سهم معادن خراسان جنوبی از تحقیقات دانشگاهی/ چرا صنعت و معدن به دانشگاه اعتماد نمی‌کند؟

به گزارش می متالز، اصطلاح «دانشگاه نسل سوم» را چند سالی است که می‌شنویم؛ نسلی از دانشگاه‌ها که از آموزش و پژوهش صرف عبور کرده و به مرحله کارآفرینی می‌رسند و پس از آن علم را تبدیل به صنعت یا هر مولفه کاربردی در جامعه می‌کنند.

دانشگاه نسل سوم شدن دستوری است که طی یکی دو سال گذشته از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشورمان به دانشگاه‌های مختلف کشور ابلاغ شده است؛ دانشگاه‌های مادر در هر استان و دانشگاه‌های صنعتی هم مأموریت اصلی را به دوش دارند. این دانشگاه‌ها باید بتوانند برنامه‌هایی برای هدایت پژوهش‌های دانشگاهی به سمت کاربردی شدن بردارند. هدف اصلی که وزارت علوم برای دانشگاه‌های مختلف برنامه ریزی کرده، کمک به حل مشکلات جامعه است و تعریف جامعه با ظرفیت‌های علمی که فعلا در کشور ما وجود دارد، بیشتر صنایع مختلف است.

دانشگاه‌های کشور برای انجام این مأموریت راه‌های مختلف دارند؛ اولین گام هم این است که نیاز‌های علمی و پژوهشی کشور را شناسایی کنند یا با نهاد‌های مختلف اقتصادی دولتی یا بخش خصوصی ارتباط برقرار کنند و مساله‌های آنان را احصا کرده و برای حل آن، راه‌های علمی بیابند. تقریبا در تمام کشورمان از این گونه مسائل وجود دارد.

از طرف دیگر، دانشگاه‌ها می‌توانند ظرفیت‌های طبیعی مناطق اطراف خود را بشناسند؛ طبیعتی که الهام بخش صنعت و تولید است می‌تواند موضوع پژوهش‌های علمی خلاقانه‌ای باشد و رونق اقتصادی مبتنی بر علم و دانش را به ارمغان آورد. برخی دانشگاه‌ها اصلا با همین هدف تأسیس شده اند؛ مانند دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، یا دانشگاه خلیج فارس بوشهر که اصلا با هدف تحقیق در حوزه صنایع دریایی تأسیس شده است. در خراسان جنوبی هم دانشگاه صنعتی بیرجند، ابتدا نام دانشگاه صنایع و معادن را داشته و زیر نظر دانشگاه صنایع و معادن ایران در سال ۷۵ تأسیس شده است؛ چرا؟ چون خراسان جنوبی مخزن معادن بسیاری است که با این حجم در جایی دیگر از کشورمان پیدا نمی‌شود.

مأموریت دانشگاه های بیرجند

شاید بتوان گفت دانشگاه نسل چهارم در خراسان جنوبی، اولین مساله اش باید پژوهش‌های معدنی یا تحقیقات فرآوری سنگ‌های معدنی باشد، اما وقتی لابه لای صفحات سایت دانشگاه‌های این استان را جستجو می‌کنیم، اینطور به نظر می‌رسد که مسئولان دانشگاه‌ها در این استان، دغدغه‌های دیگری را دنبال می‌کنند.

سال گذشته بود که با احمد خامسان، رئیس دانشگاه بیرجند گفتگو می‌کردم و از او درباره ویژگی خاص دانشگاه‌ها در خراسان جنوبی می‌پرسیدم، او درباره ارتقای سطح سواد عمومی نسبت به سال گذشته سخن می‌گفت و فعالیت ده‌ها کد رشته در مقطع دکترا یا ارائه سالانه هزاران مقاله پژوهشی و ISI را برمی شمرد. در آن گفتگو صحبت‌هایی درباره توسعه کارآفرینی و ایجاد مرکز ارتقای شایستگی‌های حرفه‌ای دانشجویان (SCD) صورت گرفت و خامسان از تأسیس مرکز اشتغال زایی سخن گفت. اما انتظارم برای شنیدن حرفی یا سخنی درباره معادن و ارتباط با صنایع معدنی در خراسان جنوبی، تکیه بر باد بود.

پهنه معدنی خراسان جنوبی قابل توجه است و میزان استخراج اسمی معادن آن سالانه حدود ۱۶ میلیون تن برآورد شده است. خراسان جنوبی معادنی سرشار از انواع سنگ‌های تزیینی، بنتونیت، زغال سنگ، طلا و مس دارد و جزء استان‌های برتر کشور به شمار می‌رود. گستردگی انواع سنگ‌های معدنی در خراسان جنوبی به گونه‌ای است که استاندار این استان در جمع فعالان معدنی گفته است که از ۶۰ نوع ماده معدنی شناسایی شده در ایران، ۴۹ نوع در خاک و سنگ خراسان جنویی پنهان شده است. تصور کنید با این ظرفیت اگر توانایی فراوری سنگ‌های معدنی هم به صنایع این استان افزوده شود، ارزش افزوده این صنعت، چه ثروتی را به خراسان جنوبی سرریزی می‌کند.

ناگفته نماند که مردم خراسان جنوبی با معضل کم آبی هم دست و پنجه نرم می‌کنند و همین کار پژوهشگران را سخت‌تر و جذاب‌تر می‌کند، چرا که باید راهی پیدا کنند که استخراج از معادن آب کمتری صرف کند یا راهی برای انتقال آب پیدا کنند. اما سوال اینجاست که سهم دانشگاه‌های این استان در این سوژه‌های تحقیقی و پژوهشی چقدر است؟

ما را جدی نمی‌گیرند

دانیال مدبرعزیزی، دبیر سابق شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی دانشگاه بیرجند در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو می‌گوید: رشته معدن در دانشگاه‌های بیرجند فعال است و دانشگاه‌های بیرجند و صنعتی رشته‌های مرتبط با معدن را دارند.

مدبرعزیزی ادامه می‌دهد: از لحاظ معادن، خراسان جنوبی بسیار غنی است و تازگی هم یک معدن طلای جدید کشف شده است. معادن اورانیوم، طلا و منیزیم در فردوس یا معدن طلای شادان در خوسف شهرت بسیاری دارند. علاوه بر این‌ها معادن بسیار دیگری نیز در خراسان جنوبی فعالیت می‌کند.

این فعال دانشجویی می‌گوید: دانشگاه ما از نظر ارتباط با صنعت در وضعیت خوبی نیست. از طرف دیگر دانشجویان هم از این ظرفیت‌های پژوهشی اطلاع کافی ندارند و همین باعث می‌شود به سمت پژوهش‌هایی با موضوع معادن نروند.

وی به برخی فعالیت‌های تشکل‌های دانشجویی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: زمانی که در سمت دبیری شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی بودیم، فعالیت‌های مطالبه گرانه و حل مشکلات استان تازه به دفاتر بسیج ابلاغ شده بود و در همین راستا دو طرح را برای رونق کشاورزی و معدن در استان پیگیری کردیم، اما مسئولان به ما بی توجهی کردند و این طرح‌ها به نتیجه نرسید.

مدبرعزیزی توضیح می‌دهد: کسی ما را جدی نمی‌گرفت. با خودشان می‌گفتند که تعدادی دانشجو سراغشان آمده اند و پس از مدتی هم موضوع را رها می‌کنند. به همین دلیل کار‌هایی هم می‌خواستیم انجام دهیم، بی نتیجه می‌ماند.

نیاز آزمایشگاهی معادن به خارج از استان را تأمین می کنیم

اینکه صنایع تمایلی ندارند به دانشگاه‌ها و دانشجویان اعتماد کنند، از معضلاتی است که راه ارتباطی دانشگاه‌ها با صنایع را مسدود می‌کند. از همین رو، ذیل مجموعه معاونت پژوهشی در دانشگاه ها، دفتر ارتباط با صنعت تشکیل شد تا برنامه ریزی مشخص و مدونی در این زمینه صورت گیرد.

در همین زمینه علی سعیدی، مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند در گفتگو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو از ارائه طرح‌های پژوهشی و فناوری در حوزه معادن می‌گوید و اشاره می‌کند: علاوه بر طرح‌های پژوهشی و خدماتی که اعضای هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در حوزه معدن داشته و دارند، رویکرد‌های جدیدی هم در یک سال اخیر مورد توجه ما بوده تا نیاز معدن کاران را به تجهیزات خارج از استان برطرف کنیم.

سعیدی اشاره می‌کند: در یک سال گذشته تلاش کرده ایم که تأمین خدمات آزمایشگاهی مورد نیاز معادن را در دستور کار قرار دهیم. یا در زمینه ارسال نمونه‌های آزمایشگاهی یا تست‌هایی که برای معادن یا کانی‌ها مورد نیاز معدن کاران است، در دانشگاه‌های استان انجام شود.

مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه بیرجند می‌گوید: این امر هم در دستور کار معاونت پژوهشی قرار دارد و هم یکی از سیاست‌های کلان دانشگاه است که در ارائه خدمات به صنایع معدنی آمادگی داشته باشیم.

وی ادامه می‌دهد: طرح‌های پژوهشی خوبی هم تا اکنون در این زمینه انجام شده؛ چه در شناخت معادن جدید و چه در حوزه فرآوری تحقیقات کاربردی، که به مسائل پژوهشی در این زمینه می‌پردازد.

سعیدی بیان می‌کند: در حوزه مواد غذایی و آب هم تجهیزات آزمایشگاهی خود را به روز کرده ایم تا در این زمینه هم بتوانیم به صنایع استان خدمات مورد نیاز را ارائه دهیم.

خراسان جنوبی یکی از استان‌های فقیر کشور محسوب می‌شود، شهر‌های مرزی آن در حال تخلیه شدن است و رونق زندگی شهری و روستایی در این استان به شدت جدی است. مشکلات این استان زنگ‌های امنیتی را به صدا درآورده و نیاز است بخش قابل توجهی از کمبود‌های این استان را دانشگاه‌ها با ظرفیت‌های خلاقانه علمی خود پرکنند.