سهم ۷۶ درصدی طبس از ذخایر زغال‌ سنگ ایران/ چرا با وجود ذخایر عظیم زغال‌ سنگ، آن را وارد می‌کنیم؟

به گزارش می‌متالز، زغال‌ سنگ یک سنگ رسوبی سیاه یا قهوه‌ای رنگ است که از بقایای گیاهان مرده در طول میلیون‌ها سال و تحت شرایط خاص فشار و دما تشکیل می‌شود؛ این ماده، غنی از کربن و یک منبع انرژی فسیلی مهم به شمار می‌رود و نقش بسزایی در توسعه صنایع و اقتصاد بسیاری از کشور‌ها ایفا می‌کند.

ایران با دارا بودن حدود ۱۴ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی زغال سنگ، به عنوان بزرگ‌ترین منبع این ماده معدنی در خاورمیانه شناخته می‌شود، اما با این حال، تاکنون تنها ۱.۵ میلیارد تن از این ذخایر به صورت قطعی اکتشاف شده است؛ پایین بودن میزان تولید داخلی زغال‌سنگ، موجب شده تا نیاز مبرمی به اکتشافات گسترده‌تر در این خصوص احساس نشود.

با ذخایر فعلی، ایران تا ۵۰۰ سال آینده ذخیره زغال سنگ دارد و در حال حاضر تولید زغال‌سنگ خام در سال بالغ بر ۴ میلیون تن است. همچنین مصرف زغال‌ سنگ کنسانتره در کشور سالانه حدود ۳.۶ میلیون‌ تن است که از این میزان حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن از منابع داخلی تامین می‌شود و مابقی وابسته به واردات است.

در حال حاضر حدود ۱۳۰ معدن زغال سنگ در کشور وجود دارد که از این تعداد حدود ۱۰۰ معدن در حال فعالیت است؛ از بین این معادن، ۲۰ معدن مشغول به تولید ۹۵ درصد از زغال‌ سنگ تولیدی کشور هستند و ۵ درصد مابقی در ۸۰ معدن دیگر تولید می‌شود؛ نکته جالب توجه این است که از بین مجموعه معادن زغال‌ سنگ کشور تنها یک معدن مکانیزه در کشور وجود دارد و این بدان معناست که مکانیزاسیون در صنعت زغال سنگ طی سالیان گذشته و در دولت‌های قبل نیز مورد توجه قرار نگرفته است.

همچنین چهار ناحیه زغالی در کشور وجود دارد که ۷۶ درصد از ذخایر زغال‌ سنگ در ناحیه زغالی شهرستان طبس قرار دارد؛ شرکت‌هایی هم‌چون زغال‌ سنگ پروده طبس، معادن زغال‌ سنگ کرمان و صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان زغال‌ سنگ در کشور به شمار می‌روند، اما با وجود این تولیدکنندگان و ذخایر فراوان این ماده معدنی، همچنان واردات بی‌رویه زغال‌ سنگ صورت می‌گیرد؟!

زغال‌ سنگ؛ از فولادسازی تا نیروگاه

اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان زغال‌ سنگ در کشور صنایع فولادسازی می‌باشند، اما علاوه براستفاده از زغال‌ سنگ در تولید برق و صنایع فولادسازی، این منبع انرژی نقش مهمی در صنایع مختلفی نظیر پالایش آلومینا، فولادسازی، صنایع شیمیایی، تولید کُک، تولید سیمان، تولید فلزات و آلیاژها و بسیاری از صنایع دیگر دارد، به طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۸ درصد از انرژی برق جهان نیز با استفاده زغال‌ سنگ تامین می‌شود؛ آمریکا، روسیه، استرالیا و چین دارای بزرگ‌ترین ذخایر زغال‌ سنگ در جهان می‌باشند؛ زغال‌ سنگ موجود در ایران نیز دارای کیفیت قابل‌توجهی است که بسته به ویژگی‌هایی که دارد در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود.

با توجه به قیمت پایین، فراوانی منابع و رقابت شدید اقتصادی در میان قدرت‌های نوظهور، پیش‌بینی می‌شود مصرف جهانی زغال‌سنگ تا سال ۲۰۵۰ همچنان رو به افزایش باشد.

پشت پرده واردات بی‌رویه زغال‌ سنگ؛ آیا مافیایی در کار است؟

در شش‌ ماهه نخست سال جاری، بیش از یک میلیون‌وپانصد هزار تن زغال‌ سنگ با قیمت هر تن ۱۹.۷ میلیون تومان وارد کشور شده است، در حالی که قیمت تولید داخلی تنها حدود ۶.۶ میلیون تومان است، این تفاوت قیمت نه‌ تنها بار مالی سنگینی بر دوش اقتصاد کشور می‌گذارد، بلکه تولیدکنندگان داخلی را نیز تحت فشار قرار می‌دهد و انگیزه آنها را برای ادامه فعالیت کاهش می‌دهد.

برخی معتقدند که کیفیت بالای زغال‌ سنگ وارداتی دلیل این امر است. اما آیا کیفیت به تنهایی می‌تواند توجیه‌گر اختلاف قیمت چندین برابری زغال سنگ وارداتی با تولید داخلی باشد؟

شواهد نشان می‌دهد که علاوه بر کیفیت، عوامل دیگری هم‌چون سیاست‌های نادرست قیمت‌گذاری دستوری و عدم حمایت از تولیدکنندگان داخلی، نقش مهمی در این مساله ایفا می‌کنند. تولیدکنندگان زغال‌ سنگ بر این باورند که اگر قیمت فروش زغال‌ سنگ داخلی افزایش یابد، می‌توانند نیاز‌های بازار را به راحتی تأمین کنند و وابستگی به واردات را کاهش دهند؛ آنها تأکید دارند که هزینه‌های بالای استخراج و تولید، قیمت فعلی زغال‌ سنگ را غیرمنصفانه کرده و خواستار افزایش قیمت‌ها به منظور تحقق خودکفایی و افزایش تولیدات هستند.

علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته در چند سال گذشته برای افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات زغال‌ سنگ و حتی کُک، اما هم‌چنان تغییری صورت نگرفته که ادامه این روند در طولانی‌مدت سبب افزایش وابستگی به خارج، کاهش اشتغال و از بین رفتن نیروی انسانی متخصص خواهد شد.

با روی کار آمدن دولت چهاردهم، انتظار می‌رود که سیاست‌های جدیدی اتخاذ شود که هدف آنها حمایت از تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات زغال‌ سنگ و سایر مواد اولیه باشد لذا لازم است دولت اقداماتی در راستای ایجاد حذف قیمت‌گذاری دستوری، ایجاد زیرساخت‌ها، آموزش نیروی انسانی و جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را در نظر گرفته تا بهره‌وری را افزایش یافته و از واردات بی‌رویه زغال‌ سنگ جلوگیری شود.

با توجه به ظرفیت‌های بالای زغال‌ سنگ در ایران، اگر دولت بتواند سیاست‌های ارزی و تجاری خود را به گونه‌ای تنظیم کند که از تولید داخلی حمایت کند و واردات را محدود کند، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر برای این صنعت امیدوار بود.

منبع: اقتصاد آنلاین