فروکش تب بازار جهانی نفت

به گزارش می متالز، قیمت نفت‌ خام آمریکا روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) ۳۴ سنت معادل نیم درصد کاهش یافت و به ۹۳/ ۶۲ دلار بر بشکه رسید. برنت نیز ۴۰ سنت معادل ۶/ ۰ درصد افت قیمت را تجربه کرد و ۵/ ۶۸ دلار بر بشکه معامله شد. افت محدود قیمت‎‌ها در روز گذشته در حالی بود که طی دو روز معاملاتی متوالی پیش از آن، بازار نفت با رشد مداوم همراه شده بود. بعد از انتشار خبر شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی و نگرانی از افزایش تنش‌ها در منطقه‌ای که حداقل یک‌سوم نفت جهان را تولید می‌کند، روز جمعه قیمت برنت حدود ۵/ ۳ درصد و روز دوشنبه به‌عنوان اولین روز معاملاتی هفته در بازارهای جهانی حدود نیم درصد رشد کرد. بر این اساس این نفت شاخص در مجموع طی این دو روز بیش از ۴ درصد رشد قیمت را به ثبت رساند. با این حال، رشد قیمت‌ها تا پیش از پایان معاملات شدیدتر بود، به‌طوری‌که در روز دوشنبه نفت برنت تا سطح ۷۵/ ۷۰ دلار بر بشکه رشد کرد. کاهش قیمت‌ها در روز گذشته در حالی است که به‌نظر نمی‎رسد از شدت تنش‌های منطقه‌ای کاسته شده باشد. در حالی که ایران اعلام کرده ۱۳ سناریو برای انتقام ترور سردار سپهبد شهید سلیمانی توسط آمریکا در دست دارد، دولت ترامپ نیز دستور افزایش نیروهای نظامی این کشور را در منطقه صادر کرده است. با این حال، بازار در فاز انتظار برای مشاهده تاثیر واقعی این تنش‌ها بر جریان عرضه نفت قرار گرفته است. هرچند قیمت نفت هنوز بسیار بالاتر از سطح قیمت‌ها پیش از حمله آمریکا قرار دارد، اما آن‌طور که گلدمن ساکس روز دوشنبه در یادداشتی اعلام کرد برای حفظ این سطوح قیمتی لازم است اختلال بزرگی در جریان عرضه نفت رخ دهد. مایکل تران، استراتژیست آربی‌سی مارکت نیز بر این باور است که چون هیچ بشکه نفتی در اثر تنش‌های آمریکا و ایران در خطر قرار نگرفته، فعلا ثبات به بازار نفت بازگشته است. در واقع چنین واکنشی از سوی بازار نفت به ریسک‌های ژئوپلیتیک الگوی ثابتی است که بارها تکرار شده، زیرا بسیاری از تنش‌های منطقه‌ای لزوما تهدیدی برای عرضه نفت نیست. بنابراین زمانی که مشخص شود که با وجود تنش‌ها، ریسکی عرضه نفت را تهدید نمی‎کند قیمت‌ها رو به کاهش می‌گذارند. به گفته برخی کارشناسان حتی در صورت یک رویارویی مستقیم، جایگزین‎هایی ممکن است برای نفت حذف شده از بازار وجود داشته باشد.

اوپک جایگزین‌ اختلال عرضه احتمالی؟

مهم‌ترین نقطه اتکای بازار نفت درحال‌حاضر اوپک‌پلاس است که تحت‌تاثیر توافق نفتی تولیدات خود را کاهش داده است. اوپک و متحدانش در خارج از این سازمان از ابتدای سال ۲۰۱۹ توافقی برای کاهش ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای عرضه را به اجرا درآورده‌اند. علاوه بر این مقدار عربستان به‌طور داوطلبانه و برای حمایت از قیمت‌ها ۴۰۰ هزار بشکه دیگر از تولیدات نفتش کاسته است. هرچند این گروه توافق کرده‌اند که این توافق را در سه ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰۰ هزار بشکه تعمیق داده و کاهش تولید را به ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز برسانند، اما در صورت هرگونه اختلال در عرضه خاورمیانه، این گروه می‌تواند با افزایش تولید اختلال را رفع کند. آژانس بین‌المللی انرژی ظرفیت تولید یدکی اوپک را در یک دوره ۹۰ روزه، حدود ۱۲/ ۳ میلیون بشکه در روز تخمین می‌زند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز ظرفیت افزایش تولید اوپک را در یک بازه ۳۰ روزه حدود ۶۳/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. این ارقام بسیار قابل توجه هستند، اما مشکل اینجاست که بخش مهمی از ظرفیت افزایش تولید اوپک خود در مرکز تنش‌های احتمالی منطقه قرار دارد. در واقع احتمال می‌رود اگر تنش‌های ایران و آمریکا به یک رویارویی مستقیم منتهی شود، تنش‌ها می‌تواند به دیگر کشورهای منطقه از جمله عربستان، عراق، کویت و امارات‌متحده‌عربی که بیشترین ظرفیت افزایش تولید را دارند، تسری یابد. آن‌طور که آژانس بین‌المللی انرژی اعلام می‌کند حدود دوسوم از ظرفیت مازاد تولید اوپک در عربستان سعودی قرار دارد. از این رو نمی‌توان چندان امید داشت که در صورت اختلال عرضه، اوپک با افزایش تولید خود به نجات بازار نفت بیاید.

عراق؛ پاشنه آشیل بازار نفت

علاوه بر این، عراق به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک نه تنها با ریسک کاهش عرضه نفت در صورت افزایش تنش‌های منطقه‌ای مواجه است، بلکه تحریم نیز خطر دیگری است که تولید نفت این کشور را تهدید می‌کند. پارلمان عراق قطعنامه‌ای را مبنی بر خروج نیروهای خارجی از جمله آمریکا از خاک این کشور تصویب کرده است. این قطعنامه با واکنش تند دونالد ترامپ مواجه شد، او اعلام کرد در صورتی که مجبور به ترک خاک عراق شود، تحریم‌هایی بسیار شدیدتر از تحریم‌های علیه ایران، علیه این کشور وضع خواهد کرد. عراق حدود ۷/ ۴ میلیون بشکه معادل ۵ درصد از تولید جهانی نفت را به عهده دارد و ماه گذشته بیش از ۸/ ۳ میلیون بشکه در روز صادر کرده است. اختلال در عرضه نفت عراق یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های معامله‌گران طی وقایع اخیر است. آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، حداقل پنج خریدار نفت عراق در چین و هند، دو کشوری که عنوان بزرگ‌ترین خریداران نفت آسیا را یدک می‌کشند، اعلام کرده‌اند بسیار نگران اختلال در عرضه نفت عراق هستند. به گفته آنان اختلال در عرضه نفت عراق به دلیل کیفیت آن می‌تواند برای آنها بسیار مشکل‌آفرین باشد. تولید نفت این کشور طی ۵ سال اخیر حداقل ۵۰ درصد افزایش یافته است. نفت سبک بصره که به‌عنوان نفت شاخص عراق معرفی می‌شود به دلیل شباهت به نفت ایران بعد از تحریم‌های آمریکا علیه تهران اهمیت ویژه‌ای برای خریداران نفت یافته است. نفت‌ سنگین بصره نیز جایگزین مناسبی برای نفت ونزوئلا محسوب می‌شود. بنابراین بازار نفت که سال ۲۰۲۰ را با شرایط آشفته‌ای آغاز کرده حال بیش از هر زمان دیگری در سال‎‌های اخیر نگران اختلال در عرضه نفت منطقه‌ای است که «قلب» جریان نفت جهان نام دارد.