تاب‌آوری واحدهای فولادی با آمایش سرزمین

به گزارش می متالز، یداله سبوحی عنوان کرد: صنعت فولاد، ظرفیت مناسبی برای بهینه‌سازی انرژی و محیط‌زیست دارد که با بهینه‌سازی در صنعت فولاد، ۶۷۳۱ میلیون کیلووات ساعت برق، ۱۱۳۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی و ۶۴ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شده و سبب کاهش ۴/۸میلیون تن گاز گلخانه‌ای می‌شود که ۸درصد (معادل۲۰درصد) تعهدات بین‌المللی همایش «تغییر اقلیم پاریس» خواهد بود.وی ادامه داد: با بهینه‌سازی صنعت فولاد، براساس «نرخ داخلی» ۵ هزار و ۷۳۳ میلیارد ریال و براساس «هزینه فرصت» ۵۸۵ میلیون دلار صرفه‌جویی محقق خواهد شد.

چالش‌های بهینه‌سازی انرژی در فولاد

سبوحی با اشاره به چالش‌های بهینه‌سازی انرژی در صنعت فولاد ایران، تصریح کرد: از جمله این چالش‌ها، ناکارآمدی در بازار انرژی شامل حاکمیت انحصار دولتی بر بازار و حجم گسترده یارانه انرژی، تغییرات دستوری نرخ انرژی و محدود بودن عملکرد سازوکار بازار و تامین تعادل انرژی از طریق توسعه ظرفیت عرضه انرژی است. رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی شریف در ادامه افزود: از دیگر مشکلات پیش‌روی صنعت فولاد برای بهینه‌سازی، تاکید بر توسعه سطحی و سطح پایین اهمیت و اولویت بهینه‌ساز، نرخ بالای سرمایه و نرخ پایین انرژی، محدودیت در دسترسی به منابع مالی، اطلاعات، فناوری و دانش فنی، محدودیت رقابت بهینه‌سازی با تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا و مشکلات نهادی برای فعالیت شرکت‌های خدمات انرژی است. سبوحی در ادامه به عوامل تاثیرگذار بر مصرف انرژی در تولید فولاد پرداخت و گفت: در زمینه تولید فولاد باید برنامه‌ریزی مناسبی درباره یوتیلیتی‌ها (ارائه خدمات جانبی مورد نیاز واحدهای تولیدی که شامل آب تصفیه شده، آب خنک‌کننده، هوای فشرده و ابزار دقیق و... است)، انجام شود زیرا ارتباط تنگاتنگی بین یوتیلیتی‌ها با مصرف انرژی وجود دارد و تنظیم این ارتباط نیز به نوبه خود قابل‌توجه است. این موضوع که طراحی واحدها چگونه انجام شود و این طراحی‌ها با یوتیلیتی‌ها چگونه به‌هم پیوند می‌خورند، مسئله‌ای بسیار مهمی به‌شمار می‌رود و می‌تواند بر میزان صرفه‌جویی انرژی بسیار موثر واقع شود. وی همچنین خاطرنشان کرد: ما به جای اینکه عرضه‌گرا به تولید نگاه کنیم، باید به سمت تقاضاگرایی پیش برویم تا بتوانیم منابع، میزان ظرفیت و تولیدمان را متناسب با نیازهای‌مان سازمان‌دهی کنیم. از سوی دیگر، موضوع کارآیی باید مورد توجه قرار گیرد که درحال‌حاضر واحدهای تولیدی با چه قیمتی در حال تولید هستند زیرا هنوز میزان کارآیی واحدهای تولید ما به‌طور دقیق مشخص نشده؛ بنابراین کارآیی یکی از معیارهای قابل‌توجه در این زمینه است.

تاب‌آوری واحدهای تولیدی

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی شریف در ادامه با اشاره به پایداری و تاب‌آوری در فرآیند تولید، عنوان کرد: تاب‌آوری و پایداری در فرآیند تولید، بسیار حائز اهمیت است زیرا امروز با پدیده‌های بسیار شکننده‌ای روبه‌رو هستیم که ممکن است پایداری یک کارخانه تولیدی را زیر سوال ببرد. این در حالی است که ما در طراحی‌های‌مان به موضوع پایداری توجهی نداریم. برای مثال در مکان‌یابی کارخانه‌های فولادی برخی مناطق، گمان می‌کنیم فقط در اختیار بودن مواد اولیه، لازم و کافی باشد اما با گذشت زمان واحد مورد نظر با محدودیت‌های بسیار اساسی و شکننده‌ای روبه‌رو می‌شود و آنجاست که پس از مدتی آن واحد تولیدی در تاب‌آوری با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌شود. سبوحی ادامه داد: اگر به نقشه جامع فولاد نگاهی داشته باشید خواهید دید تا چه این اندازه این معیارها در نظر گرفته شده است.  این استاد دانشگاه ادامه داد: در ساخت‌وساز آینده، میزان مصرف واقعی داخلی تا چه اندازه در نظر گرفته شده است؟ آیا درباره موادی که در ساخت‌وسازها یا صنایع دیگر جایگزین فولاد شده‌اند یا می‌شوند، مطالعه‌ای انجام شده است؟ با پیش رفتن به سمت تولید نانوها، وضعیت آهن و فولاد در آینده به کجا خواهد رسید؟ آیا به تغییرات تقاضا و جایگزینی‌های مواد توجهی شده و در کل چه تغییرات ساختاری در ساخت‌وسازها در حال شکل‌گیری است؟ آیا طرح جامع فولاد به این موضوع‌ها توجه کرده است؟

کارخانه‌هایی مناسب شرایط آب‌وهوایی خلیج‌فارس

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی شریف همچنین با اشاره به اینکه در طرح جامع فولاد به انتقال فولادسازی به حاشیه خلیج‌فارس تاکید شده، عنوان کرد: حاشیه خلیج‌فارس در یکی، دو دهه گذشته مدام در حال گرم شدن است و این روند ادامه دارد. از این‌رو، آیا برای ایجاد واحدهای فولادسازی در حاشیه خلیج‌فارس با توجه به این شرایط آب و هوایی که گرمای هوا به ۵۶درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد، چاره‌ای اندیشیده شده است؟ اگر درجه هوا در این مناطق به ۶۰درجه برسد آیا امکان کار و زندگی در این مناطق وجود خواهد داشت؟ آیا در طرح جامع فولاد به وضعیت آب و هوایی جنوب کشور اندیشیده شده است؟
رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی شریف در ادامه تاکید کرد: در طرح جامع فولاد فقط بر این موضوع که تا چشم‌انداز ۱۴۰۴یعنی تا ۸ سال آینده باید به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد برسیم، تاکید شده؛ در حالی که هم‌اکنون به زحمت به ظرفیت ۳۰ میلیون تن رسیده‌ایم. موضوع قابل توجه این است که آیا در ۸ سال آینده می‌توانیم به چنین ظرفیتی دست یابیم؟
آیا می‌توانیم واحدهای دیگری همانند فولاد مبارکه ایجاد کنیم؟ یا چه اندازه امکان فعالیت برای واحدهای ایجاد شده، وجود خواهد داشت؟ آیا با توجه به تغییرات شرایط آب‌وهوایی و محیطی که در حال شکل‌گیری است، برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام داده‌ایم؟ به همین دلیل و با توجه به موضوع‌های مطرح شده تاکید می‌شود در طرح جامع فولاد با نگاه کل‌نگر و نظام‌مند و با توجه به پدیده‌های حاکم، برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود. سبوحی ادامه داد: از سوی دیگر باید به ابعاد اجتماعی طرح‌ها، واحدها و برنامه‌ها توجه کرد و تک بعدی به سمت طراحی پیش نرفت. باید به‌دنبال راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت برای چالش‌هایی که ممکن است در برنامه‌ریزهای خود با آنها روبه‌رو شویم، باشیم. وی افزود: چالش دیگر، بودجه‌های سالانه‌ای است که با برنامه‌های توسعه‌ای ما تعاملی ندارند. یک برنامه توسعه‌ای در نظر می‌گیریم در حالی که بودجه‌های سالانه باید در جهت عملیاتی شدن برنامه‌های توسعه‌ای پیش برود اما در عمل شاهد هستیم این اتفاق نمی‌افتد. در ۵ برنامه توسعه‌ای که اجرا کرده‌ایم حداکثر ۲۰ تا ۳۰درصد برنامه‌ها محقق شده‌اند. وی در ادامه با اشاره به طراحی‌هایی که در کارخانه‌ها انجام شده، عنوان کرد: طراحی‌های ما بهینه به‌شمار نمی‌روند. با کپی‌برداری از یک نمونه خارجی طراحی‌ها انجام شده و یک‌سری تجهیزات را وارد و سرهم‌بندی کرده‌ایم که بعد در عمل مشاهده می‌کنیم طرح متناسب با ظرفیت تولید ما نیست یا شبکه حمل‌ونقل با طرح هماهنگ نیست از این‌رو شاهد ناهماهنگی‌ها بسیاری برای آن واحدها هستیم. رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی دانشگاه شریف به پایش کنترل جمعیت نیز اشاره کرد و گفت: پایش جمعیت به میزان تولید و مصرف بازمی‌گردد و این موضوع را در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ نمی‌کنیم. سبوحی همچنین درباره راه‌حل‌های رفع چالش‌ها گفت: راهکارهای که برای حل چالش‌ها در نظر می‌گیریم، بیشتر جزیی‌نگر است و از نگاه کلان‌نگر و جامع غافل هستیم. از طرفی به این دلیل که در برطرف کردن چالش‌ها قادر به شناسایی درست نیستیم راهکار مناسبی هم نمی‌توانیم ارائه کنیم.  وی با اشاره به بی‌توجهی به نوآوری در واحدهای تولیدی، عنوان کرد: در زمینه ایجاد فناوری و فعالیت‌های دانش‌بنیان نیز بسیار ضعیف عمل می‌کنیم. این ضعف در سطح دانشگاه‌ها، صنعت و شرکت‌ها قابل مشاهده است. ضمن اینکه در بکارگیری فناوری‌های جدید بسیار کند هستیم. رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری انرژی شریف، عنوان کرد: بهینه‌سازی مصرف انرژی تابعی از بررسی‌ها، نگاه و مطالعه جامع ما و تابعی از یوتیلیتی‌ها، دسترسی به اطلاعات و مطالعه و فناوری خواهد بود.

محدودیت‌های بهینه‌سازی انرژی

سبوحی در نهایت به محدودیت‌های پیش‌روی بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط‌زیست اشاره کرد و گفت: این محدودیت‌ها مشتمل بر دشوار بودن افزایش گسترده نرخ انرژی در داخل کشور، محدود بودن توانمندی بخش خصوصی برای اجرای طرح‌های بهینه‌سازی انرژی، محدود بودن تجربه و مهارت در کسب‌وکار خدمات انرژی، محدود بودن دسترسی به فناوری کارآمد انرژی و محیط‌زیست و وابستگی توسعه بخش عرضه انرژی به درآمدهای حاصل از فروش حامل‌های انرژی است.  وی ادامه داد: با این حال، ظرفیت‌های مناسبی مانند در دسترس بودن اسناد بالادستی و تصمیم‌گیری در سطح کلان منابع انسانی تحصیلکرده و با ظرفیت بالا، دایر بودن بازار بورس انرژی، اختلاف بخشی و زمانی نرخ حامل‌های انرژی و دسترسی به تجربه‌های جهانی در زمینه بازار برای راه‌اندازی بازار بهینه‌سازی انرژی وجود دارد.