اکتشاف، حلقه مفقوده زنجیره معدنی

به گزارش می متالز، متاسفانه بسیاری از عملیات‌های اکتشافی کشور در سال‌های دور انجام شده است و در قسمت عمده‌ای از کشور، هنوز اطلاعات اولیه اکتشافی تکمیل نشده است. به‌طور مثال آنومالی D19 یکی از پتانسیل‌های معدنی برای سنگ آهن معرفی شده است، اما اطلاعات اکتشافی در مورد آن هنوز تکمیل نیست. برای اینکه میزان ذخیره این آنومالی مشخص شود، باید طی چند مرحله اکتشاف آن تکمیل و در نهایت شبکه اکتشافی آن برای شناخت ویژگی‌های کمی و کیفی ماده معدنی آن طراحی شود.

زنجیره معدن و صنایع معدنی از اکتشاف آغاز می‌شود و مرحله بعدی آن مطالعات امکان‌سنجی اقتصادی است. طراحی و تجهیز معادن نیز پس از این مرحله انجام می‌شوند و در امتداد زنجیره واحدهای تغلیظ و فرآوری قرار می‌گیرند. در حلقه آخر این زنجیره تولید مواد معدنی از فلزات تا غیر فلزات قرار گرفته است. نیاز است که در کشور برای هر کانی این زنجیره کامل از اکتشاف تا تولید محصول نهایی را داشته باشیم. البته تکمیل زنجیره تولید مواد معدنی در مورد محصولات غیر فلزی مانند نسوزها و زغال سنگ‌ها (حرارتی و کک شو)نیز صدق می‌کند و در این بخش نیز باید زنجیره تولید در کشور تکمیل شود. در صورتی که بخشی از زنجیره تولید مواد معدنی مورد غفلت  قرار گیرد، نباید انتظار داشت که محصول نهایی نیز به‌صورت کامل و جامع و بدون مشکل تولید شود.

وضعیت آنومالی D19

نهضت اکتشاف مواد معدنی در کشور یا به عبارت بهتر صنعت اکتشاف و معدن با ورود کارخانه ذوب آهن اصفهان از سال 1347 شکل گرفت. در حقیقت ادبیات فنی این صنعت در کشور نیز از اتحاد جماهیر شوروی سابق الهام گرفته بود. چرا که قرارداد ذوب آهن نیز پیش از انقلاب میان دولت وقت ایران و اتحاد جماهیر شوروی سابق به امضا رسیده بود. البته استانداردهای اکتشافی از همان زمان در کشور مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ اما امروزه شرایط بهتر شده و این استانداردها نیز به‌روزرسانی شده‌اند. به‌طور مثال در استرالیا اکتشاف و نیز تجهیز معدن را تحت استاندارد جورک (JORK) اجرا می‌کنند. در این استاندارد تمامی عوامل اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی لحاظ می‌شود. این استانداردها در کانادا نیز به اجرا در می‌آیند. البته کشورهای آمریکایی استاندارد دیگری دارند که آن هم شبیه جورک است. در این استانداردها در صورتی که یک معدن مورد اکتشاف قرار گیرد و مسائل محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی در آن لحاظ نشوند، منابع این معدن به ذخیره تبدیل نمی‌شود. چرا که برای بهره‌برداری از یک معدن و ثبت آن در سیستم‌های مالی مانند بورس و بانک، باید یک گزارش با قابلیت ارائه به بانک تهیه کرد. این گزارشات نیز باید دقیقا بر اساس استانداردهای گفته شده تهیه شوند.

در حال حاضر آنومالی D19 اطلاعات اکتشافی کافی ندارد. اطلاعاتی که اکنون برای این آنومالی در دسترس هستند، تنها بر اساس پی‌جویی‌های صورت گرفته در سال‌های قبل است. در آنومالی D19 تنها فعالیت‌های ژئوفیزیکی زمینی آن هم باشبکه‌ای فراخ انجام شده‌اند. در حال حاضر این آنومالی جزو منابع محسوب می‌شود و هنوز در زمره ذخایر قرار نگرفته است. میزان ذخیره سنگ آهن این منبع، حدود 100 میلیون تن تخمین زده می‌شود. در همان سال‌های اولیه اکتشاف، در این آنومالی تنها 4 تا 5 چاه گمانه اکتشافی حفر شده است. البته شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در دهه 80 مجدداً عملیات اکتشافی را در این آنومالی آغاز کرد و هنوز حفاری‌ها با شبکه پی‌جویی ‌به ماده معدنی برخورد نکرده بود که محیط زیست مانع از انجام فعالیت شد. ممکن است با انجام عملیات‌های اکتشافی سامان‌مند (سیستماتیک) در این آنومالی بر اساس استانداردهای روز دنیا مانند جورک، ذخیره قطعی آن حتی بیش از تخمین اولیه باشد و حتی ممکن است مقداری هم کمتر شود. بنابراین در حال حاضر منابع آنومالی D19 در رده‌بندی نوع ذخایر، یک ذخیره پیش‌بینی شده محسوب می‌شود. البته میزان تخمینی این آنومالی بر اساس پاسخ‌هایی است که با کاوش های ژئوفیزیکی زمینی به‌دست آمده‌اند.