لزوم آینده‌نگری برای جایگزینی منابع معدنی سطحی

به گزارش می متالز، هدف اصلی اکتشاف، پی‌جویی، جست‌وجو و تعیین محل یک کانسار است. اگر اکتشاف را به ۲دسته سطحی و عمیق تقسیم‌ کنیم، می‌توانیم بگوییم که کشور ما در اکتشافات سطحی موفق عمل کرده اما در اکتشاف عمقی، خیلی محدود عمل کرده و به عبارتی عمق چندانی نداشته است. کارشناسان زمین‌شناسی مطرح می‌کنند که متوسط عمق اکتشاف در کشور ما از ۱۰۰ متر بیشتر نیست و در اکتشاف عمقی نیز تا بیشتر از نیم متر پیش نرفته‌ایم، درحالی‌که در کشورهای دیگر وضعیت متفاوت بوده و این رقم بین ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است اما در کنار همه این موارد، این پرسش مهم مطرح است که اکتشافات عمقی چه اهمیتی دارند و چرا ما باید توجه خود را از اکتشافات سطحی به سمت اکتشافات عمقی ببریم، درحالی‌که وضعیت خوبی در این زمینه داریم و با دیگر کشورهایی که دست به اکتشاف عمقی زده‌اند، قابل مقایسه نیستیم. روزگار معدن در پاسخ به این پرسش با کارشناسان معدن گفت‌وگو کرده است.

باید به ذخایر عمقی توجه کنیم

رضا جدیدی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، اظهار کرد: اینکه مطرح می‌شود ما از اکتشاف سطحی به سمت اکتشاف عمقی حرکت کنیم به معنای آینده‌نگری ما و لزوم توجه به ذخایر عمقی است. ذخایر سطحی در کشور شناسایی شده‌اند و جای کار بیشتر ندارد. به همین دلیل باید برای رونق بخش معدن به ذخایر عمقی، توجه و آنها را شناسایی کرد.
جدیدی با تاکید بر اینکه اگر می‌خواهیم توانمند شویم باید دست به اکتشافات عمقی بزنیم، بیان کرد: در زمینه اکتشاف سطحی تاکنون خیلی خوب عمل کرده‌ایم. با اینکه در این حوزه، ذخایر قابل‌توجهی مورد بهره‌برداری قرار گرفته اما اگر قصد داریم توانمندی‌ها و بازده خود را افزایش دهیم و ناگهان با پایان ذخایر معدنی روبه‌رو نشویم باید به سمت اکتشافات عمقی پیش برویم.
او با اشاره به نخستین شناسایی در کشور برای اکتشاف عمقی بیان کرد: سال ۱۳۹۷ برای نخستین بار در پهنه سقز در استان کردستان مناطق امیدبخش را شناسایی کردیم که جزو نخستین مصادیق اکتشاف عمقی است. انتظار داریم در عملیاتی که همچنان ادامه دارد، به ذخایر قابل توجه فلزات در این منطقه از کشور که جزو مناطق سرشار از منابع طبیعی و کمتر توسعه یافته است، دست پیدا کنیم. در سال ۱۳۹۸ نیز برنامه ما این است که در استان‌های مرکزی، آذربایجان شرقی، سنندج و بخش دیگری از کردستان دست به اکتشافات عمقی بزنیم. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی فناوری اطلاعات و بودجه سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهایی برای بهره‌برداری از معادن عمقی کشور وجود دارد، اظهار کرد: نخستین مسئله مهم، استفاده از فناوری روز است. فناوری ژئوفیزیک هوایی که برای اکتشاف عمقی استفاده می‌شود، نخستین بار در سازمان زمین‌شناسی مورد توجه قرار گرفته است. سازمان یک دهه است که این پروژه را در کشور انجام می‌دهد و مناطق مختلف را به نام مناطق اولویت‌دار اکتشافی دسته‌بندی کرده است. جدیدی در پاسخ به این پرسش که اکتشافات عمقی چقدر به محیط‌زیست و حیات زمین ضربه می‌زند، اظهار کرد: کشورهای پیشرفته به این سمت رفته‌اند و از روش‌های نوین ازجمله ژئوفیزیک هوایی بهره می‌برند تا دست به حفاری‌های عمقی زده و معادنی که تا ۵۰۰۰ متر زیرزمین هستند را شناسایی کنند. اگر تاکنون این معادن ضربه‌ای به محیط‌زیست زده بودند، مطلب و مقاله‌های زیادی درباره آن منتشر می‌شد و گروه‌های محیط زیستی نیز با آن مقابله می‌کردند. او ادامه داد: ما هم از این قاعده مستثنا نیستیم و باید با رعایت قوانین محیط‌زیستی و هماهنگ با سازمان‌های مربوط، دست به این اقدام مهم بزنیم. طبیعی است اگر معدنی در عمق ۱۰۰۰ متری زمین باشد اما برداشت از آن به آب‌های زیرزمینی و حیات زمین آسیب بزند، ما ورود نمی‌کنیم یا راه‌هایی را پیدا می‌کنیم که تعامل سازنده‌ای بین محیط‌زیست و معدن شکل بگیرد. او با اشاره به نقش‌آفرینی ایمیدرو در کمک به افزایش اکتشافات عمقی اظهار کرد: سازمان زمین‌شناسی در حوزه کشف ذخایر معدنی و اکتشافی از سازمان‌های اولیه و فعال کشور است اما در حفاری‌های عمیق کار چندانی نکرده‌ایم. این انتظار از ایمیدرو می‌رود که برای اکتشافات عمقی در مرحله اکتشاف تفصیلی ورود کند و ما به‌عنوان سازمان زمین‌شناسی فقط در مرحله پی‌جویی، اکتشاف و شناسایی مواد معدنی ورود کنیم که البته تاکنون تا عمق ۱۰۰ متر پیش رفته‌ایم و این کار را انجام داده‌ایم. جدیدی درباره اهمیت نقش بخش خصوصی برای ورود به اکتشافات عمقی نیز گفت: ما بخش خصوصی قدرتمندی داریم که می‌تواند در معادن سرمایه‌گذاری کند و حتی در مرحله اکتشاف تفصیلی ورود کند. ازآنجایی‌که تعداد پروژه‌های اکتشافی عمقی در کشور کم است، انتظار ما از دولت این است که وظایف حاکمیتی خود ازجمله تولید اطلاعات پایه زیست‌محیطی برای کاهش ریسک ورود بخش خصوصی و کمک به کاهش ریسک نقاط تاریک و مبهم بخش خصوصی را جزو اولویت‌های خود بداند. او در ادامه به لزوم توجه دولت به سازمان زمین‌شناسی به‌عنوان شرط لازم تاکید کرد و گفت: بخش خصوصی، نیازمند اطلاعات ‌پایه است و سازمان زمین‌شناسی این توانایی را دارد که نیازمندی‌ها را در اختیار آن قرار دهد اما مسئله مهم، تخصیص اعتبارات مناسب برای سازمان است. او ادامه داد: البته در «برنامه ۴ ساله نقشه راه بخش معدن و صنایع معدنی» که از مدیران بخش معدن در دولت، مجلس و سازمان در آن حضور داشتند، بر تحولاتی تاکید شد که نکات مثبتی را در بر داشت. در این برنامه، وظایف ایمیدرو، سازمان زمین‌شناسی، معاونت معدنی وزارتخانه، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها مشخص شد. به‌این‌ترتیب یک تفکر جمعی شکل گرفت که موردقبول تمام اهالی معدن است و ما هم در چارچوب آن عمل می‌کنیم. امیدواریم با توجه به این برنامه بتوانیم تعامل سازنده‌ای با دیگر بخش‌ها داشته باشیم و به‌درستی عمل کنیم.

هنوز احساس نیاز نکرده‌ایم

مهدی مرادی، معاون امور معادن و اکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کردستان گفت: هر چه در سطح بوده شناسایی ‌شده و در حال بهره‌برداری است یا رو به پایان است. در این شرایط سازمان زمین‌شناسی نمی‌تواند بیکار بماند بلکه باید دست به اکتشافات عمقی بزند.
وی درباره اهمیت اکتشاف عمقی، اظهار کرد: اگر جایی معدنی دیده نمی‌شود و اکتشافی هم در آن نشده، الزاما نمی‌توان گفت فاقد معدن است. شاید در سطح، معدن دیده نشود اما در اعماق همان منطقه، فلزات باارزش پیدا شود. ازآنجایی‌که بیشتر معادن عمقی شامل معادن فلزی سنگ‌آهن، مس و طلا هستند، ارزش دارد که به اعماق زمین ورود کنیم. مرادی با اشاره به نیاز کشور به رونق بخش معدن گفت: با توجه به اینکه نیاز امروز کشور، افزایش تولید و کمک به رشد اقتصادی است، افزایش اکتشافات در سطح کشور می‌تواند به این مهم کمک کند. با توجه به اینکه اکتشاف در سطح تمام‌شده است باید به سمت اکتشاف در عمق برویم؛ کاری که سال‌هاست کشورهای توسعه‌یافته انجام می‌دهند و مشکلی هم نداشته‌اند. او درباره اینکه چرا ما هنوز به اکتشاف عمقی در کشور توجه نمی‌کنیم، اظهار کرد: تاکنون متوسط اکتشاف عمقی در کشور نیم متر بوده، درحالی‌که این رقم در جهان ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ متر است. مسئله مهم این است که ما هنوز احساس نیاز نکرده‌ایم و آینده‌نگری نمی‌کنیم. اگر پیش از پایان منابع به این مهم توجه کنیم که آنها یک روز تمام می‌شوند و باید به دنبال جایگزین بگردیم، دیگر در زمان وقوع آن دچار ‌بهم‌ریختگی و نگرانی نمی‌شویم.
 مرادی درباره مطالعات انجام شده در استان کردستان و توجه‌ها به اکتشافات عمقی گفت: سال گذشته ۷ محدوده امیدبخش طلا و سنگ‌آهن در این منطقه شناسایی ‌شد که نخستین گام برای توجه به اکتشافات عمقی است. امسال نیز قرار است حفاری انجام شود و مناطق دیگر نیز در این استان موردتوجه قرار گیرند. ۳ معدن طلایی که سال گذشته با شناسایی سازمان زمین‌شناسی کشف شد درحال‌حاضر در حال بهره‌برداری است.
وی در پایان با اشاره به اینکه اکتشاف پرریسک است، اظهار کرد: مرحله اکتشاف پرریسک است و بخش خصوصی نمی‌تواند به آن ورود کند. بنابراین انتظار ما این است که دولت ورود کرده و برای رشد آن هزینه کند. دولت باید به مجموعه‌های مختلف مثل سازمان زمین‌شناسی که برای رشد اکتشافات در کشور تلاش می‌کنند بودجه پرداخت کرده و از آنها حمایت کند.