صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت؛ راهی برای بهره‌گیری بیشتر از پتانسیل‌های بازار

به گزارش می متالز، مدیرعامل شرکت سبدگردان الگوریتم ضمن بیان مطلب بالا اظهار کرد:  در این بازار طیف گسترده‌ای از اوراق بدهی در دسترس سرمایه‌گذاران قرار دارد که عمدتاً با نرخ بازدهی بالاتر از سپرده‌های بانکی همراه هستند؛ البته صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت تخصصی‌ترین ابزار در این حوزه هستند. این صندوق‌ها ضمن کاهش ریسک اعتباری با مدیریت تخصصی منابع، سرمایه‌گذاران خود را از بازدهی بالاتر و یک جریان درآمدی منظم بهره‌مند می‌کنند.

وی ادامه داد: سپرده های بانکی با محدودیت‌هایی از جمله سود ماه شمار و نرخ سود پایین مواجه هستند، درحالیکه  سرمایه‌گذاران صندوق‌های درآمد ثابت می‌توانند از سودهای روزشمار و نرخ سودهای بسیار بالاتری بهره‌مند شوند.

آقاقلیزاده معتقد است: در نگاه یک سرمایه‌گذار عادی، شاید سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت به سادگی خرید یک یا چند ورقه بدهی با بیشترین نرخ بازده به نظر برسد؛ اما واقعیت این است که سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی نیز مانند سهام نیازمند تجزیه و تحلیل جامع شرایط اقتصادی و بازار، پیش‌بینی پارامترهای کلان اقتصادی، تشکیل یک سبد متنوع‌، کاربرد رویکردهای مدیریت ریسک و اتخاذ استراتژی‌های سرمایه‌گذاری متناسب با اهداف و محدودیت‌های سرمایه‌گذار است.

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص اهمیت تشکیل سبد دارایی‌های با درآمد ثابت گفت: به عنوان یک سرمایه‌گذار، شما با انبوهی از گزینه‌‍‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در بازار مواجه هستید که بر اساس نوع اوراق، نوع ناشر، نرخ بازده، مدت زمان سررسید، فواصل پرداخت سود و ساختار جریان درآمدی با یکدیگر تفاوت دارند و همچنین هریک متناسب با ویژگی‌های مختص به خود دارای سطوح ریسک و بازدهی مختلفی هستند؛ پس می‌توان گفت که تشکیل یک سبد از دارایی‌های با درآمد ثابت به همین سادگی‌ها هم نیست و عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شوند.

نرخ سود، مهمترین عامل موثر بر قیمت اوراق بدهی

وی نرخ سود را یکی از مهترین عوامل اثرگذار بر قیمت اوراق بدهی در بازار عنوان کرد و افزود: در واقع با افزایش نرخ سود، قیمت اوراق بدهی کاهش می‌یابد که این افت قیمت در مورد اوراق با سررسید بلند مدت، بیشتر است. اوراق با سررسید بلند مدت بیشتر تحت تأثیر تغییرات نرخ سود قرار می‌گیرند، در حالی که پیش‌بینی مبنی بر این باشد که نرخ سود در آینده کاهش پیدا خواهد کرد، تقاضا برای اوراق با سررسید بلند مدت افزایش یافته، این دسته از اوراق افزایش قیمت بیشتری روبه‌رو می‌شوند و بازدهی بیشتری را به همراه می‌آورند.

آقاقلیزاده توضیح داد: برعکس این موضوع هم صادق است؛ یعنی وقتی انتظار می‌رود در آینده نرخ سود افزایش یابد، خرید اوراق با سررسید کوتاه تر استراتژی معقول‌تری است؛ همچنین باید توجه داشت که اوراق بدون پرداخت سود دوره‌ای (بدون کوپن) بیشتر از سایر اوراق نسبت به تغییر نرخ سود حساسیت دارند. با این حال یکی از اشتباهات رایج سرمایه‌گذاران در خرید اوراق بدهی، عدم توجه به روند آتی نرخ سود است و بسیاری افراد تنها با درنظر گرفتن شرایط فعلی و انجام یک مقایسه ساده میان نرخ بازده تا سررسید اوراق، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. این رویکرد چنانچه سرمایه‌گذار قصد نگهداری اوراق تا سررسید را نداشته باشد، می‌تواند ریسک زیادی را متوجه سرمایه‌گذار کند و حتی وی را متضرر سازد.

مدیرعامل شرکت سبدگردان الگوریتم، مرتبط دانستن کیفیت اعتباری ناشر یک ورقه بدهی با اندازه یا شهرت آن در بازار را اشتباه رایج بعدی در این رابطه دانست و بیان کرد: در واقع اگر شرایط مالی و عملیاتی و وضعیت جریان‌های نقدی در صورت‌های مالی ناشر مناسب نباشد، احتمال عدم توانایی او در پرداخت به‌موقع تعهدات افزایش می‌یابد. این امر علاوه‌بر تحمیل ریسک اعتباری به سرمایه‌گذار، می‌تواند به کاهش جذابیت و در نتیجه کاهش قیمت ورقه مذکور در بازار بیانجامد؛ بنابراین، توجه به عملکرد تاریخی در کنار پیش‌بینی‌ وضعیت آتی ناشر از جهت سودآوری و توانایی پرداخت تعهدات مربوط به اوراق اهمیت زیادی دارد.

وی تصریح کرد: بررسی مرتب گزارش‌های اقتصادی از وضعیت پارامترهای کلان مانند وضعیت نقدینگی، نرخ تورم، نرخ رشد اقتصادی و همچنین پیگیری سیاست‌های فعلی پولی و مالی بانک مرکزی و جهت آن در آینده نیز از جمله مواردی است که برای سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی باید همواره مورد توجه قرار گیرد؛ هرچند بسیاری از سرمایه‌گذاران این امر را مد نظر قرار نمی‌دهند یا از تخصص و امکانات لازم برای انجام این بررسی ها برخوردار نیستند.  

راه حل جایگزین برای اجتناب از اشتباهات؟

این کارشناس بازار سرمایه راه حل جایگزین برای اجتناب از اشتباهات یاد شده و نیز بهره‌گیری حداکثری از پتانسیل‌های بازار سرمایه را خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت مطرح و اظهار کرد: این صندوق‌ها با در اختیار داشتن حجم قابل توجه منابع، بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص و برخورداری از سایر امکانات در هر زمان سبدی متنوع از اوراق با درآمد ثابت منتخب بازار تشکیل می‌دهند و در صورت نیاز و با تغییر شرایط اقدام به تغییر ترکیب سبد دارایی‌ها متناسب با شرایط جدید بازار می‌کنند؛ در واقع افراد با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها دیگر دغدغه‌ای بابت انتخاب اوراق بدهی، مدیریت ریسک و مدیریت جریان نقدی نخواهند داشت.

آقاقلیزاده توضیح داد: مدیران سرمایه‌گذاری صندوق‌ها با توجه به برآورد خود از روند آتی پارامترهای کلان اقتصادی، سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و شرایط بازارهای موازی و سایر عوامل از این دست، تصمیم می‌گیرند که چه زمان و به چه میزان در کدام اوراق سرمایه‌گذاری کنند. مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس رویکردهای فعال یا غیر فعال امکان‌پذیر است. هدف مدیران در رویکرد فعال کسب بازدهی بیشتر از یک شاخص مرجع است. با توجه به آنکه در حال حاضر چنین شاخصی برای بازار بدهی در کشور وجود ندارد، می‌توان نرخ سود سپرده بانکی را برای ارزیابی عملکرد صندوق‌های با درآمد ثابت مد نظر قرار داد.  

منحنی ساختار زمانی نرخ سود (Term Structure of interest rates)

وی یکی از ابزارهای مورد استفاده مدیران در رویکرد مدیریت فعال را منحنی ساختار زمانی نرخ سود (Term Structure of interest rates) دانست و گفت: این منحنی، رابطه نرخ بازدهی اوراق در یک نوع کلاس دارایی و با یک کیفیت اعتباری را با طول مدت سررسید نشان می دهد که با توجه به شکل نمودار و اعداد آن می‌توان به انتظار سرمایه‌گذاران از شرایط آتی بازار و روند حرکت نرخ سود پی برد.

مدیر عامل شرکت سبدگردان الگوریتم در توضیح بیشتر مثال زد: شیب مثبت در این نمودار به این معنی است که اوراق با سررسید طولانی‌تر با نرخ بازده بیشتری همراه هستند، اما ممکن است به دلیل انتظارات آتی از شرایط اقتصادی شیب این نمودار نزدیک به صفر و یا حتی منفی باشد که شیب منفی حاکی از انتظارات رکودی و کاهش رشد اقتصادی است. در چنین شرایطی اوراق کوتاه‌مدت با نرخ بازده بیشتری همراه هستند. انتظار وقوع یک اتفاق اقتصادی در آینده می‌تواند این منحنی را جابه‌جا کند و در این شرایط لزوماً تأثیر یکسانی بر روی تمامی اوراق با سررسیدهای مختلف نخواهد داشت؛ مثلا ممکن است اوراق کوتاه مدت‌تر تأثیر بیشتری بپذیرند و در نتیجه حتی شکل نمودار تغییر کند.

وی در تشریح استراتژی‌های منحنی «ساختار زمانی نرخ سود» گفت: استراتژی‌های مبتنی بر این منحنی بر اساس تغییرات سطح، شیب و شکل منحنی از تنوع مختلفی برخوردار هستند و ترکیب سبد ارواق بدهی را با توجه به پیش‌بینی‌های آتی از این پارامترها تعیین می‌کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری به کمک این استراتژی‌ها نه تنها در هر زمان می‌توانند اوراق بدهی مناسب را در ترکیب سبد دارایی‌ها قرار دهند؛ بلکه این امکان وجود دارد که با فروش اوراق در زمان افزایش قیمت و پیش از سررسید، به نوعی بازدهی حاصل از افزایش قیمت نیز برای صندوق ایجاد شود. جابه‌جایی اوراق فعلی با اوراق با پتانسیل بالاتر نیز یکی دیگر از کاربردهای منحنی نرخ بازده است.

آقاقلیزاده در رابطه با استراتژی‌های موجود منحنی «ساختار زمانی نرخ سود» یادآور شد: همانطور که گفته شد استراتژی‌های مختلفی بر اساس منحنی ساختار زمانی نرخ سود، تعریف شده‌اند که هر کدام بر اساس اهداف سرمایه‌گذاری و همچنین شرایط اقتصادی متفاوتی به کار می‌آیند و عملکرد بهتری دارند.

«استراتژی نردبانی» رویکری دیگر

وی یکی دیگر از این استراتژی‌ها را «استراتژی نردبانی» عنوان کرد و افزود: در این استراتژی منابع سبد به‌صورت مساوری به چند ورقه بدهی با سررسیدهای مختلف تخصیص می‌یابد. با سررسید شدن هر ورقه مجدداً ارزش اسمی دریافتی در اوراق با سررسید مشابه سرمایه‌گذاری می‌شود. این استراتژی، مدیریت بهتر ریسک نرخ سود، افزایش نقدشوندگی، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری مجدد و کاهش ریسک اعتباری را در پی دارد.

این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: هرچه نیاز به نقدینگی بیشتر باشد، باید فاصله سررسیدهای اوراق به هم نزدیکتر باشد. در این استراتژی تلاش می‌شود تا جریان نقدی اوراق با نیاز سرمایه‌گذار به جریان نقدی مطابقت داشته باشد. به طور مثال، می‌توان با تنظیم تاریخ پرداخت سودهای اوراق، جریان این پرداخت‌ها را طوری ترتیب داد که یک جریان درآمدی یکنواخت ماهیانه داشته باشیم.

مدیر عامل شرکت سبدگردان الگوریتم در حوزه سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، پارامترهای دیگری را مورد استفاده مدیران سرمایه‌گذاری دانست و عنوان کرد: «دیرش» و «تحدب» دو مورد از آن‌ها هستند. دیرش عبارت است از حساسیت قیمت اوراق نسبت به تغییرات نرخ سود و هرچه دیرش بیشتر باشد، حساسیت ورقه بهادار به تغییر نرخ سود و در نتیجه ریسک آن بیشتر است.

وی در توضیح پارامتر دیگر «تحدب» اظهار کرد: تحدب نشان می‌دهد که دیرش یک ورقه با تغییر نرخ سود چگونه تغییر می‌کند؛ دیرش و تحدب در واقع پارامترهایی برای مدیریت ریسک صندوق درآمد ثابت هستند. برای نمونه، یکی از استراتژیهای مدیران می‌تواند حفظ دیرش صندوق روی عدد مشخصی مثلا یک سال باشد. در این حالت، با گذشت زمان، لازم است خرید و فروش اوراق به نحوی انجام شود که دیرش در حدود این عدد باقی بماند و ریسک صندوق کنترل شود.

آقاقلیزاده در پایان تصریح کرد: همانطور که در بالا اشاره شد، سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت امری تخصصی است و نباید به دلیل آنکه با ریسک کمتری نسبت به سرمایه‌گذاری در سهام مواجه است، دست کم گرفته شود؛ بنابراین، بهتر است که سرمایه‌گذاران به جای خرید و فروش اوراق بدهی بر پایه تشخیص شخصی اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت کنند؛ چرا که در این صورت ضمن برخورداری از مزایای این صندوق‌ها از جمله پرداخت سود در دوره‎های کوتاه‌تر، مدیریت حرفه‌ای، ریسک اعتباری کمتر، نقد شوندگی بالا، هزینه کمتر و همچنین سرمایه‌گذاری کمتر، می‌توانند تا حد زیادی اطمینان خاطر داشته باشند که از پتانسیل‌های بازار بدهی به‌ صورت بهینه سود خواهند برد.