم صحبت می‌کنیم تازه انگار که دارید قدم‌های اول را بر می‌داریم انگار که مثلا تازه داریم یک کشور معدنی، معادنمان را می‌شناسیم تازه داریم از معدن مثلا کسب درآمد می‌کنیم ولی در صورتی است که ما سالهاست داریم از این نعمت استفاده می‌کنیم چرا این شکلی است شما نظرتان چیه به عنوان کسی که مسوول هستید فکر می‌کنید تا الان در دولت‌های مختلف علت این که به این موضوع بی توجهی می‌شده و الان دارد به نظر می‌رسد که کماکمان روندش دارد کند پیش می‌رود چیست؟

خازنی: عرض کردم خدمتتان، مسائلی که معدن و شرکت‌های معدنی باهاش درگیر هستند مسائل خیلی وسیعی است شاید یکی از چیز‌هایی که آن معادن و صنایع معدنی را به خودش مشغول کرده و تا این مدت همان قطعی برق و گاز است که مادام این اتفاق می‌افتد و اینقدر میزان تولید را پایین می‌آورد که شاید اگر هم بودجه و سرمایه‌ای داشته باشند ترجیح می‌دهند برای ایجاد یک نیروگاه کنار کارخانه کار کنند.

ولی هوشمندسازی خودش یک دانش وسیع و دنیای بزرگی است.

سوال: اینی که می‌گویید خیلی معطوف به چندساله گذشته است ما یک مقدار بلند مدت‌تر نگاه کنیم مثلا فکر کنیم دو سه ساله که افتادیم به این روند قطعی، خیلی سال بود که اتفاقات به این شکل نمی‌افتاد برای صنایع بزرگمان طبیعتا خیلی نمی‌توان این را پذیرفت که به خاطر این موضوع صرف نظر کردیم از ایمنی، از هوشمندسازی چیزی که در کشور‌های دیگر آقای سعدمحمدی اشاره کردند که این اتفاق دارد می‌افتد یا در کشور‌هایی که مثل ما معدنی هستند یا خیلی بیشتر دارند از معدن استفاد می‌کنند؟

خازنی: صرف نظر نکردیم فقط این که با توجه به اینکه اولویت‌های دیگر بود حالا این هم جزو یکی از اولویت‌هایی بود که رویش فکر می‌شد و این که از کجا شروع کنیم خیلی از جا‌ها خیلی از معادن ما واقعا طرح شان را ریختند و رفتند توی تحول دیجیتال و کار کردند شرکت‌های بزرگ فولادی همین طور کار کردند.

سوال: ولی همین جا صحبت کردیم گفتیم چند تا معدن هوشمند داریم به هیچ عددی نرسیدیم؟

خازنی: بله واقعا به عددی نرسیدیم ولی الان مساله‌ای که هست ما در یک سال گذشته عارضه‌ها را در آوردیم که این خودش یک کار عظیمی بود به نظر من یک تیم کارشناسی قوی پشت این موضوع بود که عارضه‌ها مشخص شد و معلوم شد که الان مشکلاتی که داریم هم زیرساخت است و هم یک سری مسائل تهدیدات سایبری خودش مساله کمی نیست که باید این را واقعا بهش واقف باشیم که ما وقتی قدم می‌گذاریم در حوزه هوشمندسازی چه چیز‌هایی را باید لحاظ کنیم

کنار این موضوع ورود تجهیزات است که خودش معضلی را دارد و حتی به لحاظ امنیتی در آزمایشگاهی باید یک سری تست‌های خاصی رویش بشود و بعد بیاید در کارخانه فعلا از بعد امنیتی دارم خدمتتان عرض می‌کنم تمام این مسائل خیلی ناشناخته بود الان دارد خودش را نشان می‌دهد که میتوانم بگویم شاید همین الان که ما داریم صحبت می‌کنیم ده تا کار گروه دارند مجزا روی مسائل دارند کار می‌کنند هنوز عارضه‌ها را ما به سطح بزرگش درآوردیم ولی اینکه چطوری اینها را رفع کنیم الان ده تا کارخانه تخصصی متشکل از معادن و صنایع و حتی وزارت آی سی تی هستند که تمام آی تی منها نشستند و دارند بررسی می‌کنند مسائل را. 

نمی‌توانیم یک باره قدم در راهی بگذاریم که نمی‌دانیم اگر ورود کنیم در آن حوزه و بخواهیم همین الان بستر اینترنتی گیرم فراهم شد با چه مسائلی بعدش مواجه هستیم تمام حاشیه‌ها را باید می‌دیدیم و آن تاریخ مرداد ماه که گفتم همین سه ماه پیش بود خدمتتان عرض کردم.

سوال: اینش خیلی دیر است؟

خازنی: آن موقع اقدامات را خیلی سریع انجام دادیم.

سوال: الان این ده تا کارگروهی که گفتید ازشان گزارشی منتشر می‌شود، چیزی عمومی شود، آن عارضه‌هایی که گفتید جایی منتشر می‌شود مثلا می‌شود متوجه شد که معادن ما در حوزه هوشمندسازی شما مثلا گفتید به لحاظ اینترنت چالش دارید در مناطق مختلف، به لحاظ بودجه گفتید مشکل دارید، به لحاظ واردات تجهیزات هم عنوان کردید، چالش‌های دیگری که وجود دارد جایی عمومی می‌شود منتشر می‌شود؟

خازنی: جایی که الان واقعا می‌شود گفت که جایش خالی بوده تا الان و باید حتما انجام شود این که تمام این پروژه‌ها و نتایجش حالا بعضی پروژه‌ها ناموفق است و بعضی موفق است تمام نتایج و دانش برگرفته از اجرا باید یک جایی ذخیره‌سازی شود که آن هم تحت عنوان یک پلتفرم جامع هوشمندسازی جزو برنامه‌های ایمیدرو هست.

سوال: کی این راه می‌افتد؟

خازنی: این مطالعاتش دارد انجام می‌شود در مرحله مطالعات است و برای اینکه بخواهد در فاز اجرا قدم بگذاریم ما تا پنج ماه دیگر زمان نیاز داریم که بعد از آن شروع می‌شود که تمام این اطلاعات بارگزاری می‌شود و دیگر همه کاربران و همه می‌توانند به عینه ببیند که الان چه پروژه‌ای شروع شده و کدام پیمانکار دارد رویش کار می‌کند کدام کارفرما چه بودجه‌ای گذاشته نقاط سرمایه‌گذاری مشخص شود.

سوال: این پنج ماه فرصت چی هست؟

خازنی: مطالعه اش.

سوال: مطالعه؟

خازنی: مطالعه خود پلتفرم و حجم اطلاعات و دیتایی که الان دارد از معادن ذخیره‌سازی شود.

سوال: یعنی این پنج ماه فرصت مطالعه‌سازی روی معادن است یا آماده کردن این سکویی که می‌خواهید رویش اطلاعات را بارگذاری کنید؟

خازنی: روی سکو هست.

سوال: زیاد نیست پنج ماه؟

خازنی: خیر به نظر من که زیاد نیست.

سوال: فرمودید که یک ماه فرصت است تا دو تا معدن زیرزمینی و روباز را انتخاب کنید؟

خازنی: پیشنهادی که داشتند که ما حالا روی پیشنهاد آقای دکتر میرویم و فکر می‌کنیم و شاید حالا این دو معدن را.

سعدمحمدی: بحث تکمیلی در پیشنهادم عرض کنم، چون هوش مصنوعی شاخه‌های زیادی دارد یکی از بحث‌های پایه‌ای در بخش معدن اکتشاف است در بحث اکتشاف خانم خازنی در واقع سیستم‌هایی برای تشخیص شکل سه بعدی ذخیره و تکنیک‌های ژئوفیزیکی و ...

نمی‌خواهم زیاد ریز بشوم بسیار در هوش مصنوعی شکل گرفته اکتشاف در کشور یکی از نقاط کلیدی مان است در بحث ذخایر سنگ آهن مستحضر هستید ما در آینده نزدیک به لحاظ ذخایر دچار مساله ایم خواهشم این است که حتما در بحث اکتشفاف، هوش مصنوعی به شکل جدی و با سرعت بالاتری شکل گیرد، من یک بحثی را بیشتر توضیح دهم که حس به این قضیه بیشتر شود

از سال ۲۰۱۵ که تقریبا شکل جدی تری برای هوش مصنوعی در معادن دنیا شکل گرفته تا امروز که نزدیک ده سال است سرمایه‌گذاری‌های بزرگی کشور‌ها دارند انجام می‌دهند من همه کشور‌ها را نگفتم حتی شیلی حدود پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده یا کانادا به همین ترتیب حدود ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده کشور‌های دیگری هم هستند ما نیاز داریم که بعضی از بچه‌ها بروند و ببینند و ارزیابی کنند در برنامه‌ای که می‌خواهیم بنویسیم بسیار موثر است این قضیه من یک مثال بزنم وقتی من سیستم اکتشافم بر اساس سیستم‌های جدید ارزیابی و بلوک بندی معادنم را درست ارزیابی کند خوراک تنظیمی برای کارخانه‌های فرآوری ام بهتر رقم میخورد به لحاظ برنامه‌ریزی و سود دهی بالاتری را بر اساس کنترل ابزار دقیق هوش مصنوعی شکل می‌دهیم این یعنی پول این یعنی سود این یعنی برگشت سرمایه و حس به این قضیه و برنامه‌ریزی برای این قضیه قطعا برای کشور یک ضرورت جدی است در این بخش.

سوال: جمع‌بندی بفرمایید؟

سعدمحمدی: چند تا پیشنهاد دادم باز تکرارش می‌کنیم یک آموزش نیروی انسانی من هفته گذشته به دعوت دانشگاه تهران آنجا حضور داشتم با بخش گروه معدن دانشگاه تهران صحبت‌هایی را مطرح کردیم در این ارتباط امیدوارم این

برنامه‌ریزی‌ها را با دانشگاه داشته باشیم دوم نکته‌ای که پیشنهاد می‌کنم یک بخشی را برای هوش مصنوعی و تاثیراتش سیستم بتواند تعریف کند و بتوانیم با برنامه مدون نسبت به این قضیه داشته باشیم و پیشنهاد سومم استفاده از افراد باهوش کشور در زمینه‌های مرتبط برای اجرای این برنامه و کمک به برنامه نوشتن این قضیه است که بتوانیم بهتر عمل کنیم و شرایط بهتری فراهم کنیم.

سوال: خانم خازنی، یک نکته‌ای خانم نعمتی اشاره کردند به دانش‌بنیان‌ها در این فرآیندی که دارد انجام می‌دهید چه قدر از کمک می‌گیرید؟

خازنی: دانش‌بنیان‌ها که ما الان با معاونت علمی مشغول مذاکره هستیم و تمام شرکت‌هایی که آنها ارزیابی کردند تا الان را تمامشان را ما ارزیابی مجدد می‌کنیم برای اینکه در حوزه معدن به لحاظ معدن به کار گرفته شود.

سوال: چند تا شرکت هستند؟

خازنی: تعدادش برای حوزه معدن مشخص نیست.

سوال: همین‌هایی که می‌خواهید بازنگری کنید؟

خازنی: چیزی که ما خودمان بازنگری کنیم تقریبا ۴۵ شرکت را ما می‌خواهیم بررسی عمیق رویش داشته باشیم.

سوال: این را هم تازه شروع کردید؟

خازنی: نه از قبل از تقریبا یک سال و نیم پیش داریم رویش کار می‌کنیم.

سوال: یعنی با این ۴۵ شرکت کار می‌کنید یا نه صرفا دارید مطالعه می‌کنید؟

خازنی: خیر ارزیابی کردیم بعضا بعضی‌هایشان هم رفتند مشغول به کار هم شدند.

سوال: چندتا شرکت مشغول به کار هستند؟

خازنی: خیلی کم هستند، چون من عرض کردم یک مقدار مدیران عامل شرکت‌های بزرگ معدنی برای این که اعتماد پیدا کنند یعنی نیاز دارد یک سری اقدامات دیگر انجام شود. بعضی جا‌ها حق هم بهشان بعضی جا‌ها می‌شود داد یک معدن و خط تولید بزرگ را می‌خواهند بگذارند برای یک محصول.

سوال: آن دو تا شرکتی که وعده دادید گفتید تا یک ماه دیگر منظورتان تا آخر آبان هست؟

خازنی: بله.

سوال: تا آخر آبان این دو تا مشخص می‌شود تا آخر سال می‌توانیم بگوییم یک معدنی هوشمند می‌شود یا خیر یک یا دو معدن؟

خازنی: خیر به این راحتی نیست هوشمندسازی.

سوال: یعنی اینها را شروع می‌کنید اینها هم فاز مطالعاتی است این دوتا؟

خازنی: بله مطالعاتی است، باید انجام شود.

مجری: طبق آماری که داده شد در برنامه چیزی حدود هفت هزار معدن فعالی که حضور دارند در کشور و فعالیت می‌کنند از آن ده هزارتایی که پروانه گرفتند هفت هزارتایشان فعال هستند معدنی نداریم که هوشمند باشد خیلی هم هزینه نشده تا این جا پیگیر خواهیم بود که این اتفاق بیفتد.

منبع: خبرگزاری صدا و سیما