بحث جامع زنجیره مواد معدنی

به زارش می متالز، از سوی دیگر، ایران در کمربند متالوژنی و فلزایی در پهنه‌های وسیعی تحت زون‌های ساختاری خاص قرار گرفته است؛ این شرایط حاکم بر موقعیت ایالات متالوژنی و تحولات درون زمین که تحت فرآیندهای خاص فیزیکی و شیمیایی همراه با توزیع زمانی و مکانی است، در نهایت منجر به تشکیل پهنه‌های فلزایی در گستره زون‌های سنندج‌ سیرجان - ایران‌مرکزی - لوت مرکزی و زون‌های شرق ایران شده است.

بنابراین با در نظر گرفتن مطالعات وسیع در پهنه‌های زمین‌شناختی تحت پژوهشگاه‌ها و قدمت آموزش علوم‌زمین و معدن در دانشگاه‌های بنام کشور و پروژه‌های تخصصی و ارائه مقالات در سطوح مختلف آموزشی و داشتن رتبه‌های ارزنده در فرآوری مواد معدنی، ایران از لحاظ دانش فنی در سطح آموزش‌های تکنیکی در سطح مطلوبی در دنیا قرار گرفته است. فراتر از همه داشتن جوانان نخبه و مستعد خود یکی از پایه‌های مستحکم در هر زمینه تخصصی محسوب می‌شود، به‌خصوص حضور نخبگان و کارشناسان با تجربه حرفه‌ای در کنار یکدیگر ما را در این عرصه در دنیا رقابت‌پذیر می‌سازد. همچنین امتیاز استفاده از فرآوری خاص سنگ‌معدن آهن در کوره‌های احیای مستقیم تحت سه زون در کوره‌های احیا مستقیم سنگ‌معدن و کنسانتره آهن، ایران را در زمینه فرآوری سنگ‌آهن پیشرو قرار داده است. با چنین زمینه‌های مستعد و ظرفیت‌سازی بالا باید بتوانیم در بهترین شرایط ممکن از صنایع سنگین و صنایع معدنی استفاده کنیم. در همین راستا، باید توسعه حلقه‌های محصولات با ارزش‌افزوده بالا و رقابت‌پذیر در سیستم‌های استحصال سنگ معدن از بدو اکتشاف تا استخراج و فرآوری محصولات معدنی و فلزی، بر اساس راهبردهای کلان بر مبنای نیاز و ظرفیت‌های صنعتی در کشور پایه‌ریزی شود. با توجه به سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی، تاکید سیاست‌های اجرایی در جلوگیری از فروش محصولات معدنی خام و پیش فرآوری شده، لزوما حمایت‌های اجرایی در تمامی ساختارها در اهداف تولید، نیازمند هرچه بیشتر استفاده از محصولات معدنی با ارزش‌افزوده بالا است. این روند به‌خصوص در استحصال صنعت فرآوری سنگ‌آهن و صنایع بالادستی آن در تمامی زمینه‌ها در محدوده‌های معدنی و مجتمع‌های صنعتی باید حاکم باشد.

طبق آمار رسمی در سال ۱۳۹۷ از حدود ۴۶۰ میلیون تن انواع مواد معدنی استخراج‌شده از معادن کشور حدود ۲۵ میلیون تن به‌صورت خام و پیش‌فرآوری شده (کنسانتره) صادر شده است. استفاده از تمامی ظرفیت‌های فرآوری محصولات معدنی در کشور، مستلزم مدیریت صحیح و همچنین اعتبارسنجی‌های قابل‌پیش‌بینی در اقتصاد کلان است. بدون شک با تجدید‌نظر در ثبات مالی بازارها، بر ارزش واقعی صنایع مادر و سنگین افزوده خواهد شد. در این میان، محدوده‌های کوچک مقیاس هم می‌توانند با توان بیشتر محصولات سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و حتی کنسانتره در داخل کشور عرضه و به فعالیت خود ادامه دهند.

البته در مقوله توازن بین محصولات معدنی استخراج شده و محصولات پیش‌فرآوری شده، با در نظر گرفتن تمامی پیش‌نیازهای ممکن، محصولات فرآوری شده و استخراج‌شده در یک سطح تعادل قرار نمی‌گیرند. ایجاد توازن در این زنجیره مستلزم بازنگری در سیاست‌های اقتصادی و اجرایی است.

مطابق با آمارها حدود ۹۰ درصد مواد معدنی صادر شده مربوط به سنگ‌های ساختمانی و تزئینی (سنگ‌های ساختمانی در ایران دارای ویژگی‌های ساختاری و بافت ترکیبی خاص هستند که به‌صورت خام و کوب صادر می‌شوند)، سنگ‌آهن دانه‌بندی شده، کنسانتره و گندله سنگ آهن بوده‌اند. بخش عمده مواد معدنی استخراج شده از معادن کشور (بدون در نظر گرفتن شن و ماسه) به‌عنوان ماده اولیه ارزش محصولات معدنی و فلزی در کارخانه‌های فرآوری مورد‌استفاده قرار گرفته‌اند و بخش عمده مواد معدنی پیش فرآوری شده به‌صورت محصول میانی مانند شمش فولادی (بیلت، اسلب و بلوم)، کاتد مس آلومینیوم، شمش روی و محصولات ورق گرم تیرآهن و میلگرد تبدیل شده‌اند.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد از ۸۵ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج شده، ۱/ ۱۷میلیون تن به‌صورت سنگ‌آهن دانه‌بندی شده و کنسانتره سنگ‌آهن گندله به کشورهای دیگر به‌ویژه چین صادر شده است که با احتساب نرخ فولاد در بازارهای جهانی و مصرف حدود ۷ میلیون تن سنگ‌آهن پیش‌فرآوری شده، برابر با یک تن فولاد است. این مساله نشان‌دهنده ابعاد وسیعی است که چین درخصوص واردات مواد خام معدنی یا پیش‌فرآوری شده از ایران دارد.  مسلما برقراری توازن در زنجیره محصولات معدنی و فلزی و توسعه این زنجیره نیازمند بازنگری جدی در راهبردها و سیاست‌های اجرایی دارد، در یک بازه ترکیبی پیش‌نیازهایی باید منظور شود که تمامی فرآیند تولید یک محصول مهم معدنی قابل پیش‌بینی باشد. 

در دهمین دوره همایش و نمایشگاه «چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار» که اول و دوم بهمن در مرکز همایش‌های صدا و سیما با ابتکار گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» و همکاری مجتمع فولاد مبارکه اصفهان و شرکت معدنی و صنعتی چادرملو برگزار می‌شود، هفت محور «پایش طرح جامع فولاد بر اساس شرایط کنونی»، «صادرات در مواجهه با چالش‌های بین‌المللی و داخلی؛ استفاده از ظرفیت تهاتر»، «فروش داخلی؛ بورس کالا؛ مشکلات و راهکارها»، «برنامه عملیاتی احیا و فعال‌سازی معادن کوچک مقیاس؛ مسوولیت‌ها و اختیارات»، «بومی‌سازی و رونق تولید در صنعت فولاد»، «انرژی، آب، محیط‌زیست و اقتصاد چرخه‌ای در بهره‌وری صنایع فولاد و سنگ‌آهن»، «بهره‌وری، نوآوری و تکنولوژی؛ ارتباط موثر و کارآمد صنعت و دانشگاه و اثرات اقتصادی آن» بررسی خواهد شد. در این همایش برگزاری سه نشست تخصصی با موضوع «سنگ‌آهن و فولاد، فرصت‌ها و تهدیدها»، «صادرات، چالش‌های داخلی و تحریم‌های بین‌المللی» و «بررسی مهم‌ترین مسائل روز صنعت فولاد و صنایع وابسته» پیش‌بینی شده است. علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این همایش می‌توانند با شماره تلفن‌های ۴۲۷۱۰۱۸۰ و ۴۲۷۱۰۱۸۶ تماس بگیرند یا به وب‌سایت http://events.den.ir مراجعه کنند.

بهار روانبد -  ژئوشیمیست اکتشاف و کارشناس معدن