نزول در اروپا، صعود در امریکا

عزم این کشورها برای فاصله گرفتن از اقتصاد مبتنی بر کربن و متان و پیش‌بینی‌های کارشناسانه‌ای که در این زمینه ابراز می‌شود، حاکی است که تا نیمه قرن جاری دیگر نمی‌توان برای زغال‌سنگ در سبد سوختی جهان جایگاهی قائل بود، اما اینها همه یک سوی سکه زغال‌سنگ در بازار جهانی است و روی دیگر سکه به سیاست‌های ترامپ در امریکا به عنوان کشوری برمی‌گردد که ۲۴درصد اقتصاد جهان را در دست دارد، ترامپ همچنان بر مواضع خود در حمایت از زغال‌سنگ ایستادگی می‌کند. علاوه بر ایالات متحده امریکا حجم استخراج زغال‌سنگ در چین نیز همچنان بالاست. با این تفاسیر این روزها بازار جهانی با جریانی دوگانه روبه‌رو شده است.

تعطیلی همه معادن زغال‌سنگ در انگلیس

به گزارش می متالز به نقل از ایندیپندنت، زغال‌سنگ دو قرن پیش و در نیمه قرن ۱۸ میلادی جهان را به انقلاب صنعتی سوق داد. امروز این کامودیتی، هم به دلیل آسیب‌های زیست‌محیطی و انسانی برآمده از استخراج آن و هم به سبب تاثیر بالایی که در افزایش گرمایش زمین دارد، ماده‌ای آسیب‌زا معرفی می‌شود. این روزنامه انگلیسی در ادامه این گزارش خبر می‌دهد که مصرف زغال‌سنگ در انگلیس به کمترین میزان خود در ۱۳۵ سال گذشته رسیده و به عبارتی دیگر از زمان انقلاب صنعتی که آغاز آن از همین کشور بوده است تاکنون هیچ گاه حجم استفاده از زغال‌سنگ تا این اندازه کاهش نیافته است. در ماه گذشته میلادی (ژوئیه) این سوخت تنها ۲درصد از کل انرژی انگلیس را تولید می‌کرد که این رقم در همین ماه در سال گذشته میلادی ۴درصد بود. همچنین در سراسر سال گذشته میلادی (۲۰۱۶) زغال‌سنگ تنها ۹درصد از کل انرژی انگلیس را تولید کرد که این رقم در سال پیش از آن (۲۰۱۵) میلادی ۲۳درصد بود. در ماه آوریل (نیمه فروردین تا نیمه اردیبهشت گذشته) یک روز در انگلیس بدون مصرف هیچ زغال سنگی سپری شد که مخالفان این کامودیتی از این روز به عنوان نمادی از پایان سوخت‌های فسیلی در انگلیس یاد می‌کنند. همچنین بنابر ارقامی که وب‌سایت وزارت صنعت و انرژی بریتانیا در سال ۲۰۱۵ میلادی ارائه کرده است، ۳۰درصد از انرژی الکتریکی انگلیس با گاز طبیعی، ۲۱درصد با انرژی هسته‌ای و ۲۵درصد از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود.ریچارد هوآرد کارشناس انرژی در گفت‌وگو با ایندیپندنت در این باره توضیح می‌دهد: کاهش حجم تولید زغال‌سنگ در انگلیس نتیجه سیاست‌های مربوط به کاهش انتشار کربن و به دنبال آن توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. دولت انگلیس تصمیم دارد تا سال ۲۰۲۵ میلادی (۱۴۰۴خورشیدی) تمام کارخانه‌هایی را که سوخت آنها با زغال‌سنگ تامین می‌شود تعطیل کند. وی افزود: آخرین معدن زیرزمینی زغال‌سنگ در سال ۲۰۱۵ میلادی (۱۳۹۴خورشیدی) تعطیل شد که در نتیجه این اقدامات میزان آلودگی کربنی که انگلیس ایجاد می‌کند، از سال ۱۸۹۴ میلادی (۱۲۷۳ خورشیدی) تاکنون در کمترین میزان خود است. در کنار اینها کاهش نرخ گاز طبیعی و جایگزینی آن با زغال‌سنگ و تعطیلی کارخانه فولاد «ریکارد» در دو سال گذشته نیز عواملی هستند که به تولید هوای پاکیزه‌تر به دنبال کاهش مصرف زغال‌سنگ در انگلیس منتج شده‌اند.

چین و امریکا همچنان در حال تولید

از انگلیس و اروپای غربی که خارج شویم اوضاع طور دیگری است، در ادامه گزارش روزنامه انگلیسی ایندیپندنت آمده که بیشترین زغال‌سنگ جهان را چین تولید می‌کند و بالاترین آسیب‌های زیست‌محیطی و انسانی نیز به این کشور برمی‌گردد. چین یک سوم زغال‌سنگ دنیا را تامین می‌کند و دو سوم مرگ‌های برآمده از حوادث معادن زغال‌سنگ جهان نیز به نام این کشور ثبت می‌شود. از سویی دیگر پیروزی دونالد ترامپ در امریکا، ایالات متحده را به تلاش برای احیای بخش زغال‌سنگ سوق می‌دهد، در حالی که بسیاری از کارشناسان بر این باورند این تلاش ناکام خواهد ماند، زیرا با رواج سوخت‌های جایگزین کم‌خطر، کمترآلاینده و به صرفه‌تر از نظر اقتصادی، صنعت زغال‌سنگ محکوم به زوال است. در توافق جهانی تغییرات اقلیمی در پاریس نیز همه کشورهای دنیا تعهد دادند که تا سال ۲۰۳۰ میلادی (۱۴۰۹ خورشیدی) از مصرف سوخت‌های فسیلی بکاهند تا جهان را از روند خطرناک گرم‌تر شدن جو زمین و بهم ریختن آب و هوا نجات دهند. با این احوال زغال‌سنگ درحال‌حاضر مهم‌ترین منبع انرژی به شمار می‌آید و در کشورهایی مانند لهستان، روسیه، استرالیا و افریقای جنوبی ارزان‌ترین و آسان‌ترین راه تامین امنیت سوختی است.

ایران آلاینده نیست

بهرام فرزاد کارشناس زغال‌سنگ با نگاهی به آنچه در جهان و ایران در این باره می‌گذرد توضیح داد: اروپای غربی تنها به دلیل آلایندگی، تولید خود را کاهش نداده بلکه به سبب عمیق شدن معادن هم تمایل به استخراج ندارد. افزایش عمق به بیش از ۵۰۰ تا ۶۰۰ متر هزینه‌های استخراج را از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نمی‌کند، بنابراین در کشورهایی مانند آلمان که همچنان استخراج انجام می‌شود، این دولت است که با پرداخت یارانه و با هدف حفظ مشاغل مربوط به این صنعت، همچنان آن را برپا نگه داشته است. همچنین افزایش هزینه‌های استخراج باعث می‌شود دولت‌های اروپای غربی ترجیح دهند از زغال وارداتی استفاده کنند که این هم در کاهش تعداد معادن مزید بر علت است. وی درباره ایران گفت: آنچنان که من می‌دانم اکنون در ایران ۷۵ معدن زغال‌سنگ فعال داریم که بیشتر آنها زیرزمینی هستند و در این میان، معادنی غیر از کرمان، طبس، البرز مرکزی و شاهرود که متعلق به شرکت ملی فولاد سابق هستند، سایر آنها معادنی متوسط و کوچک‌مقیاس به شمار می‌آیند؛ بنابراین ما در مقایسه با گستره جهانی، تولیدکننده کوچکی به شمار می‌آییم و آلاینده به معنای واقعی کلمه شمرده نمی‌شویم. کل کانی استخراج‌شده و کنسانتره‌ای که از معادن ایران به‌دست می‌آید دو میلیون تن در سال است. این رقم را با رقم استخراج ۱/۵ تا ۲ میلیارد تن چین در یک سال مقایسه کنید. فرزاد اضافه کرد: زغال‌سنگ از دو جنبه به محیط‌زیست آسیب‌رسان است؛ تولید متان به هنگام استخراج و تولید دی‌اکسید کربن به هنگام سوخت. حجم تولید و مصرف ایران در مقیاس جهانی به اندازه‌ای نیست که آلاینده کلان به شمار رود و سهم پایینی دارد. این کارشناس در پایان، دیدگاه خود را در زمینه حذف زغال‌سنگ از بازار جهانی تا نیمه قرن جاری این چنین بیان کرد: چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده از ۴ سال پیش تاکنون سالانه به طور میانگین حدود ۳درصد از تولید خود را کاهش داده است. درست است که این کشور به توافقنامه آب و هوایی پاریس متعهد شده، ولی روند نزولی که در کاهش تولید پیش گرفته بسیار کند است و اگر بخواهد با همین سرعت پیش برود، وقوع این اتفاق در چند دهه آینده بعید به نظر می‌رسد.