قراردادهای کشف پریمیوم وکیوم باتوم؛ گام به گام تا بلوغ

به گزارش می متالز، تعامل صنعت قیر و بورس‌کالای ایران به‌عنوان نهاد تضمین‌کننده شفافیت معاملات و بهره‌گیری از ابزارهای مختلف پیش‌بینی شده در این نهاد مالی، نقش بسزایی در پیشگیری از انجام معاملات ناعادلانه و غیرشفاف مرتبط با صنعت قیر ایفا کرده است.

از سوی دیگر وکیوم باتوم به‌عنوان خوراک ورودی کارخانه‌های تولید قیر کشور براساس مصوبات و الزامات شورای رقابت و ستاد تنظیم بازار و به منظور ایجاد امکان یکسان برای شرکت‌های تولید‌کننده قیر کشور باید به‌طور کامل در بورس‌کالای ایران عرضه شود تا شرکت‌ها با توجه به شرایط اعلام شده توسط پالایشگاه‌ها، درخصوص خرید یا عدم خرید متناسب با نیاز خود اقدام کنند؛ با این وجود تا همین اواخر برخی از پالایشگاه‌ها به‌رغم الزامات قانونی از این امر اجتناب می‌کردند که خوشبختانه با پیگیری‌های موثر به‌عمل آمده این امر نیز محقق شد.یکی از ابزارهای تعریف شده بورس‌کالا که عرضه‌کننده امکان استفاده از آن‌ را داراست عرضه به شیوه کشف پریمیوم است به نحوی که در این روش با توجه به شیوه‌نامه تعریف شده سازمان بورس، عرضه‌کننده این امکان را خواهد داشت که محصول خود را در ماه‌های آینده و با فرمول قیمتی مشخص، به فروش برساند، البته ارائه تضامین مورد تایید عرضه‌کننده و بورس‌کالا نیز انجام تعهدات از طرف عرضه‌کننده و خریدار را تضمین خواهد کرد.

طی سنوات گذشته برخی از پالایشگاه‌ها با توجه به موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مرکز کشور و همچنین تعهدات در تامین بخشی از بنزین مورد نیاز تعدادی از استان‌ها، علاوه بر فروش وکیوم باتوم از طریق عرضه‌های عادی، از روش عرضه به شیوه کشف پریمیوم نیز استفاده کرده‌اند ‌. ضمنا وکیوم باتوم به‌عنوان ته‌مانده برج تقطیر پالایشگاه در صورت عدم خروج از پالایشگاه و اشغال‌کردن مخازن، عملا فرآیند تولید بنزین را مختل کرده و مانع از انجام تعهدات در قبال کشور خواهد شد. از سوی دیگر برخلاف وکیوم باتوم برخی پالایشگاه‌ها که مشخصات آنها بسیار نزدیک به قیر است، وکیوم باتومی تولید می‌کنند که برای تبدیل شدن به قیر نیاز به تاسیسات تولید و فرآیند هوادهی دارد و همچنین در صورتی ‌که بخواهد به‌عنوان رقیق‌کننده نیز به‌کار رود باید پس از طی مسافت بیش از هزار کیلومتر و هزینه‌های حمل مترتب بر آن، به بندرعباس منتقل شود. از این‌رو از سال ۱۳۹۶ با اخذ کلیه مجوزهای لازم از شورای رقابت و بورس‌کالا و برای تضمین فروش محصول وکیوم در تمام ماه‌های کم تقاضا و پر تقاضا به عرضه وکیوم باتوم در چارچوب معاملاتی (کشف) پریمیوم اقدام شد.

در اولین تجربه عرضه پریمیوم انجام شده در سال ۱۳۹۶ و با توجه به اینکه این نوع عرضه برای اولین بار توسط پالایشگاه انجام می شد، بلوک‌های ۱۲۰ هزار تنی در هر ماه در نظر گرفته شده بود و تنها یک شرکت موفق به حضور در فرآیند خرید شد و به علت نبود امکان حضور شرکت‌های کوچک تولیدکننده قیر در فرآیند عرضه، مورد اعتراض شرکت‌های فعال صنعت قیر قرار گرفت اما با پیگیری‌های به‌عمل آمده از شورای رقابت و بورس‌کالا، طی دو سال گذشته حجم بلوک‌ها به ۳۰ هزار تن و در آخرین عرضه پریمیوم که در اسفند سال جاری برگزار شد به ۱۲ هزار تن کاهش یافته و ۷ شرکت تولید‌کننده قیر از نقاط مختلف کشور، در هر ۱۲ ماه در این عرضه شرکت کرده و کلیه شرکت‌ها با پذیرش رقابت، موفق به پیش خرید خوراک مورد نیاز کارخانه تولیدی خود طی سال ۱۳۹۹ شدند تا علاوه بر آنکه تامین بخشی از مواد اولیه کارخانه‌های عمده تولیدی را در سال ۱۳۹۹ تضمین  می‌کنند به لحاظ قیمت تمام شده نیز در سال آتی شرایط مناسب‌تری را برای خود فراهم کرده باشند.

بنابراین به‌نظر می‌رسد تجربه موفق عرضه پریمیوم وکیوم باتوم در پایان سال ۱۳۹۸،که نمونه بارزی از یک معامله برد – برد بین عرضه‌کننده و هفت شرکت خریدار است، قابل تسری به سایر پالایشگاه‌های کشور نیز بوده و زنجیره تامین و فروش را با ثبات و آرامش بیشتری مواجه خواهد کرد. قراردادهای کشف پریمیوم یکی از شیوه‌های معاملاتی جذابی است که در بورس‌کالا رایج شده و اساس این معامله بر پذیرش یک قیمت پایه و رقابت برای خرید با یک فاصله قیمتی با نرخ‌های پایه است. به‌صورت ساده‌تر شرکت‌ها می‌توانند قیمت‌های رسمی یا نرخ‌های اعلامی از سوی موسسات معتبر داخلی و بین‌المللی را به‌عنوان قیمت‌های پایه در نظر بگیرند و برای خرید با پیشنهاد قیمتی بالاتر یا حتی پایین‌تر به رقابت بپردازند. در این شیوه معامله هر خریداری که قیمت بهتری را پیشنهاد ‌کند برنده خواهد شد و می‌تواند برای مدت زمانی معین مثلاً ۶ ماه آینده، کالای خریداری شده را با احتساب موارد ذکر شده و قیمت‌های تعیینی دریافت کند. با فرض تضمین‌های مرسوم در هر بازار، تسویه وجه پس از دریافت هر محموله صورت خواهد گرفت. این شیوه معاملاتی یکی از رویکردهای جذابی است که هم شرکت‌های بزرگ تولیدکننده و هم شرکت‌های مصرف‌کننده معتبر با خیال راحت می‌توانند دادوستد مواد اولیه و تولیدات خود را امنیت بخشیده و خریداران قاعدتا قیمت‌های بهتری از بازار و معاملات نقدی را برای خود تدارک می‌بینند.

محسن ورزشکار - رئیس هیات‌مدیره انجمن قیر ایران