لزوم قطع وابستگی به شرکت‌های غربی در واردات کالای اساسی

به گزارش می‌متالز، دومین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «تنوع مبادی و اصلاح الگوی واردات غذای اساسی»، یکشنبه ۰۴ آذرماه ۱۴۰۳ از ساعت ۱۴ الی ۱۷ با همکاری اندیشکده اقتصاد مقاومتی و با میزبانی «مرکز مبادله ایران» برگزار شد. این نشست، دومین نشست تخصصی ازیازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در بازه آبان تا اسفندماه سال جاری با موضوع «امنیت غذایی؛ کشاورزی بهره‌ور و تجارت تحریم‌ناپذیر» در حال برگزاری است. یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی فرآیندی چندماهه است که با افتتاحیه شروع شده، سپس با چندین نشست تخصصی ادامه می‎‌یابد و در نهایت با برگزاری اختتامیه در تاریخ ۲۹ بهمن ماه و همزمان با سالروز ابلاغ سیاست‎های کلی اقتصاد مقاومتی به کار خود پایان می‎ دهد. همچنین در جریان این همایش، به جای مقاله «طرح سیاستی» دریافت، بررسی و داوری می‌‎شود تا مورد استفاده تصمیم‌گیران و دستگاه‎ها قرار گیرد.

در این نشست به بررسی الگوی تامین کالای اساسی از محل واردات پرداخته شد و کارشناسان، راهکار‌ها و الزاماتی برای تحریم ناپذیر کردن نظام تامین کالای اساسی وارداتی ارائه و پیشنهاد کردند.

۶ چالش الگوی فعلی واردات کالای اساسی

احمد خانی‌نوذری در این نشست با اشاره به اینکه در بحث امنیت غذایی، حجم وابستگی کشور به واردات قابل توجه است، افزود: با وجود افزایش تولیدات کشاورزی در داخل، همچنان به واردات در این زمینه نیاز داریم. حجم تولید داخلی محصولات کشاورزی ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون تن است که سه چهارم آن زراعی و یک چهارم باغی است.

معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه نیاز کشور در محصولات کشاورزی حدود ۱۵۰ میلیون تن است، اظهار داشت: بنابراین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تن نیاز وارداتی وجود دارد کهبا فرض متوسط ۲۵ میلیون تن واردات، حدودا ۲۰ درصد نیاز کشور متکی بر واردات است.

وی افزود: از این ۲۵ میلیون تن، ۳ الی ۴ قلم، حدود ۱۶ الی ۱۷ میلیون تن حجم دارد؛ بنابراین تنوع کم اقلام وارداتی، اولین مساله است. ذرت به تنهایی ۱۰ میلیون تن حجم واردات دارد.

خانی‌نوذری با اشاره به اینکه کشور برای تأمین نیاز پروتئین، وابستگی بالایی به کنجاله سویا دارد، گفت: این تک محصولی بودن و محدود بودن اقلام، یک آسیب جدی است.

وی افزود: نکته بعدی مبادی تأمین است. عمده این کالا‌های وارداتی مبادی دوری دارند. در صورتی که می‌توانیم این کالا‌ها را از مبادی نزدیک‌تری تهیه کنیم. عمده کنجاله سویای وارداتی از آمریکای جنوبی تأمین می‌شود. اما هندوستان هم ظرفیت دارد که اخیراً مورد توجه قرار گرفته است.

معاون توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی ادامه داد: علاوه بر آن کنجاله آفتابگردان می‌تواند جایگزین کنجاله سویا شود. در روسیه حجم بالاتری تولید می‌شود ونسبت به آمریکای جنوبی نزدیک‌تر است و قیمت جهانی پایین‌تر و دسترسی راحت‌تری دارد.

خانی‌نوذری با اشاره به اینکه «ریسک وزنی تأمین کالا» یکی دیگر از چالش‌هاست، خاطرنشان کرد: بیش از ۹۰ درصد نیاز ما به ذرت از طریق واردات است. درباره کنجاله سویا هم همین است. وقتی نیاز داخلی ما به چند قلم کالای خاص و با تنوع کم وابسته است و از طریق واردات تأمین می‌کنیم و واردات ما هم وابسته به چند کشور دور است، ریسک ایجاد می‌شود.

وی افزود: ۴۰ میلیون تن کل واردات کالا به کشور است که ۲۵ میلیون تن آن واردات کشاورزی است و تنها ۱۰ میلیون تن آن ذرت است. در این میان، لجستیک ما هم محدود است. محدودیت‌های کشتیرانی و مشکلات تحریم و ... از نظر امنیت، چالش‌های جدی دارد.

خانی‌نوذری ادامه داد: چالش بعدی «شکل تأمین» است. عموم بازرگانان ما به واسطه مسائل استاندارد و غذا و دارو که از جمله الزامات تهیه کالا در مقصد است، با ترم CFR خرید می‌کنند و از مزایای تأمین در مبدأ و فوب محروم هستیم.

وی افزود: امکان ذخیره سازی در مبدأ و … نیست. تحریم در مالیه و لجستیک آسیب وارد می‌کند. در لجستیک امکان انعطاف و دور زدن بیشتری تا حوزه مالی وجود دارد. وقتی تسویه مالی را برای رسیدن کالا در ایران انجام دهیم، چالش بیشتری داریم تا اینکه در مبدأ برویم و با ارز همان‌جا در مبدأ مستقر شویم. در این حالت، تأمین کالا در مبدأ انجام می‌شود و تجار همان‌جا اظهار می‌کنند و سرعت عمل بیشتر و ریسک کمتر دارد.

روش‌های واردات کالای اساسی باید اصلاح شود

مهدی سروی با اشاره به دو بند ۶ و ۷ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اولویت اول کشور را خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی دانست و افزود: با توجه به شرایط اقلیمی ایران، در کوتاه مدت و میان مدت امکان تامین داخلی نیست. پس باید استراتژی مناسب برای مقاوم سازی داشته باشیم.

مدیر گروه کشاورزی اندیشکده اقتصاد مقاومتی ادامه داد: سالانه حدودا ۱۴ میلیارد دلار کالای اساسی وارد کشور می‌شود که ۷۴ درصد آن از کشور‌ها و شرکت‌های غربی همسو با تحریم است که چالش مهمی برای کشور شده است؛ پس چاره‌ای نداریم روش‌های واردات را اصلاح کنیم.

وی افزود: لذا اول باید از همان کشور‌هایی که ارز ما را تامین می‌کنند کالای اساسی بخریم. دوم اینکه امکان خرید مستقیم از کشور‌هایی که تامین کننده بزرگ کالا‌های اساسی هستند فراهم شود.

واردات کالای اساسی با ارز نفت اشتباه است

مهدی فامیل‌محمدی کارشناس اندیشکده اقتصاد مقاومتی با اشاره به اینکه بحث تنوع مبادی بحث بین دستگاهی است، گفت: وزارت جهاد به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه اقدام کند و نیازمند کمک بانک مرکزی است که تغییر راهبرد بدهد.

وی افزود: اکثر کالا‌ها از کشور‌های همسو وارد می‌شود. واردات ما از کشور‌هایی که همسو با ما نیستند، زیر ۷ درصد است. اما بالای ۷۵ درصد واردات کالای اساسی از طریق شرکت‌های متصل به واسطه‌های آمریکایی و اروپایی یا شرکت‌های مستقر در امارات است.

وی با انتقاد از اینکه چرا از حلقه بسته این شرکت‌ها نمی‌توان خارج شد، گفت: این مساله به‌خاطر اصرار بی‌جایی است که می‌خواهیم برای واردات کالای اساسی از ارز نفت استفاده کنیم و از کانال محرمانه و غیرشفاف و تحریمی نفت برای شفاف‌ترین قسمت تجارت که واردات کالای اساسی است استفاده می‌شود.

وی افزود: برای انتقال ارز از منابع پنهان صادرات نفت به بخش شفاف تجارت، نیاز به واسطه‌ها داریم که این واسطه‌ها هم تحریم‌پذیری را بیشتر می‌کند و هم هزینه را بالا می‌برد. اگر دولت بگوید به خاطر کاهش قیمت جهانی، سقف قیمت را پایین بیاوریم، واسطه‌ها با بیش برآورد می‌خواهند از ارز ارزان نفت استفاده کنند و نمی‌گذارند.

فامیل‌محمدی با تاکید بر اینکه باید منابع واردات کالای اساسی را متنوع کنیم، اظهار داشت: چرا از منابع و ارز غیرنفتی کشور در برزیل یا قزاقستان و روسیه استفاده نکنیم؟ در بانک مرکزی و مرکز مبادله باید این اراده شکل بگیرد که ارز صادرات غیرنفتی را به واردات کالای اساسی متصل کنند.

مراودات دوجانبه راهکار تحریم ناپذیر کردن واردات کالای اساسی است

مصطفی موفق‌یامی پژوهشگر ارز و بانکداری بین‌الملل گفت: کشور‌های تحریم کننده کالا‌های بشر دوستانه را از تحریم معاف می‌کنند، اما در اصل پیچ این کالا‌ها زیر دست کشور‌های تحریم کننده قرار می‌گیرد. لذا مجبوریم با ارزی که آمریکایی‌ها آزاد کرده اند کالا‌های اساسی بخریم یا به روش‌های غیررسمی و با کمک دلال‌ها کالای اساسی تامین شود.

وی افزود: در هر صورت ما در بستر نظام پرداخت غربی معاملات خود را انجام می‌دهیم و دائما در مخاطره رصد سازوکار تجاریمان هستیم. از طرفی در خرید نفتمان به چین وابسته هستیم و به غرب نیز برای نقل و انتقال مالی وابستگی داریم که این‌ها آسیب‌ها و چالش‌های محوری واردات کالای اساسی است.

موفق در پاسخ به این سوال که راهکار‌های تحریم‌ناپذیر کردن واردات کالای اساسی چیست، گفت: راهکار اول این است که با کشور‌های دوست متعدد مثل برزیل، مراودات دوجانبه برقرار کنیم. میزان واردات ما بیشتر از صادراتمان است. مسیر دوجانبه‌ای برقرار کنیم که در سطح حاکمیت با آنها توافق ایجاد کنیم که با ایران بتواند کار کند.

وی افزود: باید به کالای اساسی وارداتی تنوع بدهیم. این تنوع باعث می‌شود بتوانیم مبادی را هم متنوع کنیم. کشور‌های آفریقایی اخیرا به عنوان واردکننده گوشت مدنظر هستند. با آنها مازاد تجارت داریم و صادراتمان بیشتر از وارداتمان است. واردات گوشت از اینها هم تجارت ما را تراز می‌کند و پرداخت خارج از مناسبات تجاری به اینها را کم می‌کند و تنوع مبادی را هم بیشتر می‌کند.

به خاطر بی‌برنامگی، هزینه‌های بسیاری برای دموراژ و cfr به کشور تحمیل می‌شود

مجید کریمی رئیس مرکز تسهیل تامین مالی تولید وزارت امور اقتصاد و دارایی گفت: سیاست‌هایی که در کشور اجرا شده اند باعث اتکای ما به واردات شده است، سیاست‌هایی که در ظاهر درست هستند، اما باعث ایجاد مسائلی شده اند.

وی افزود: یکی از این سیاست‌ها، سیاست خرید تضمینی به خصوص در گندم است؛ این سازکار خرید تضمینی باعث خودکفایی شده است و شکی در آن نیست. وقتی قیمت گندم را طی ده سال گذشته صعودی افزایش داده ایم، اما قیمت آرد را تکان نداده‌ایم، سبب انحراف آرد و کسری بودجه و … شده است و بهره‌وری تولید گندم هم بالاتر نرفته و کیفیت گندم پایین آمده است.

کریمی ادامه داد: نکته دیگر اینکه قیمت‌های نسبی را نیز از بین برده ایم که این موضوع باعث شده است کشاورز دیگر جو کشت نکند و مجبور باشیم جو وارد کنیم. در این شرایط بهره وری برای کشور مهم نیست و با قیمت گذاری و به هم خوردن قیمت نسبی، تولید را بالا برده ایم.

وی افزود: مثلا اگر می‌توانستیم محصول دیگری را جایگزین کنجاله سویا کنیم دیگر انگیزه‌ای برای واردات آن نمی‌ماند. پس با توجه به نوع اقتصادی که چیده‌ایم تولید سایر محصولات اساسی در کشور را از بین برده‌ایم.

رئیس مرکز تسهیل تامین مالی تولید وزارت امور اقتصاد و دارایی اظهار داشت: نکته دیگر این است که ما در شرایط تحریم با روش‌های سخت و پیچیده برای کشور ارزآوری میکنیم؛ اما در خرج کردن آن هیچ برنامه‌ای نداریم. به خاطر بی‌برنامگی، هزینه‌های بسیاری برای دموراژ و cfr به کشور تحمیل می‌شود.

کریمی با اشاره به اینکه با برزیل ۱۵ میلیارد دلار تجارت به خصوص در کالای اساسی وجود دارد، گفت: نکته قابل توجه، نهاد متولی کمیسیون مشترک ایران و برزیل است که به این حوزه بدون ربط است و بهتر است جهاد کشاورزی متولی اصلی باشد.

اولویت حل مساله «تسویه ارزی» در واردات کالای اساسی

محمدمهدی نهاوندی عضو هیات مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران با اشاره به اینکه چالش‌های حوزه واردات به دو بخش درون‌زا و برون‌زا تقسیم می‌شود که برهم اثر نیز می‌گذارند، اظهار داشت:در اینجا فقط یه عوامل درون‌زا می‌پردازم؛ یکی از مسائل مهم، ابهام در تعادل منابع مورد نیاز و میزان مصرف در کشور برای تأمین حداقل سفره مردم است.

نهاوندی با اشاره به اینکه از وقتی اتحادیه اروپا بنادر دریای خزر را تحریم کرد ۱۰ دلار کرایه دریای خزر گران شد، گفت: قطعا چالش‌های بیرونی زیاد و آسیب‌زا است و برای ما چالش‌هایی ایجاد می‌کند، در مورد محدودیت‌های برون‌زا ابزار‌های ما کمتر است، اما در مورد موارد درون‌زا ابزار‌های زیادی وجود دارد که به شدت تاثیر‌گذار است.

وی با اشاره به اینکه «تسویه ارزی» اولویت حل مساله در واردات کالای اساسی است، افزود: تهاتر نفت از اقدامات خیلی خوب و موثر در دو سه سال گذشته بوده و هزینه‌های تهاتر نسبت به سایر روش‌ها کمتر است. تهاتر نفت و غلات هزینه‌های واردات را کاهش داده است و باید ادامه پیدا کند.

انحصار شرکت‌های داخلی تأمین کننده باید شکسته شود

صدرالله دولت مدیرعامل سابق شرکت پشتیبانی امور دام با اشاره به اینکه در بند ۶ و ۷ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی متنوع‌سازی مبادی ورودی ذکر شده است، گفت: ذهن ما از متنوع‌سازی سمت این رفته که صرفا باید روی مبادی ورودی کشور متنوع شویم. در حالی که ما در بحث متنوع‌سازی، در ۴ محور باید چالش و راهکار مطرح کنیم:۱- مبادی ورودی کالا‌های اساسی به کشور ۲- مبادی تأمین کالا و کشور‌های تأمین کننده ۳- شرکت‌های خارجی تأمین کننده یا فروشنده ۴- شرکت‌های داخلی تأمین کالا به عنوان خریدار

وی با اشاره به اینکه از نظر کمی، مبدأ ورودی کم نداریم، افزود: پراکندگی یکنواخت، عادلانه و قابل قبولی است در این زمینه در سراسر کشور وجود دارد. یکی از موانع و چالش‌ها این است که زیرساخت‌های تجاری در مبادی ورودی خیلی توسعه پیدا نکرده است. الزامات تجاری چه واردات و چه صادرات بر اساس نیاز واقعی توسعه نیافته است.

دولت با اشاره به اینکه برخی مبادی ورودی باید تخصصی شوند، اظهار داشت: پاکستان کشور بزگ و پرمصرفی است. صادرات ما با پاکستان محدود است. ما حرفی برای صادرات به پاکستان نداریم. ۲۰-۳۰ درصد از برنج و حبوبات را از پاکستان وارد می‌کنیم. بخشی از گوشت را هم وارد می‌کنیم. ما چرا برنج را در بندر امام تخلیه کنیم که بزرگترین بندر فله‌ای کشور است و محدودیت‌های خودش را دارد؟

وی افزود: باید نگاه توسعه‌ای به پایانه‌های مرزی شرق کشور به ویژه سیستان و بلوچستان و بندر چابهار باشد که هم تجارت ما به پاکستان را می‌توان توسعه داد و هم پیوست عدالت اجتماعی در منطقه سیستان و بلوچستان برای بهبود اقتصادی در سیستان و بلوچستان داشته باشد. اگر بخواهیم بحث توسعه مبادی را داشته باشیم، از ظرفیت بندر چابهار باید استفاده کنیم.

دولت گفت: مبادی تأمین کالای اساسی در دنیا انگشت شمارند و عمده در آمریکای شمالی و جنوبی استرالیا است. کشور‌های اروپایی به جز اوکراین و روسیه خیلی در تعادل عرضه و تقاضا حرفی برای گفتن ندارند.

وی افزود: در تأمین، در یک ساختار انحصاری قرار گرفتیم و تأمین‌کنندگان محدود هستند و انحصار وجود دارد.۹۰ درصد کالای اساسی مورد نیاز را از کشور‌های دوست و با عاملیت و مستقیم از شرکت‌های کشور‌های دشمن خرید می‌کنیم. کدام عقل می‌پذیرد؟

دولت افزود: این ۹۰ درصد به راحتی از روسیه و برزیل قابل تأمین است. محدود کردن به این دو کشور عوارض خودش را هم دارد، ولی وقتی در حوزه‌های تجاری و سیاسی و بانکی با ما همسو هستند، چرا باید از شرکت‌های غربی متصل به کشور‌های متخاصم تأمین کنند؟

دولت با اشاره به اینکه ۵ قلم مهم کالای اساسی کشور را می‌توان از برزیل تأمین کرد، گفت:شکستن انحصار شرکت‌های داخلی تأمین کننده مهم است و باید دنبال بازیگر جدید برویم.

منبع: خبرگزاری تسنیم