خطر نوع جدید جنگ تجاری

به گزارش می‌متالز، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که سیاست‌های آب و هوایی متفاوت اقتصاد‌های بزرگ برای کاهش انتشار کربن، می‌تواند به‌نوع جدیدی جنگ تجاری منجر شود؛ در این میان لازم است که سازمان تجارت‌جهانی (WTO) پیش از وقوع جنگ به‌این موضوع ورود کند و برای آن راهکاری بیندیشد.

بر اساس گزارش موسسه مطالعات اقتصاد بین‌الملل پترسون (PIIE)، ایالات‌متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و چین خود را متعهد به‌افزایش جریمه برای انتشار کربن کرده‌اند، درحالی‌که سرعت، پوشش و رویکرد‌های متفاوتی با‌هم دارند. افزایش جریمه انتشار دی‌اکسید‌کربن، از طریق مالیات، سیستم‌های تجاری یا نظارتی، به‌طور اجتناب‌ناپذیری قیمت کالا‌ها و خدمات داخلی را افزایش می‌دهد؛ بنابراین این ترس وجود دارد که کشور‌هایی که تلاش کمتری برای کاهش انتشار کربن می‌کنند، کالا‌های ارزان‌تری برای صادرات داشته باشند، چراکه مجازات‌هایشان هزینه‌های کمتری دارند. در عوض این ترس سبب نگرانی در کشور‌های دیگری می‌شود که صادراتشان به‌وسیله اقدامات حمایتی از محیط‌زیست، با جریمه مواجه شده است. به‌عنوان نمونه، اتحادیه اروپا در حال‌حاضر تهدید کرده است که مجموعه جدیدی از تعرفه‌های کربن را اعمال می‌کند، در حالی‌که آمریکا و چین تهدید به‌جبران و تلافی می‌کنند. این تهدید‌ها ممکن است به‌افزایش اقدامات حمایت‌گرایانه‌ای منجر شود که می‌تواند سیستم تجاری جهان را تضعیف کند. یکی از راهکار‌های ممکن برای این مشکل می‌تواند به‌میدان آمدن سازمان تجارت‌جهانی برای قضاوت و داوری اختلافات و در عین حال حفظ سرعت برخورد با انتشار دی‌اکسید کربن باشد. اگر برنامه مقابله با تغییرات اقلیمی جهان قرار است اجرا شود، نباید زمان را از دست داد.

جلسه بیست‌و‌ششم کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل‌متحد که اول ماه نوامبر در گلاسکو آغاز می‌شود، آزمونی است که نشان خواهد داد آیا علایق رقبا می‌تواند با یکدیگر هماهنگ شوند؟

هم اتحادیه اروپا و هم ایالات‌متحده آمریکا پیشنهاد اعمال مالیات مرزی را به‌عنوان بخشی از طرح‌های سبزشان ارائه کرده‌اند.

هدف اصلی از مقررات مرزی جلوگیری از نشتی کربن است؛ این خطر که کالا‌هایی که در تولیدشان دی‌اکسیدکربن بیشتری آزاد شده و جریمه کمی برای آن پرداخته‌اند، سهم بازار را از شرکت‌هایی که کربن کمی ایجاد می‌کنند و جرائم بالایی می‌پردازند، بگیرند و از این‌رو تلاش‌ها برای کاهش انتشار کربن در سطح بین‌المللی را کاهش داده و به‌صنایع داخلی زیان برسانند.

در این میان، به‌نظر می‌رسد که پیشنهاد مالیات مرزی به‌دو دلیل می‌تواند بحث‌برانگیز باشد؛ اول اینکه شرکای تجاری از حفاظت‌های پنهانی که قوانین سازمان تجارت‌جهانی را نقض می‌کنند، می‌ترسند و دوم اینکه ناظران معتقدند که این پیشنهادها، در صورت اجرایی‌شدن، مخالفت‌ها را برانگیخته و مانع همکاری‌ها برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای خواهند شد.

بعد از تابستانی همراه با آتش‌سوزی، خشکسالی، سیل و دمای تنور مانند در سال‌جاری میلادی، تقاضای عمومی برای اقدامات قاطع آب و هوایی بالا رفته است. موج گرما در اواخر ژوئن ۲۰۲۱ در شمال‌غربی آمریکا سبب مرگ ۵۶۹ نفر در استان بریتیش‌کلمبیای کانادا شد. در همین حال، در اواسط‌ماه جولای چین نیز با سیل‌های ویرانگری در منطقه مرکزی «هنان» (Henan) روبه‌رو شد که ۳۰۲ نفر جان‌باخته و ۵۰ مفقودی به‌جای گذاشت. چین، ایالات‌متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در واکنش به این بلایا، پیشنهاد به‌روزرسانی تعهداتشان در ارتباط با کاهش گازهای‌گلخانه‌ای را با توجه به‌محدودیت‌های سیاسی و اقتصادی‌شان مطرح کرده‌اند.

بازگشایی بازار تجاری کربن توسط چین

چین آخرین کشوری بود که اقدامات جدید را اعلام کرد. پس از سال‌ها برنامه‌های آزمایشی محلی، چین بازار ملی تجارت کربن خود را در ۱۶جولای ۲۰۲۱ گشود. در مرحله اول، این طرح ۲ هزار و ۲۲۵ نیروگاه را در‌بر می‌گرفت. دولت چین برای پوشش بخشی از هزینه کاهش انتشار گلخانه‌ای کارخانه‌ها، کمک‌های بلاعوض در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. این امتیازات با عملکرد قبلی مقایسه می‌شوند و شرکت‌ها می‌توانند آن‌ها را در بازار معامله کنند. شرکتی که به‌لطف کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای خود امتیاز بیشتری دارد، می‌تواند آن را به‌فروش برساند و شرکتی که گاز‌های گلخانه‌ای آن بیشتر از حد مجاز است، می‌تواند این امتیاز را خریداری کرده تا این کمبود را جبران کند.

نکته مهم این است که چین هنوز درباره کاهش این کمک‌ها در آینده قولی نداده است که با توجه به‌اینکه برخی از نیروگاه‌ها ممکن است تلاش‌های خود را برای کاهش انتشارات کاهش داده و به‌جای آن تنها روی سهمیه تاریخی خود از کمک‌هزینه رایگان تمرکز می‌کنند، اتفاق خوبی نیست. در حالی‌که این بازار در حال‌حاضر تنها بخش برق را پوشش می‌دهد، مقامات اعلام کرده‌اند که صنایع آلاینده دیگر، چون فولاد، سیمان، مواد شیمیایی، آلومینیوم و کاغذ، در مراحل بعدی تحت‌پوشش قرار می‌گیرند.

در عین حال، چین هنوز اقدامات مرزی پیشنهاد نداده است؛ هم به‌این دلیل که طرح فعلی‌اش قیمت بالایی برای کربن تحمیل نمی‌کند و هم به‌دلیل اینکه چین با اقدامات مرزی پیشنهادی اروپا و ایالات‌متحده آمریکا مخالف است. جدای از بازار تجاری کربن، YiGang رئیس بانک خلق چین در‌ماه ژوئن اعلام کرد که این بانک در نظر دارد الزامات اجباری مربوط به‌آب و هوا بر بانک‌های تجاری داخلی را راه‌اندازی کرده و پس از آن الزامات را به‌شرکت‌ها نیز گسترش دهد.

پیشنهاد «مالیات مرزی» توسط اروپا و آمریکا

در حالی‌که چین مشابه اتحادیه اروپا سیستم تجاری آلاینده‌ها (ETS) را ایجاد کرده است، ایالات‌متحده تاکنون طرحی برای قیمت‌گذاری کربن در داخل کشور، حتی از طریق مالیات بر کربن یا سیستم تجاری اجرا نکرده است. با این وجود حتی بدون مالیات داخلی یا سیستم تجاری آلاینده‌ها، گروهی از دموکرات‌ها در کنگره آمریکا پیشنهاداتی برای تعدیل تعرفه مرزی کربن ارائه کرده‌اند. این طرح کالا‌های کربن‌بری، چون آلومینیوم، سیمان، آهن، فولاد، گاز طبیعی، نفت و زغال‌سنگ را پوشش می‌دهد که در معرض رقابت‌های تجاری قرار دارند. واردکنندگان باید هزینه کربن را براساس هزینه‌هایی که تولیدکنندگان آمریکایی برای رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی داخلی و میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مرتبط با هر کالا، پرداخت کنند که هر دو توسط خزانه‌داری آمریکا محاسبه می‌شوند.

کمیسیون اروپا مکانیزمی تحت‌عنوان تعدیل کربن مرزی (CBAM) با هدف ممانعت از نشتی کربن پیشنهاد کرده است و کالا‌هایی با ریسک بالای نشتی کربن، شامل آهن، فولاد، سیمان، کود، آلومینیوم و تولید برق، توسط این مکانیزم پوشش داده می‌شوند. کمیسیون اروپا یک دوره گذار بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۵ پیش‌بینی کرده است که واردکنندگان تنها باید میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای محصولات خود را گزارش کنند. هزینه‌های مرزی از سال ۲۰۲۶ جمع‌آوری خواهند شد و واردکنندگان تاییدیه‌های مکانیزم تعدیل را برای کالا‌های تحت‌پوشش خریداری خواهند کرد.

میزان هزینه واردات اروپایی‌ها با قیمتی که در انتظار تصمیمات آمریکایی‌هاست تفاوت خواهد داشت؛ چراکه اتحادیه اروپا دارای یک مکانیزم عملیاتی است که قیمت واردات آن براساس متوسط قیمت هفتگی مزایده امتیازات ETS اتحادیه اروپا به‌واحد یورو به‌ازای هر تن از دی‌اکسید‌کربن منتشر شده، خواهد بود. مبالغ CBAM برای کالا‌های تحت‌پوشش به‌نسبت انتشاراتی که از تخصیص کمک هزینه‌های رایگان تحت ETS اتحادیه اروپا فراتر رود، اعمال می‌شود که از سال ۲۰۲۶ به‌مرور حذف خواهد شد. به‌علاوه واردکنندگان می‌توانند برای جبران هزینه‌های خارجی که برای انتشار کربن پرداخت می‌کنند، اعتبار دریافت کنند. در آینده بانک مرکزی اروپا قصد دارد تا ملاحظات آب و هوایی را در چارچوب سیاستگذاری خود وارد کند.

تهدید ارتباطات و قوانین WTO

طرح‌های تعرفه مرزی اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا شکایت مخالفان را از تاثیر آن بر تجارت جهانی بر‌انگیخته است. جان کری، نماینده آب و هوای آمریکا، درباره طرح مالیات مرزی اتحادیه اروپا ابزار نگرانی کرده است و اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا نیز اعلام کرده که تعرفه‌های کربن در واقع نام دیگر حمایت‌گرایی تجاری است. چین نیز به‌عنوان اقتصادی که از طرح‌های تعدیل تعرفه‌ای ضربه سختی خواهد دید مخالفت‌هایی را مطرح کرده است؛ این کشور اعلام کرده که CBAM قوانین سازمان تجارت‌جهانی را نقض می‌کند و به‌طور جدی اصول «مسوولیت مشترک، ولی متفاوت» را تضعیف می‌کند، اعتماد متقابل در جامعه‌جهانی را از بین می‌برد و چشم‌انداز رشد اقتصادی را نیز محدود می‌کند.

همان‌طور که تعرفه‌های کربن مورد بررسی قرار می‌گیرد و به‌سمت بدنه قانونگذاری اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا حرکت می‌کند، سازگاری آن نیز با قوانین تجارت‌جهانی با شدت بیشتری مورد مجادله قرار می‌گیرد. نکته مهم این است که هم اروپا و هم آمریکا در طرح‌های پیشنهادی‌شان به شرکای تجاری واجد شرایط، معافیت‌های احتیاطی اعطا کرده‌اند. گرچه این معافیت‌ها در ظاهر بی‌خطر هستند، ولی چنین معافیت‌هایی می‌توانند میان تعدیل‌های مرزی با قوانین ضدانحصار سازمان تجارت‌جهانی تناقض ایجاد کنند. به‌علاوه، توافق کلی تعرفه و تجارت GATT که در سال ۱۹۴۷ به‌امضا رسیده و با تشکیل سازمان تجارت‌جهانی در سال ۱۹۹۴ مجددا مورد تایید قرار گرفته، در ماده «سوم» مقرر کرده است که مالیات بر کالا‌های وارداتی نباید از مالیاتی که بر محصولات داخلی مشابه وضع می‌شود، فراتر رود. کمک‌های بلاعوض اتحادیه اروپا روی محصولات CBAM (که می‌تواند به‌عنوان یارانه دیده شود) و نبود مالیات داخلی کربن در آمریکا می‌تواند سوال‌برانگیز باشد. بر اساس این گزارش، بسیاری از کشور‌ها سیستم‌های مالیاتی، تجاری و نظارتی خود را برای کاهش انتشار دی‌اکسید‌کربن اتخاذ خواهند کرد؛ بیشتر آن‌ها اقدامات مرزی را برای جلوگیری از نشتی کربن و از دست دادن بازار توسط صنایع آلاینده به‌کار خواهند گرفت. در درجه اول اقدامات مرزی بازار داخلی را در برابر واردات محافظت می‌کند، ولی در برخی موارد تخفیف‌های صادراتی به‌دنبال حفظ بازار‌های خارجی خواهند بود. به‌نظر می‌رسد بسیاری از اقدامات متناقض مرزی فرمول جدی برای ایجاد «اصطکاک تجاری» هستند. در این میان، اعضای سازمان تجارت‌جهانی باید برای کاهش یا حذف این اختلافات نهادی تخصصی برای محاسبه (و به‌روزرسانی) معادل مالیاتی محدودیت‌های کربن داخلی (اعم از هزینه یا مقررات) که توسط کشور‌های عضو برقرار شده، ایجاد کنند. به‌علاوه، هر یک از اعضا باید بر اساس این محاسبات، در اقدامات مرزی خود اعتبار مناسب برای مالیات یا معادل‌های مالیاتی که قبلا روی واردات از کشور‌های دیگر پرداخت شده، اعطا کنند. در مجموع اعضای سازمان تجارت‌جهانی باید توافق کنند در صورتی‌که اعتبار بر اساس این محاسبات داده می‌شود، هیچ عضوی نباید با صادرات خود این قوانین را نقض کند.

منبع: دنیای اقتصاد