نگاهی به امروز و فردای معادن در اروپا

به فنلاند و به عمیق‌ترین معدن فلز اروپا می‌رویم. نام این معدن پیهاسالمی است و در عمق ۱۴۳۰ متری قرار دارد.

۴۰ سال پیش افتتاح شد و از آن زمان تاکنون مقدار قابل توجهی مس و روی از آن به‌دست آمده اما حالا دیگر شمارش معکوس برای بستن آن شروع شده است.
جَکو پیهلاجا، مهندس این معدن می‌گوید: درحال‌حاضر سالانه حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن سنگ معدن تولید می‌کنیم، اما اگر قیمت فلز در حد کنونی خود باقی بماند، فعالیت معدن حداکثر در سال ۲۰۱۸ میلادی (۱۳۹۷ خورشید) پایان خواهد یافت.
 این معدن مثال خوبی از نمونه چالش در پیش روی معادن فلز اروپاست و به این دلیل بیشتر پژوهشگران اتحادیه اروپا با هدف ادامه حیات معادن فلز، از این معدن بازدید
می‌کنند.
جوها کائیجا زمین‌شناس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی فنلاند در این باره می‌گوید: در اروپا، منابع فلزی در دسترس هستند، اما بهره‌برداری از آنان از نظر اجتماعی و اقتصادی یک چالش مهم تلقی می‌شود و ما به دنبال توسعه روش‌های کارآمدتر اکتشاف و همچنین یافتن راه‌های جدید برای بازیافت مواد زائد معادن هستیم.
پژوهشگران اروپایی در کل به دنبال کشف کانی‌های جدید در معادن فعال یا رها شده هستند که به ویژه در معادن قدیمی و متروک کاری سخت به شمار می‌رود.
تیمو ماکی زمین‌شناس ارشد معدن پیهاسالمی درباره سنگ‌های بستر می‌گوید: در فنلاند و سوئد، سنگ بستر، قدمتی دو میلیارد ساله و حتی بیشتر دارد. سنگ‌های بستر، لایه لایه و روی هم ساییده و در نهایت جابه‌جا شده‌اند.
به همین دلیل، ممکن است سنگی در یک مکان بوده که به جای دیگری منتقل شده باشد. دنبال کردن نوع سنگ و ساختار زمین‌شناسی در عمق بیش از دو کیلومتر بسیار دشوار است.
 به همین دلیل، پژوهشگران یک مدل پیچیده سه بُعدی را با هدف کمک به متخصصان برای درک بهتر ساختار زمین‌شناسی که معادن را پوشانده است، تهیه کرده‌اند.
 مارچِلو اوسوریو، زمین‌شناس شاغل در معدن در پیهاسالمی هم درباره سنگ‌های بستر می‌افزاید: سنگ بستر در مناطقی که ما آنها را «بازتابنده» می‌نامیم، نسبت به مناطق کناری، تراکم متفاوتی دارد.
این اختلاف تراکم یکی از خواص سنگ‌هایی است که ما جست‌وجو می‌کنیم. از این رو، این مدل‌های سه بُعدی به ما کمک می‌کنند تا زاویه و فاصله این مناطق را به طور دقیق محاسبه کنیم تا عملیات حفاری به نحو دقیق‌تری انجام شود.
علاوه بر اینها کارشناسان معادن اروپایی در راستای بررسی معادن قدیمی، برنامه‌های بلندپروازانه‌تری هم دارند؛ مثلا زمین‌شناسان سوئدی، یک محصول تجاری جدید و پیچیده سه‌بعدی را ارائه داده‌اند که به عنوان یک ابزار مکمل نقشه‌برداری زیرزمینی به کار گرفته می‌شود. پژوهشگران فرانسوی نخستین پایگاه اطلاعاتی آنلاین از منابع فلزی اروپا را هم ارائه داده‌اند.
 دانیل کاسار زمین‌شناس فرانسوی در زمینه به‌کارگیری فناوری‌های نو در معدنکاری در حوزه اروپا می‌گوید: حفاری با مته الماس، هزینه بسیار بالایی دارد.
بنابراین اگر به کمک محاسبات کامپیوتری قادر باشیم سریع‌تر نقاط موردنظر را پیدا کنیم، عملیات حفاری و هزینه را به حداقل می‌رسانیم. آنچه این مدل‌های سه بعدی نشان می‌دهند، ساختار کانی است و به این ترتیب ما را برای دستیابی به آن هدایت می‌کنند. در واقع همه اینها مربوط به خواص شیمیایی و فیزیکی این سنگ‌ها می‌شود.
او در ادامه به سایر معادن قدیمی و متروک اروپا می‌پردازد و توضیح می‌دهد: برای هر یک از معادن، بیش از ۴۰ ویژگی فهرست شده است. یعنی اطلاعات دقیقی را درباره نوع و ساختار زمین‌شناسی آن به اشتراک می‌گذارد و محتوای آن مکان را نشان می‌دهد و پس از آن ما همین کار را درباره مواد زائد معادن انجام می‌دهیم.
این مواد زائد ارزشمند هستند! در گذشته، نمی‌دانستیم با آنها چه کنیم یا فناوری لازم برای استخراج آنها را نداشتیم اما اکنون همین مواد، شاید در قطعات تلفن همراه شما حاضر باشند. از این رو بعضی در اروپا این مواد زائد را مواد استراتژیک می‌نامند، بعضی نیز آن را فلزات سبز توصیف می‌کنند، زیرا موجب کاهش مصرف انرژی می‌شوند. در همین راستا پژوهشگران آلمانی نیز روشی برای تبدیل ضایعات غنی معادن به مواد ساختمانی و مواد رنگی پیدا کرده‌اند.
 اِبرارد جانِک شیمیدان از امکانات گوناگون این طرح می‌گوید و توضیح می‌دهد: من در یک بطری، نمونه‌ای از آب استخراج شده، همراه با اسید و سولفات دارم. تنها موجوداتی که قادر به زندگی در این محیط هستند، باکتری‌های اکسیدکننده آهن هستند و ایده ما استفاده از این باکتری‌ها در رآکتورهایی جداگانه و ایجاد محیطی برای کنترل این فرآیند است. در پایان این فرآیند، موادی را به‌دست می‌آوریم که به عنوان ماده اولیه برای ساخت محصولات جدید از جمله آجر یا رنگ ضد زنگ استفاده می‌شوند.
دانشمندان لهستانی نیز روشی را برای تبدیل ذرات ریز موجود در زباله معدن‌ها به فلز رِنیوم پیدا کرده‌اند. رنیوم فلز مقاومی است که آلیاژ آن با دیگر فلزات، کارآرایی‌های متعددی دارد.
ویتولد کوریلاک، پژوهشگر توسعه فناوری در موسسه لهستانی فلزات غیرآهنی در این‌باره توضیح می‌دهد: رنیوم را با کُبالت و نیکِل ترکیب می‌کنیم و آلیاژهایی به‌دست می‌آوریم که می‌توانند در حوزه‌های بسیار پیچیده، برای مثال در صنعت هوا و فضا، از جمله در صنعت تولید موتورهای جِت یا توربین‌های بسیار قوی به کار بیایند.
در بزرگترین معدن فلز اروپا، سالانه ۱۱ میلیون تن فلز از جمله مس، نقره و حتی طلا استخراج می‌شود و بیش از ۲ هزار معدنچی روزانه در آن کار می‌کنند.
گابور گائال، از عوامل هماهنگ‌کننده در پروژه‌ای موسوم به پروماین در این باره می‌گوید: ما اکنون می‌توانیم با به کارگیری روش‌های باکتریولوژیک برای جداسازی اسید موجود در آب زائد معادن که دارای میزان بالایی از فلزات است، این فلزات را استخراج و آب تصفیه شده را برای آبیاری استفاده کنیم. بنابراین زباله‌های معدن قابلیت استفاده دوباره را دارند، البته در این زمینه درحال‌حاضر در نقطه شروع هستیم.