وزارت نفت در حفظ میراث صنعتی کشور پیشروست

به گزارش می متالز، اکبر نعمت‌الهی در نشست «آغاز حفظ میراث صنعتی در ایران» که دیروز (شنبه، ۲۳ آذرماه) در دانشکده حفاظت و مرمت پردیس باغ ملی دانشگاه هنر به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، گفت: تمدن جدید شهری با صنعت نفت وارد کشور شد و با شروع تولید نفت و ساخت ثروت در کشور رشد و توسعه به‌وجود آمد.

وی با بیان اینکه از زمان کشف نفت در کشور تاکنون نفت همواره در بخش‌های مختلف پیشرو بوده و مبنایی که گذاشته بود تا به امروز نیز ادامه یافته است، توضیح داد: در مقوله حفظ میراث صنعتی در کشور بسیار ضعیف عمل شده است و بسیاری از دستاوردهای گذشته ما در این بخش از بین رفته و نشانه‌هایی از آن موجود نیست.

وی با بیان اینکه در مقوله حفظ میراث صنعتی، اتفاقی در دیگر صنایع نیفتاده و اگر افتاده نتیجه‌ای به دست نیامده است، اظهار کرد: اکنون وزارت نفت تنها سازمان و مجموعه صنعتی در کشور است که به‌صورت جدی حفظ میراث صنعتی را دنبال می‌کند و در این قضیه نیز پیشرو است.

ثبت ملی ۱۲۴ موقعیت مکانی نفتی در کشور

نعمت‌الهی یادآور شد: از سال ۹۵ با شکل‌گیری مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت فعالیت‌ها در این بخش آغاز و بسیاری از اماکن و ابنیه تاریخی مربوط به صنعت نفت شناسایی و ثبت شد، به گونه‌ای که تاکنون ۱۲۴ موقعیت مکانی مربوط به صنعت نفت ثبت ملی شده است.

به گفته وی، این موضوع رکوردی برای صنایع کشور محسوب می‌شود، چراکه تاکنون در هیچ صنعتی رخ نداده است.

شناسایی و ثبت ۱۰ هزار قلم شیء مربوط به صنعت نفت در کشور

وی در ادامه به شناسایی و ثبت اشیای تاریخی در مدیریت موزه‌های صنعت نفت اشاره کرد و افزود: تاکنون ۱۰ هزار قلم شیء مربوط به صنعت نفت از مناطق مختلف کشور شناسایی و جمع‌آوری و به گنجینه‌های موزه صنعت نفت در شهرهای آبادان، اهواز، کرمانشاه، تهران و کرمان تحویل امنای اموال شده است.

جمع‌آوری و شناسایی ۲۵ میلیون برگ سند تاریخی از صنعت نفت

نعمت‌الهی درباره اسناد شناسایی‌شده در صنعت نفت توضیح داد: تاکنون ۲۵ میلیون برگ سند تاریخی از صنعت نفت جمع‌آوری و شناسایی شده که این تعداد تنها ذره‌ای از اقیانوس اسنادی است که بخشی از آنها در گذشته امحا شده است.

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت تاکید کرد: به جز اسناد مربوط به قراردادهای نفتی که جنبه حقوقی دارند، بقیه اسناد در سال‌های گذشته امحا شده و از بین رفته است.

وی در ادامه به راه‌اندازی مرکز اسناد صنعت نفت در شهر ری اشاره کرد و افزود: در این مرکز کمیته‌هایی تخصصی وظیفه شناسایی و مرمت اسناد را به عهده دارند، ضمن آنکه مقرر شده است به‌زودی این اسناد به جز اسناد شخصی روی نرم‌افزارهای مربوط به اسناد بارگذاری شود تا مورد استفاده مخاطبان، پژوهشگران، استادان و دانشجویان قرار گیرد.

شناسایی ۳۰ موقعیت مکانی در کشور برای تبدیل به موزه صنعت نفت

نعمت‌الهی با بیان اینکه مرمت، بازسازی و حفظ آثار از جمله مواردی است که روی ابنیه تاریخی صنعت نفت صورت می‌گیرد، تصریح کرد: تاکنون ۳۰ موقعیت مکانی نفتی برای تبدیل به موزه صنعت نفت در کشور شناسایی شده که از این تعداد چهار موقعیت به موزه تبدیل شده و به بهره‌برداری رسیده است و مابقی این ابنیه در حال آماده شدن است. ضمن آنکه در تلاش برای راه‌اندازی موزه نفت‌سوزهای کرمان تا پایان سال هستیم.

راه‌اندازی موضوعی موزه‌های صنعت نفت در کشور

نعمت‌الهی با بیان اینکه موزه‌های صنعت نفت به‌صورت موضوعی در کشور راه‌اندازی می‌شود، تصریح کرد: در مشهد مقدس موزه پخش فرآورده‌های نفتی، در کرمان موزه نفت‌سوزها و در غرب کشور موزه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی کرمانشاه را راه‌اندازی خواهیم کرد. در شهر آبادان مقرر شد در ابتدا پنج نقطه و در دومین گام ۱۵ نقطه و در سومین فاز، کل شهر با عنوان شهرموزه، در هر مکانی که مربوط به صنعت نفت می‌شود به موزه تبدیل شود.

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت با بیان اینکه در آبادان تاکنون دو موزه به نام‌های بنزین‌خانه و کارآموزان افتتاح شده است، درباره موزه بنزین‌خانه آبادان، گفت: این موزه در محل یکی از نخستین جایگاه‌های سوخت این شهر راه‌اندازی شد و در سال ۹۵ به بهره‌برداری رسید. این جایگاه در سال ۱۳۰۶ هجری شمسی، برای توزیع و فروش نفت سفید در مرکز شهر آبادان احداث و با گذشت زمان و با ورود اتومبیل، این جایگاه به پمپ بنزین تبدیل شد.

نعمت‌الهی درباره موزه کارآموزان صنعت نفت آبادان توضیح داد: این موزه در محل آموزشگاه کارآموزان با هدف حفظ و احیای این مکان تاریخی، تجهیزات، دستگاه‌های قدیمی و به جای مانده و همچنین معرفی نقش و جایگاه آموزش در صنعت نفت در سال ۹۷ افتتاح شد. این آموزشگاه در سال ۱۳۱۲ فعالیت خود را به‌عنوان اولین مرکز آموزش مدرن قبل از استخدام نیروی انسانی موردنیاز صنعت نفت آغاز کرده بود.

وی افزود: در مسجدسلیمان نیز در گام اول پنج نقطه برای تاسیس موزه در نظر گرفته شده است که چاه شماره یک، چشمه‌های نفتی سی‌برنج، نیروگاه تمبی، کارخانه تقطیر و گوگردسازی بی‌بی‌یان و کارخانه تقطیر نمره ۹ این نقاط را تشکیل می‌دهند و در اولویت راه‌اندازی برای موزه‌های نفت قرار دارند. در مرحله دوم ۱۰ موزه و در مرحله سوم کل شهر مسجدسلیمان به شهرموزه تبدیل می‌شود، همچنین در این شهر، یک سایت‌موزه به وسعت ۶ هکتار احداث خواهد شد.

راه‌اندازی ۴ موزه صنعت نفت در کشور

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت به راه‌اندازی چهار موزه صنعت نفت تاکنون در شهرهای سبزوار، تهران و آبادان (دو موزه) اشاره کرد و در خصوص راه‌اندازی موزه نفت‌سوزها در کرمان توضیح داد: این موزه در عمارتی تاریخی واقع در باغی به نام «باغ آقا» در محله «زریسف» که در قدیم دارای آب فراوان و بسیار خوش آب و هوا بود، قرار دارد. عمارت «باغ آقا» در زمان سید ابوالحسن‌خان بیگلربیگی حاکم کرمان در سال‌های (۱۱۹۵- ۱۲۰۶ هجری) دوره حکومت زندیه ساخته شد و سپس محل استقرار کنسولگری انگلیس، پلیس جنوب و... شد. در این موزه انواع تجهیزات و ابزارآلات نفت‌سوز به نمایش درخواهد آمد.

وی افزود: وسایل نفت‌سوزی که در گذشته استفاده می‌شدند و اکنون دیگر کاربردی ندارند در این موزه در معرض دید عموم قرار می‌گیرد که بسیار می‌تواند برای بازدیدکنندگان جذاب باشد.

نعمت‌الهی توضیح داد: در تهران نیز راه‌اندازی دو موزه در دستور کار بود که یک موزه آن با عنوان موزه پمپ بنزین دروازه دولت به بهره‌برداری رسید و دیگر موزه این شهر که موزه علوم و فنون صنعت نفت است و هویت اصلی صنعت نفت را با تکنولوژی روز نشان می‌دهد به بهره‌برداری خواهد رسید.

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت درباره موزه پمپ بنزین دروازه دولت تهران گفت: جایگاه سوخت‌رسانی دروازه دولت که اکنون به موزه تبدیل شده است، با موقعیت جغرافیایی ضلع جنوب غربی تقاطع خیابان‌های انقلاب و سعدی در سال ۱۳۱۷ هجری شمسی مقارن با دوره پهلوی اول، توسط شرکت نفت انگلیس و ایران تاسیس شد. کاربری اصلی بنا در زمان استفاده، توزیع فرآورده‌های نفتی همچون نفت سفید، نفت گاز، بنزین و امشی بود. این موزه از محوطه و ساختمان اصلی تشکیل شده است.

راه‌اندازی موزه‌های صنعت نفت در کرمانشاه، مشهد و بهرگانسر

نعمت‌الهی درباره راه‌اندازی موزه صنعت نفت غرب کشور در کارخانه حلب‌سازی و حلب‌پرکنی کرمانشاه گفت: بر اساس شواهد موجود از جمله شابلون‌هایی که در کارخانه استفاده می‌شد، این کارخانه در اوایل دهه ۱۳۰۰ هجری شمسی یعنی قبل از تاسیس پالایشگاه نفت در کرمانشاه احداث شد. این مجموعه با تجهیزات منحصربه‌فرد خود به‌عنوان اولین کارخانه صنعتی در ایران شناخته شده که هنوز ماشین‌آلات آن و شکل فرآیند تولید و حلب‌سازی و حلب‌پرکنی سالم مانده و قرار است به‌عنوان یکی از موزه‌های صنعت نفت در غرب کشور تجهیز و راه‌اندازی شود.

وی در ادامه به موزه پخش فرآورده‌های نفتی کشور در محل انبار شماره یک این شرکت در منطقه خراسان رضوی اشاره کرد و افزود: انبار شماره یک مشهد در سال ۱۳۲۰ در محل چهارراه مقدم طبرسی احداث شد. این انبار دارای مخازن قدیمی و یک مخزن پرچی و جوشی بود و از طریق حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، نفت کوره موردنیاز استان را تامین می‌کرد.

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت همچنین به راه‌اندازی موزه صنعت نفت در منطقه بهرگانسر اشاره کرد و افزود: این موزه قرار است در سکوی نفتی بهرگانسر که قدیمی‌ترین منطقه نفتی دریایی ایران و خلیج‌فارس به شمار می‌آید راه‌اندازی شود. اولین چاه اکتشافی این میدان در سال ۱۳۳۸ حفر شد و میدان نفتی بهرگانسر در سال ۱۳۴۰ به‌عنوان اولین میدان نفتی دریایی خلیج‌فارس با مشارکت شرکت آجیپ ایتالیا کشف و بهره‌برداری از آن از سال ۱۳۴۱ آغاز شد.

وی یادآور شد: در میدان نفتی بهرگانسر، سه سکو وجود دارد که یکی از سکوهای آن پس از سال‌ها فعالیت مؤثر و مفید خود به دلیل فرسودگی و صدمات ناشی از حملات عراق در دوره دفاع مقدس هم‌اکنون از مدار تولید خارج شده است. سکوی نفتی بهرگانسر در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به ثبت ملی رسیده است.

حمایت موزه‌های صنعت نفت از پایان‌نامه‌های دانشجویی

نعمت‌الهی با بیان اینکه صنعت نفت آمادگی برگزاری فعالیت‌های تحقیقاتی و تورهای مربوط به آن را برای دانشجویان و اساتید دارد، اعلام کرد: مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت از پایان‌نامه‌های دانشجویی در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا با موضوع‌های مربوط به این مدیریت حمایت می‌کند، ضمن آنکه به دانشجویان در بخش مشاوره و راهنمایی هم می‌تواند کمک کند.

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت با بیان اینکه در دنیا ۲۰۰ موزه مربوط به صنعت نفت وجود دارد، افزود: از این تعداد ۱۰۰ موزه در کشور آمریکا، ۶۰ موزه در کشورهای اروپایی و ۴۰ موزه در بقیه کشورها قرار دارد.

وی تاکید کرد: در برخی از کشورها که نفت وجود ندارد، چندین موزه مربوط به صنعت نفت وجود دارد که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت موزه‌های صنعتی برای مخاطبان است.