مدیریت ضایعات فولادی در چشم‌انداز ۱۴۰۴

به گزارش می متالز، در همایش «مدیریت ارتباط انرژی، محیط‌زیست و آب در صنعت فولاد با رویکرد توسعه پایدار، تولید پاک و بدون ضایعات» مینا کلاگر، کارشناس حوزه بازیافت ضایعات آهن در کارگاه تخصصی «مدیریت قراضه، ظرفیت، چالش‌ها و فرصت‌ها» به ارائه گزارشی درباره اهمیت بازیافت قراضه آهن پرداخت.

ابعاد توسعه صنعت فولاد

کلاگر در این کارگاه تخصصی عنوان کرد: یکی از موضوع‌هایی که در مدیریت کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت ما را در رسیدن به اهداف ۵۵ میلیون تن تولید فولاد کمک خواهد کرد، بحث مدیریت قراضه در کشور است. کلاگر در ادامه با اشاره به ضرورت توسعه صنعت فولاد و ابعاد مختلف آن، عنوان کرد: توسعه صنعت فولاد کشور از بعد پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی می‌تواند حائز اهمیت باشد. از نظر اجتماعی این صنعت سبب اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم می‌شود. تاثیر اقتصادی آن از یک‌سو می‌تواند سبب صادرات سالانه حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون تن فولاد در چشم‌انداز ۱۴۰۴ و از سوی دیگر باعث افزایش تقاضا در جامعه براساس سرانه مصرف فولاد از ۲۴۰ کیلوگرم به ۴۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم در سال شود. البته اگر قرار باشد به سطح توسعه‌یافتگی کشورهایی مانند ژاپن، امریکا یا آلمان برسیم باید این میزان سرانه را به ۴۵۰ کیلوگرم در سال برسانیم. البته برای رسیدن به چنین سطحی باید به این نکته توجه کنیم که آیا محیط‌زیست بستر پذیرنده این فعالیت‌ها را خواهد داشت؟ اگر به این سطح تولید برسیم، باید میزان استخراج و برداشت از منابع را نیز افزایش دهیم. این کارشناس فولاد در ادامه خاطرنشان کرد: اگر قرار است از میزان تولید فعلی فولاد در آینده به تولید ۵۵میلیون تن برسیم، میزان مصرف آب و انرژی نیز در این صنعت به‌طور تقریبی به دو برابر خواهد رسید. از این‌رو، تامین آب و پایداری اکوسیستمی که قرار است آب از آن تامین شود، مسئله‌ای جدی به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر این موضوع مطرح می‌شود که از محیط‌زیست باید به‌گونه‌ای برداشت کنیم که نسل‌های آینده نیز بتوانند نیازهای خود را از این منابع تامین کنند. وی در ادامه با اشاره به دیدگاه‌هایی که براساس آنها باید برای حفظ محیط‌زیست از مواد بازیافتی استفاده کرد، گفت: چند رویکرد برای استفاده از محصولات وجود دارد، یکی اینکه محصولات بادوام‌تری را تولید کنیم و رویکرد دیگر این است که از محصولات در چرخه بازیافت استفاده کنیم.

اهمیت بازیافت

کلاگر با اشاره به این موضوع که تولید فولاد از سنگ‌آهن می‌تواند با معایبی به همراه باشد، عنوان کرد: یکی از معایب تولید فولاد از سنگ‌آهن این است که این کار سبب برداشت و استخراج میزان زیادی از منابع طبیعی می‌شود و از سوی دیگر نیز می‌تواند آلودگی‌های زیست‌محیطی داشته باشد. وی در ادامه با اشاره به اهمیت بازیافت قراضه آهن، گفت: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فولاد این است که این فلز بیش از ۹۰درصد قابلیت بازیافت دارد، از این‌رو بسیار حائز اهمیت است که بتوانیم مسیر بازیافت آن را بهینه‌سازی و مدیریت کنیم. این کارشناس حوزه بازیافت با اشاره به صرفه‌جویی که در زمینه بازیافت آهن می‌شود، خاطرنشان کرد: در یک دور بازیافت فولاد، مصرف حدود ۱/۱۳ تن سنگ‌آهن، بیش از ۶۳۰ کیلوگرم زغال‌سنگ و ۱۲۰ کیلوگرم آهک کاهش می‌یابد و ۷۵درصد در مصرف انرژی نیز صرفه‌جویی خواهد شد و از سوی دیگر سبب کاهش ۶۴درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود. لازم به یادآوری است این میزان صرفه‌جویی براساس روش تولید فولاد با کوره‌های بلند است اما اگر تولید فولاد کشور براساس فناوری احیا و کوره قوس انجام و از ۱۰۰درصد قراضه استفاده شود، حدود ۸۰درصد مصرف گاز، ۴۰درصد مصرف آب و ۳۰درصد در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود. البته استفاده از ۱۰۰درصد قراضه نیازمند ملزوماتی است و محدودیت‌ها و اولویت‌های اقتصادی برای این امر نیز باید در نظر گرفته شود.

چینی‌ها با سونامی قراضه روبه‌رو می‌شوند

این کارشناس فولاد در ادامه با اشاره ایجاد زیرساخت‌هایی برای استفاده از قراضه، عنوان کرد: اگر در آینده در سطح جهان بخواهند ۱۰۰درصد از قراضه استفاده کنند، زیرساخت‌هایی باید ایجاد شود. استفاده از قراضه به فناوری کوره‌بلند نیاز دارد. کلاگر همچنین عنوان کرد: چین یکی از کشورهایی است که بیشترین استفاده از قراضه را دارد. البته برخی کشورها تولیدکننده قراضه به‌شمار نمی‌روند و فقط قراضه وارد می‌کنند اما در کل روند استفاده از قراضه یک روند افزایشی است. هرچند براساس برخی گزارش‌ها کشور چین تا چند سال آینده با سونامی از قراضه روبه‌رو خواهد شد. البته این کشور به‌دلیل شرایط زیست‌محیطی در چند سال گذشته سعی کرده کوره‌های خود را ارتقا دهد زیرا کوره‌های بلند نسبت به کوره‌های قوس، آلودگی بیشتری ایجاد می‌کنند. وی ادامه داد: در دسترس بودن قراضه برای کشورهای در حال توسعه به‌دلیل ثبات در مصرف فولاد همراه با یک تولید باثبات است اما در چند سال آینده میزان تولید قراضه چین جهش قابل‌توجهی خواهد یافت. از این رو، چند سال آینده سیاست‌های چین در بازار جهانی قراضه بسیار تعیین‌کننده خواهد بود.

چشم‌انداز تامین قراضه در افق ۱۴۰۴

این کارشناس حوزه بازیافت با اشاره به انواع قراضه، گفت: یک نوع قراضه در کارخانه‌ها ایجاد می‌شود، نوع دیگر قراضه‌ها نیز قراضه‌های شهری هستند که برای اینکه این نوع قراضه دوباره به مصرف برسد تاخیر زمانی وجود دارد. کلاگر با اشاره به چشم‌انداز ۱۴۰۴ در تامین قراضه، عنوان کرد: براساس چشم‌انداز ۱۴۰۴ ایران نیاز به تامین سالانه ۱۰ میلیون تن قراضه خواهد داشت، این در حالی است که سالانه توانسته‌ایم فقط ۲ میلیون تن قراضه تامین کنیم و با کمبود ۸ میلیون تنی قراضه روبه‌رو هستیم؛ بنابراین منابعی که برای تامین قراضه در نظر گرفته شده یکی از طریق افزایش مصرف داخلی و دیگری هم با استفاده واردات قراضه امکان‌پذیر خواهد بود.

نیازمند قوانین بهتر برای بازیافت

این کارشناس حوزه بازیافت با اشاره به تامین منابع قراضه از طریق منابع داخلی، گفت: در گذشته به این دلیل که میزان ساخت‌وساز زیاد بود، تامین قراضه به راحتی اتفاق می‌افتاد اما درحال‌حاضر به‌دلیل رکود مسکن میزان قراضه کاهش و نرخ آن هم افزایش یافته است. یکی از اتفاق‌های مهم در حوزه ساخت‌وساز این است که طول عمر ساختمان‌ها از ۳۰ به ۶۰ سال افزایش پیدا کرده است. همچنین عمر ماشین‌آلات نیز بالا رفته است زیرا در جایگزین کردن تجهیزات صنایع در کارخانه‌ها با مشکل روبه‌رو هستیم. به‌عبارت دیگر تجهیزات که باید ۱۰ سال بعد از رده خارج شوند، ۲۰ سال از آنها استفاده می‌شود. از سوی دیگر طول عمر وسایل نقلیه بسیار بالاست. هرچند در زمینه اسقاط خودرو قرار است استانداردهای مشخصی اعمال شود. کلاگر در ادامه عنوان کرد: موضوع این است که در کشور قانون مشخصی برای پسماندها وجود ندارد و تولیدکنندگان نیز بازیافت محصول خود را برعهده نمی‌گیرند. البته در زمینه واردات خودرو قوانین مناسبی در حال تدوین است که هر واردکننده خودرو باید به ازای واردات یک خودرو، یک خودروی فرسوده را از چرخه خارج کند تا از این طریق خودروهای فرسوده از چرخه فعالیت خارج شوند اما برای تولیدکنندگان داخلی چنین قانونی وجود ندارد. برای مثال درصد بالایی از سامانه حمل‌ونقل تهران فرسوده شده است و قابلیت اسقاط دارد. براساس آمار بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار خودروی فرسوده در کشور همچنان در حال تردد هستند. عمر بالای وسایل نقلیه سبب شده نه تنها با کمبود قراضه که با چالش‌های زیست‌محیطی نیز روبه‌رو باشیم. وی همچنین افزود: برآورد می‌شود کشور این ظرفیت را داشته باشد که قراضه از طریق داخلی تامین شود اما این ظرفیت تا بالفعل شدن فاصله دارد و عملی شدن آن فقط با قانون‌گذاری‌های مناسب امکان‌پذیر خواهد بود. البته فعالیت‌ها و قانون‌های مناسبی در این راستا در حال شکل‌گیری است. یکی از این قوانین حمایت از «هوای‌پاک» است. فعالیت‌هایی هم از سوی خودروسازها آغاز شده، به‌عنوان مثال طرح «کلیدبه‌کلید» طرح مناسبی در این زمینه است که خودروهای فرسوده را با خودروهای جدید جایگزین می‌کنند، این امر سبب می‌شود خودروها به‌طور متمرکز و بهتر جمع‌آوری و اسقاط شوند.