نظام‌مندی صندوق‌های سرمایه‌گذاری

می متالز - شاید زمانی که در تیرماه سال ۱۳۸۶ اولین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به ابتکار بانک کارآفرین پذیره‌نویسی می‌شد، کمتر کسی فکر می‌کرد که روزی این ابزار بازار سرمایه، به یکی از مهم‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری مردم تبدیل شود؛ به گونه‌ای‌که هم اکنون معادل حدود ۱۰درصد از نقدینگی کل کشور در انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاری شده است.

به گزارش می متالز، آن زمان اولین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک با هدف ایجاد ابزاری برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم مردم در بازار سرمایه، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و نهادینه کردن و گسترش فرهنگ استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ایجاد شد.

پس از آن آرام آرام تعداد صندوق‌های پذیره‌نویسی شده در چارچوب قانون بازار اوراق بهادار افزایش یافت. به‌طوری‌که تعداد آنها از مرز ۲۰۰صندوق عبور کرد.

در کشورهای توسعه‌یافته اغلب مردم از طریق صندوق‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه اقدام می‌کنند و با استفاده از مزیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری از جمله مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها، با کاهش ریسک‌های غیر سیستماتیک ثروت خود را افزایش می‌دهند. به‌عنوان مثال در کشوری مانند آمریکا در حدود یک‌سوم جمعیت کشور بخشی از دارایی خود را در انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری نگهداری می‌کنند.

شاید اگر این الگو از سال ۸۶ در کشور ما پیاده‌سازی می‌شد و فرهنگ استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک گسترش می‌یافت، هم اکنون با انبوهی از کدهای سهامداری مواجه نبودیم. هر چند به تازگی شاهد توصیه‌های فرهنگ سرمایه‌گذاری از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار هستیم که معامله‌گران تازه وارد بورس را به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی تشویق می‌کند.

تاکنون دارایی‌های حدود ۲ میلیون نفر از مردم که در حدود ۱۹۰هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود، در اختیار صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک قرار دارد. اطلاعات دارایی‌های این افراد عمدتا در سامانه‌های شرکت‌های نرم افزاری (OMS) نگهداری می‌شد که به لحاظ قانونی و حاکمیتی مشمول نظارت‌های حداقلی بود.

اگر روزی دیتای این شرکت‌ها به هر دلیلی از بین می‌رفت، بازار سرمایه دچار بحران می‌شد و از این حیث ریسک بزرگی بازار سرمایه و اقتصاد کشور را تهدید می‌کرد. از سوی دیگر این پراکندگی داده‌ها اعمال اقدامات قانونی را دشوار کرده بود.

با توجه به مضرات پیدا و پنهان این شرایط، از حدود دو سال پیش در ارکان بازار سرمایه این بحث مطرح بود که داده‌های صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال وارد سامانه پس از معاملات شده و اطلاعات دارایی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه تجمیع شود.

طرح این بحث اهداف زیر را دنبال می‌کرد:

نظارت بیشتر سازمان بورس بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک مبتنی بر صدور و ابطال.
رجیستری اطلاعات دارندگان واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی.
امکان توثیق واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و اعمال اقدامات قانونی.
حفاظت بیشتر از اطلاعات دارایی سرمایه‌گذاران، از طریق سپردن این اطلاعات به یک نهاد امین در بازار سرمایه.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به‌عنوان نهاد امین بازار اقدام به تعریف پروژه ثبت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سمات کرد. در این پروژه با مطالعه تطبیقی کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته دریافتیم که اغلب این کشورها، برای مدیریت فرآیندها و نظارت بر ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری نسبت به پیاده‌سازی یک پلت‌فرم مخصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تحت مدیریت شرکت سپرده‌گذاری آن کشور آن کشور اقدام کرده‌اند.

با توجه به عضویت شرکت سپرده‌گذاری ایران در نهاد استاندارد‌سازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری آسیا (AFSF) بر همین اساس مدلی استاندارد برای پیاده‌سازی پلت‌فرم جامع صندوق‌های سرمایه‌گذاری طراحی و پیشنهاد شد و در نهایت ثبت صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر صدور و ابطال در سمات به تصویب هیات مدیره سازمان بورس رسید.

به‌طور کلی سه مدل استاندارد بین‌المللی برای Back-Office پلت‌فرم صندوق‌های سرمایه گذار مبتنی بر صدور و ابطال وجود دارد که شامل مدل‌های Transfer Agent، CSD و Global Platform است.

پیشنهاد سپرده‌گذاری مرکزی ایجاد سامانه‌ای برای ثبت متمرکز اطلاعات دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری و صدور و ابطال واحدهای آنها مبتنی بر مدل استاندارد CSD بود.

هم اکنون سامانه مذکور با نام FundReg طراحی و پیاده‌سازی شده و در حال طی کردن مراحل تست و پایلوت است و در آینده‌ای نزدیک به بهره‌برداری می‌رسد.

بهره برداری از این سامانه مزایای زیر را در پی دارد:

محافظت از دارایی سرمایه‌گذاران و مردم در یک نهاد امین که مسوولیت صیانت از دارایی سرمایه گذاران در بازار سرمایه را بر عهده دارد.
امکان توثیق واحدهای سرمایه‌گذاری و اعطای اعتبار و وام به دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری در تمام بانک‌ها و نهادهای مالی کشور.
امکان سرمایه‌گذاری آنلاین در تمام صندوق‌های سرمایه‌گذاری، فقط با یک بار مراجعه حضوری و احراز هویت.
ارائه گواهی تمکن مالی تجمیعی شامل تمامی اوراق بهادار و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار برای ارائه به مراجع مختلف.