معدن؛ ظرفیتی ناشناخته در قم

به گزارش می متالز، کویری پهناور به رنگ ماسه و خاک، کوه ها و تپه های صخره ای و سنگی و گاهی سفید رنگ، شورآبه های وسیع و نمکی که دشتی سفید رنگ را جلوه می کند، پهنه ای سرخ رنگ در جنوب غربی استان و دیگر منظره های متنوع، تصاویری هستند که می توان در یک سفر هوایی از جغرافیای قم ضبط و ثبت کرد.

 این تنوع خاک، معادنی ارزشمند را در دل خود جای داده به گونه ای که رئیس اداره معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت قم از صدور 180 فقره پروانه بهره برداری در قم می گوید و می افزاید: ما در استان قم ظرفیت های بی نظیری داریم که یکی از آنها معدن منگنز ونارچ در بخش کهک است.

کار و تلاس در عمق 340 متری

در این میان می توان گفت معدن منگنز ونارچ قم به عنوان بزرگ ترین معدن منگنز غرب آسیا، گل سر سبد معادن استان ماست؛ معدنی در جنوب غربی قم؛ جایی که دورنمای زمینش به رنگ قرمز گرایش دارد و 300 کارگرش در عمق 340 متری زمین مشغول کمک به بالا رفتن تراز تولید در کشوراند.

آقای راغبیان مدیر معدن منگنز قم از ذخیره قطعی 5 میلیون تن منگنز در این معدن گفت و اضافه کرد: سالانه به طور میانگین 100 هزار تن سنگ منگنز از این معدن استخراج می شود و خوراک 70 درصد از صنایع فولادی کشور را تامین می کند.

مواد معدنی ساختمانی، در صدر کانی های استان

محصولات ساختمانی، خانواده ای بزرگ از جامعه معدنی استان را به خود اختصاص داده اند؛ رئیس خانه معدن استان در توضیح این ادعا می گوید: 60 درصد معادن قم را کانسارهای ساختمانی همچون گچ، آهک، شن و ماسه و سنگ ساختمانی تشکیل می دهند.

او می گوید: معدن گچ کوه سفید قرار گرفته در منطقه قمرود بخش مرکزی، معدن شن و ماسه و سیمان نیزار و معادن سنگ های تراورتن از جمله این معادن است.

آقای عمو رسولی می افزاید: معدن سیمان نیزار در جاده قدیم قم به اصفهان هم، یکی از بزرگ ترین معادن سیمان کشور است.

به گفته آقای عظیمی مدیر عامل شرکت سیمان نیزار قم این شرکت در سال 82 به منظور تامین سیمان خاکستری استان قم و استان های همجوار به ثبت رسیده است؛ این شرکت با ظرفیت اسمی 3 هزار و 300 تن کلینکر در روز و تولید بیش از یک میلیون تن سیمان خاکستری در سال، تنها کارخانه تولید سیمان خاکستری در استان قم است که به علت نزدیکی به معادن عظیم سنگ آهک و گچ و سایر معادن مورد نیاز و نزدیکی به خطوط مواصلاتی اصلی کشور (جاده و ریلی) و همچنین بازار بالقوه مصرف استان قم و سایر استان های همجوار، از توان تولید سیمان خاکستری با کیفیت بسیار عالی برخوردار است.

او می گوید: شرکت سیمان نیزار قم 80% بازار مصرف استان قم و حدود 15% نیاز استان تهران را برآورده و بخشی از محصول را به کشور عراق صادر می کند.

رتبه دوم کشور در ذخایر عظیم عقیق

در این میان شاید کمتر کسی بداند استان قم بعد از خراسان جنوبی رتبه دوم ذخایر عقیق در کشور را دارد.

همراه آقای فراهانی کارشناس زمین شناسی و آقای صفاری بهره بردار معدن عقیق راهی کیلومتر 20 آزاد راه قم تهران شدیم؛ در همسایگی تالاب حوض سلطان و در زمینی خشک و بی آب و علف قدم می زدیم که آقای فراهانی با اشاره دست افق وسیعی از اطراف را به ما نشان داد و گفت: بر اساس تحقیقات زمین شناسی کمربند عقیق قم از کوه های اطراف ورامین شروع می شود و تا کوه های استان سمنان ادامه دارد.

او به سنگ های زیر پایمان اشاره کرد و چند تکه از آنها را برداشت و با نشان دادن لایه های عقیق در درون سنگ گفت: عقیق قم کبود رنگ است و در همان لحظه انگشتر خود راکه رنگ همان عقیق کبود بود در کنار عقیق تراش نخورده گذاشت و گفت: خام فروشی یکی از مهمترین و بزرگ ترین مشکلات پیش روی معادن سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی استان به ویژه عقیق است.

آقای صفاری هم از موانع پیش روی خود به عنوان یک معدن دارد گفت. او پروانه بهره برداری از چهار معدن را دارد که همگی آنها زیر مجموعه خاک های صنعتی محسوب می شوند؛ از جمله معدن بنتونیت خاک رس و کائولین.

آقای صفاری گفت: هیچ بهره برداری جرئت اعلام فعال نبودن معدنش را ندارد چرا که در اینصورت پروانه بهره برداری اش غیر فعال می شود.

او یکی از مهمترین مشکلات پیش روی فعالیت خود را نبود بازار عرضه و فروش ماده معدنی خود دانست و گفت: رکود در صنعت ساخت و ساز و بسته شدن مرزها و محدود شدن صادرات به دلیل تحریم ها باعث شده محصولمان به فروش نرسد.

آقای صفاری تاکید کرد تنها در یک صورت ماده معدنی اش به فروش می رسد آن هم آنکه بالاترین کیفیت ماده را جدا سازی کند که این خود شامل تنها 30 درصد مواد معدنی اش را شامل می شود و از طرفی، برای استخراج نیاز به نوسازی تجهیزات استخراج دارد که پیگیری این مساله هم برایش صرفه اقتصادی ندارد.

 سری هم به کارگاه فرآوری عقیق آقای فراهانی زدیم؛ جایی که بیش از 15 نیروی جوان مشغول تراش دادن پیکر سنگ ها بودند و از صفر تا صد تولید زیورآلات را در همان کارگاه کوچک انجام می دادند تا به سهم خود با خام فروشی این محصول ارزشمند خاک استان مقابله کنند.

آقای فراهانی با نشان دادن یک تکه سنگ که از دل آن می شد بیش از 20 نگین انگشتری در آورد گفت: همین تکه سنگ را کمتر از 5 هزار تومان می خرند اما در صورت فرآوری، هر نگین انگشتری بین 100 تا 150 هزار تومان به فروش می رسد؛ به گفته آقای فراهانی ذخایر عقیق قم بیش از 3 هزار تن است که در صورت توجه ویژه به این بخش می توان در آینده از یک دستاورد جهانی در زمینه صادرات هنر تراش سنگ و زیورآلات سخن گفت.

خاک را به هنر کیمیا کنیم

از معدن عقیق فاصله گرفتیم و به بخش دیگری از استان رفتیم؛ جایی که به دشت مسیله، دریاچه نمک و پس از آن به کویر مرکزی ایران ختم می شد.

اینجا جائیست که به گفته آقای آب روش، از خاکش، خوراک صنایع شیمیایی و شوینده کشور تامین می شود؛ همان چیزی که شیمیدان ها سولفات سدیم صدایش می کنند.

آقای آب روش که بهره بردار این مواد معدنی ارزشمند است می گفت: سولفات سدیم نوعی ماده معدنی است که در طبیعت به دو صورت وجود دارد؛ یکی در شورابه ها و یکی در خاک های سطحی. او تاکید داشت که برداشت از شورابه ها نسبت به برداشت سولفات سدیم از خاک های سطحی، تخریب کمتری در محیط زیست ایجاد می کند، چرا که برداشت یک لایه از خاک به منظور بهره برداری از سولفات سدیم، باعث فرسایش خاک شده و با کمترین وزش بادی، ریزگردها در هوا معلق می شوند و برای مردم ایجاد مزاحمت می کند؛ از این رو مجوز بهره برداری از معادن سولفات سدیم در قم همچنان در کش و قوس کارهای کارشناسی است و تا صادر شدن قطعی آن هر گونه برداشت از خاک های سطحی، غیرقانونی تلقی می شود.

در کنار همین محدوده معدنی کارخانه فرآوری سولفات سدیم قرار داشت.

آقای جیلانی مدیر این کارخانه معتقد بود کار آنها کیمیاگری است؛ از خاک محصولی ارزشمند استخراج می کنند که می تواند کشور را نسبت به واردات سولفات سدیم بی نیاز کند.

آقای جیلانی صاحب کارخانه مواد شوینده در شهر قزوین هم هست؛ او می گفت: روزانه 30 تن سولفات سدیم در کارخانه اش مصرف می شود که با ایجاد کارخانه فراوری سولفات سدیم در قم علاوه بر اینکه 40 فرصت شغلی ایجاد کرده، هم خوراک کارخانه خود را تامین می کند و هم بی نیاز از واردات می شود.

او امیدوار بود با برداشته شدن موانع پیش رویش در زمینه بهره برداری از معدن، بتواند روند تولیدش را تسریع بخشد.

به همه این ظرفیت های معدنی پهنه وسیع شورابه ها از جمله دریاچه نمک و دریاچه حوض سلطان را نیز اضافه کنید؛ به طور مثال فقط از حوض سلطان با مساحت 60 کیلومتر مربع، سالانه 120 هزار تن نمک صنعتی استخراج می شود.

آنچه از نگاه کلی پیداست آن است که طبیعت برای خاک قم سنگ تمام گذاشته است و آنچه که می تواند در اختیار انسان بگذارد تا به ثروت تبدیل شود را ارزانی اش داشته؛ با این وجود اما به گفته آقای عمو رسولی رئیس خانه معدن قم می گوید: بیش از 80 معدن در قم غیر فعال است.

به گفته اکثر معدن داران مشکلات مالیاتی، موانع صادراتی، رکود در ساخت و ساز مسکن، نبود نقدینگی و فرسودگی ماشین آلات معدن و به روز نبودن آنها از جمله مهمترین موانع پیش روی بهره برداری از معادن است.

آقای عمو رسولی معتقد است سیاستگذاری های کلی در حوزه معدن باعث بروز چنین مشکلاتی شده است.

او قوانین کلی حاکم بر مقوله معدن را مورد نقد قرار داد و گفت: وزارت خانه صنعت معدن و تجارت بیشتر یک وزارت خانه صنعتی است و برنامه جامع و خاصی برای حمایت و توسعه در بخش معدن ندارد.

آقای عمو رسولی می گفت همین مسائل و مشکلات را در جلسه ای با حضور آقای سرقینی معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت مطرح کرده و او در پاسخ گفته است " در آینده خبرهای خوبی خواهید شنید."

در صورت فعال بودن معادن استان میزان استخراج معادن در یک سال بیش از 3 میلیون تن خواهد بود؛ ایجاد بیش از 2 هزار شغل نیز دیگر ظرفیتی است که معادن در دل خود جای داده اند؛ ظرفیتی که طبیعت خداوندی در اختیار ما قرار داده و انسان زمانی می تواند از عهده شکرش به در آید که این نعمت ها را ارج نهد و شعارها را به عمل تبدیل کند؛ عملی که به واسطه آن آثار دیوار نوشته " سال رونق تولید" در سازمان صمت را می توان در کارخانه ها و معادن فعال جستجو کرد.