واگذاری سهام دولت به روش ETF؛ جدید اما پرچالش

به گزارش می متالز، سوم اردیبهشت، حسن روحانی رئیس‌جمهور از واگذاری سهام شرکت‌های مهم بیمه‌ای و بانکی در قالب صندوق «ETF» خبر داد. پس‌ازآن وزیر اقتصاد اعلام کرد که اولین صندوق قابل معامله در بورس (ای تی اف) دولتی شامل سه بانک باارزش 16 هزار و 500 میلیارد تومان در بورس است. پذیره‌نویسی صندوق‌های قابل معامله ETF متشکل از سهام دولت در ۹ بانک از روز گذشته (14 اردیبهشت) آغازشده و تا 31 آم ماه جاری ادامه دارد.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس، یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است که در آن‌ها، دارایی‌هایی عموماً از جنس سهام، ممزوج و به‌عنوان دارایی‌های صندوق در نظر گرفته می‌شود و در قبال آن واحدهای صندوق در بازار سرمایه مبادله خواهد شد. هرچند بهره‌مندی از موج رونق بازار سهام به لحاظ تأمین مالی برای دولت و اقتصاد گام مهمی محسوب می‌شود و حتی می‌تواند به متعادل شدن بازار سهام کمک کند، اما نکته مغفولی که برخی از اقتصاددانان هشدار می‌دهند و در گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس هم موردتوجه قرارگرفته آن است که این نوع از واگذاری‌ها منجر به پیامدهایی منفی در بلندمدت خواهد داشت.

در همین زمینه، سید حسین سلیمی رئیس انجمن سرمایه‌گذاری‌های مشترک ایرانی و خارجی در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» بر این باور است که واگذاری و خصوصی‌سازی از طریق ETF ها روش جدیدی است که دولت به دنبال اجرای آن است اما باید این روند به‌تدریج صورت گیرد.

سلیمی با اشاره به تاریخچه خصوصی‌سازی در کشور می‌گوید: خصوصی‌سازی در همه جای دنیا روند متفاوتی را طی کرده است؛ اما در ایران، به‌رغم تأکید مقام معظم رهبری، مجلس و دولت و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مصوب، اما هنوز اتفاق جدی در این زمینه نیفتاده است و هر زمان که شاهد بودیم دولت‌ها اقدام به خصوصی‌سازی کردند، نتیجه‌ای جز فساد نداشته و همیشه اهلیت واگذاری‌ها مورد مناقشه بوده است.

سلیمی تأکید می‌کند: تاریخچه کشورهای موفق درزمینهٔ خصوصی‌سازی نشان می‌دهد که برای خصوصی‌سازی موفق، این کشورها به بودجه و ساختار معین در مدت‌زمانی مشخص هم‌زمان توجه نشان دادند. «تروی هند» داستان بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی تاریخ است. در این مدل شرکت‌ها طولانی‌مدت به بخش خصوصی واگذار و به آن‌ها زمان داده می‌شود تا بتوانند به سود برسند. در آن زمان، چند برابر صنایع سنگینی فعلی ما ظرف مدت‌زمانی کوتاه واگذار شدند و بعد از 3- 4 سال هم همان واحدها به تولید رسیدند و دولت از محل مالیات بودجه اختصاص داده‌شده برای واگذاری را جبران کند.

سلیمی در ادامه افزود: در چند سال گذشته که دولت تصمیم به خصوصی‌سازی و واگذاری گرفته شاهد اتخاذ تصمیم‌هایی هستیم که عواقب آن معمولاً در نظر گرفته نمی‌شود.  واگذاری و خصوصی‌سازی از طریق ETF ها هرچند جدید است اما میتواند چالش‌هایی ایجاد کند. اینکه دولت تصور کند یک فرد یا مجموعه گروهی می‌تواند عهد‌ه‌دار این صندوق‌های بزرگ شود، قطعاً ما را با مشکلاتی بعد از واگذاری مواجه خواهد کرد. بحث بر سر 7 هزار ملیارد تومان دارایی‌های دولت است که دولت قصد دارد تنها 20 درصد آن را که معادل 1400 هزار میلیارد تومان است واگذار کند؛ این ارقام برای اقتصاد کوچک ما درعین‌حال بزرگ است و سرنوشت‌ساز.

چشم‌انداز بورس به روایت حسین سلیمی

بازار سرمایه از اوایل سال گذشته تاکنون داغ‌ترین دوران تاریخ خود را سپری می‌کند؛ بورس به انتخاب اول جامعه برای سرمایه‌گذاری تبدیل‌شده و رکوردها در بخش‌های مختلف هرروز جابه‌جا می‌شوند. در این میان، سؤال بزرگی که ذهن بسیاری از مردم را مشغول کرده، این است که رشد شاخص بورس تا کجا واقعی است و آیا سناریوی تلخ ریزش یک‌باره نرخ ارز در یک روز که سال گذشته رقم خورد وعده‌ای را متضرر کرد، برای این بازار هم اتفاق می‌افتد؟

در همین زمینه، سلیمی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران خاطرنشان می‌کند: ساختار بورس ریسک‌پذیر است؛ نه در ایران، بلکه در همه جای دنیا. در مقاطعی که به‌اصطلاح اقتصاد شکوفا شده است، به همان نسبت هم بازار بورس رشد داشته و بالعکس هر زمان که با بحران‌های غیرقابل‌پیش‌بینی مواجه بودیم، شاهدیم که چطور بورس متاثر از این وقایع افت کرده است؛ بنابراین همیشه سهامدار بورس باید پذیرای ریسک باشد.

سلیمی در ادامه افزود: به نظر من یکی از مهم‌ترین نقطه‌ضعف‌های بازار سرمایه ما در مقایسه با دیگر کشورها، پایین بودن دانش اقتصاد و بالأخص دانش بورس است که منجر به تصمیم‌های هیجانی می‌شود.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در همین زمینه بر ضرورت آموزش و اطلاع رسانی در این حوزه تاکید کرد و گفت: از ابتدای سال که دولت تاکید بر مشارکت بر مردم در بورس دارد یکی از مهم‌ترین وظایف صدا و سیما این است که دانش مردم را درباره بورس بالا ببرد تا مردم سطح توقع خود را از بورس مشخص کنند و حساب شده قدم بردارند.