انحصار در توزیع؛ مزایده در بورس ‌کالا

به گزارش می متالز، در این میان اما باید دید استقبال از عرضه «سراتو» به عنوان عرضه پیشین چطور بوده و این روند چه چالش‌ هایی ‌داشته است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، بورس‌کالا محلی برای مواد اولیه و کالاهای استراتژیک است؛ بر این مبنا محصولات نهایی چون خودرو که دارای ارزش ذاتی نیز نیستند برای معامله در این بورس محلی از اعراب ندارند. عده‌ای دیگر اما معتقد به استفاده ابزاری از بورس ‌کالا در این روند هستند به نحوی که شرکت‌های عرضه کننده به دنبال روشی برای تبلیغ و به دست آوردن قیمت پایه‌ای بالاتر از قیمت واقعی آن در بستر قانونی بورس کالا هستند. بر این اساس و برای بررسی بیشتر ابعاد این موضوع به سراغ متخصصان و فعالان این حوزه رفتیم. در این میان تلاش‌های مکرر هفته‌نامه بورس برای برقراری ارتباط و انجام گفت‌وگو با انجمن خودروسازان و نیز بورس کالا برای دریافت نظراتشان بی‌نتیجه ماند.

خرداد ماه بودکه برای نخستین بار خودرو در بورس ‌کالا عرضه شد. به دنبال این اتفاق که با بازخوردهای متفاوتی رو به رو بود، اکنون زمزمه‌های پذیرش دومین خودرو (دنا پلاس) از شرکت ایران خودرو مطرح شده که قرار است مهرماه در بورس‌کالا عرضه شود. در این میان اما باید دید استقبال از عرضه «سراتو» به عنوان عرضه پیشین چطور بوده و این روند چه چالش‌ هایی ‌داشته است.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، بورس‌کالا محلی برای مواد اولیه و کالاهای استراتژیک است؛ بر این مبنا محصولات نهایی چون خودرو که دارای ارزش ذاتی نیز نیستند برای معامله در این بورس محلی از اعراب ندارند. عده‌ای دیگر اما معتقد به استفاده ابزاری از بورس ‌کالا در این روند هستند به نحوی که شرکت‌های عرضه کننده به دنبال روشی برای تبلیغ و به دست آوردن قیمت پایه‌ای بالاتر از قیمت واقعی آن در بستر قانونی بورس کالا هستند. بر این اساس و برای بررسی بیشتر ابعاد این موضوع به سراغ متخصصان و فعالان این حوزه رفتیم. در این میان تلاش‌های مکرر هفته‌نامه بورس برای برقراری ارتباط و انجام گفت‌وگو با انجمن خودروسازان و نیز بورس کالا برای دریافت نظراتشان بی‌نتیجه ماند.

عرضه و تقاضای غیر‌واقعی

فربد زاوه، کارشناس خودرو در خصوص موضوع معاملات خودرو و تکرار نشدن عرضه سراتو در بورس‌ کالا گفت: به طور کلی خودرو کالایی بورسی نیست که بخواهیم آن را در بورس عرضه کنیم اما به دلیل معلول بودن فرآیند قیمت‌گذاری در کشور با عرضه آن در بورس‌ کالا، شرکت‌های تولیدکننده می‌خواهند از این روش به عنوان یکی از راه‌های رسیدن به قیمت متعادل‌تر استفاده کنند.

او مفهوم بورس را بازار تعادلی و تابعی از عرضه و تقاضا دانست و افزود: در بورس‌ کالا معمولا کالاهای اساسی و مواد اولیه که ارزش ذاتی دارند، خرید و فروش می‌شود و معمولا کالاهای نهایی برای فروش در بورس عرضه نمی‌شوند.

 بر این اساس عمدتا کالاهایی با ارزش ذاتی و مفاهیم مشترک جهانی یا بعضا محلی برای فرار از فرآیند چانه‌زنی و افزایش قدرت مانور خریدار و فروشنده و عرضه به بهینه‌ترین قیمت معمولا در بورس ‌کالا فروخته می‌شوند که معمولا ارزش آنها در بازارهای بین‌المللی هم مشخص است مانند بازار نفت، فلزات و محصولات پتروشیمی که معمولا با توجه به عرضه و تقاضا ممکن است نوسان قیمت لحظه‌ای هم داشته باشند و در نهایت با توجه به پیشنهادات عرضه‌کنندگان و خریداران قیمت‌ها به نقطه تفاهم می‌رسد؛ به طور معمول خودرو در بازارهای بین‌المللی و حتی داخلی به این شیوه معامله نمی‌شود.        

این کارشناس بازار خودرو در رابطه با روش قیمت‌گذاری خودرو به شکل استاندارد بیان کرد: به طور معمول قیمت بر اساس نرخ پیشنهادی کارخانه که بر اساس اهداف فروش و بازارهای هدف‌گذاری شده محاسبه می‌شود، تعیین و به فروشنده واسط و شبکه نمایندگان تحویل داده می‌شود تا آنها با توجه به تقاضای منطقه‌ای و محلی روی نرخ‌های متفاوتی در محدوده‌های جغرافیایی متفاوت به بازار فروش پیشنهاد دهند اما فرآیند فروش خودرو در بورس ‌کالا در بازارهای رقابتی دنیا چندان مسبوق به سابقه نیست. در بازار داخلی هم عرضه خودروهایی مانند سراتو و دنا که در بورس‌ کالا عرضه شده‌اند با توجه به ماهیت انحصاری توزیع در این بازار مفهوم و ارزش افزوده خاصی ندارد و در واقع بیشتر شبیه به اجرای یک مزایده در بورس ‌کالاست.

به اعتقاد برخی کارشناسان تعیین قیمت در خصوص چنین محصولات نهایی در بورس‌کالا به صورت مچینگ بین فروشنده و خریدار تعیین می‌شود که نشان‌دهنده وجود نداشتن عرضه و تقاضای واقعی است.

زاوه در این رابطه گفت: دقیقا؛ باید بگویم که کشف قیمت واقعی در مورد خودرو در بازار خرده‌فروشی اتفاق می‌افتد نه در بازار کل فروشی؛ بنابراین در بورس‌ کالا معمولا قیمت کالاها بر اساس میانگین قیمت‌ها و معاملات پیشنهادی و با توجه به تغییرات در نرخ‌های بین‌المللی ایجاد می‌شود، بنابراین با توجه به این موضوع و محدودیت در پیشنهادات و نبود نرخ بازار جهانی برای خودرو، کشف قیمت خودرو چندان تابع ضوابط و مفاهیم بورس ‌کالا نیست، البته نرخ کل‌فروشی در فرآیند مزایده‌ای فروش خودرو برای اقلام پرفروش و کم‌تیراژ قابل بهینه‌سازی است که البته می‌تواند خارج از بورس‌ کالا صورت بگیرد.

این فعال اقتصادی شناسایی و سنجش میزان تقاضای بازار از طریق بورس ‌کالا را چندان بهینه ندانست و افزود: این موضوع هم در قالب شبکه فروش قابل تشخیص است و در این خصوص نیازی به عرضه خودرو در بورس‌ کالا نیست. کارشناسان، یکی از دلایل اصلی ورود خودرو به بورس ‌کالا را در جهت تامین مالی آنها عنوان می‌کنند اما به اعتقاد زاوه، خودروسازان می‌توانند این کار را از طریق شبکه فروش خود و به خصوص با فروش آتی انجام دهند که یکی از روش‌های استاندارد و معمول بین‌المللی است. در همه بازارهای دنیا بزرگترین روش تامین خودروسازان فروش به شبکه فروش شامل کل فروشی به نمایندگی‌ها و کل‌فروشان بزرگ با مشارکت شبکه بانکی است و فروش مستقیم به خریدار نهایی چندان رویه معمولی نیست در عین حال به نظر می‌رسد ورود این محصولات به بورس ‌کالا روش استاندارد برای تامین‌مالی خودروسازان  نبوده و به نظر بیشتر حرکتی تبلیغاتی است زیرا با توجه به اینکه عرضه 50 دستگاه در معادلات اقتصادی شرکت سایپا و گردش مالی بورس ‌کالا اثری ندارد.

ایجاد سازمان نظارت‌کننده عرضه‌ها؛ پیش‌نیاز ورود خودرو

در این رابطه با یکی دیگر از کارشناسان حوزه خودرو گفت و گو کردیم، او اظهار کرد: با توجه به اینکه نظام عرضه و تقاضای تدوین ‌شده‌ای در رابطه با خودرو وجود ندارد و می‌توان گفت جایگاهی نیز برای بررسی، مطالعه و نظارت بر خودرو تقریبا موجود نیست بنابراین پذیرش و عرضه آن نیز در بورس ‌کالا کمکی به رونق و کشف قیمت متعادل تر این محصول نمی‌تواند داشته باشد.

به گفته این مدیر پیشین خودرویی، بورس ‌کالا هم باید زیرساخت‌هایی برای عرضه و تقاضای چنین محصولاتی داشته باشد؛ در این راستا نخست لازم است سازمانی ایجاد شود تا روند عرضه خودروهای وارداتی و نیز خودروهای تولید داخل را زیر نظر بگیرد زیرا در این شرایط است که می‌توان ورود خودرو را در بورس‌کالا ارزیابی دقیق تری کرد اما در شرایط کنونی، چنین نظارتی در بازار خودرو وجود ندارد.

او تاکید کرد: برای عرضه خودرو یا هر محصول دیگری در بورس، باید میزان عرضه و تقاضا دارای برنامه‌ریزی باشد؛ به این معنی که از قبل، توسط سازمان نظارتی که لزوم وجود آن در بالا گفته شد، شرکت خودرویی در طول یک یا پنج سال آینده میزان تولید خود را اعلام کند و سازمان پشتیبان نیز با نظارت لازم توانایی انجام برنامه عرضه‌های اعلامی و آمار آن را راستی‌ آزمایی کند.

 در این شرایط با مشخص شدن عرضه درازمدت، نوعی اطمینان و اعتماد به وجود می‌آید که به سبب آن میزان عرضه در بورس هم معنادار می‌شود. باید گفت زمانی که عرضه سالانه در بورس مشخص شود، میزان مصرف و تقاضا هم تعیین می‌شود که خریداران می‌توانند بر این مبنا برنامه خرید خود را با عرضه سالانه تنظیم و تطبیق دهند.این فعال بازار خودرو معتقد است: اکنون چنین سازمانی به عنوان ناظر و تنظیم‌کننده عرضه و تقاضا فعال نیست؛ البته سازمان‌های زیادی مانند شورای رقابت، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و غیره اعتقاد دارند که در حال انجام دادن چنین کاری هستند اما باید گفت این سازمان‌ها در حال حاضر فعال نیستند و آمار دقیق، منظم و مستمری از این موضوع به صورت میان‌مدت و دراز‌مدت وجود ندارد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا آمار منتشره توسط تولیدکنندگان می‌تواند به تنهایی به ایجاد چنین اعتمادی کمک کند، گفت: باید در نظر داشت که آمار اعلام شده از طرف تولیدکننده به طور حتم عملی شود ولی با ایجاد سازمان نظارتی گفته شده در بالا و به سبب انجام پیگیری‌های مستمر آن در این راستا می‌توان شاهد شرایط بهتری در بازار خودرو بود. این مدیر سابق خودرویی در خاتمه تصریح کرد: به نظر من عرضه در بورس‌کالا به تنهایی معنا ندارد زیرا ممکن است در یک مقطع زمانی چنین عرضه‌ای وجود داشته باشد یا برعکس؛ بنابراین عرضه زمانی واقعی است که طولانی مدت و مستمر انجام شود و همانطور که گفته شد آمار میان مدت و دراز مدت (ماهانه، سالانه و ...) آن مشخص باشد؛ با این حال اما عرضه این کالا در بورس، بهتر از عرضه نشدن آن است اما را‌ه حل مناسبی هم در این خصوص به حساب نمی‌آید.