خودروسازی ژاپن حیران از تعرفه‌های ترامپ

این دو کشور خودروسازهای قدرتمند و بزرگی دارند، هرچند کفه ترازوی این صنعت بزرگ در موضوع صادرات و واردات دوطرفه به‌شدت به نفع ژاپنی‌ها سنگینی می‌کند اما ممکن است آمدن ترامپ همه معادلات را به‌هم‌بزند زیرا او منطق خاص خود را در تجارت دارد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا در نخستین هفته کاری خود در کاخ سفید، فرمانی اجرایی را امضا کرد که براساس آن امریکا به‌طور رسمی از «توافقنامه همکاری دو سوی اقیانوس آرام» (TPP) خارج شد. این یک ناامیدی بزرگ برای دولت شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن بود که انتظار داشت توافقنامه همکاری‌های ترانس پاسیفیک ستون راهبرد رشد ژاپن باشد و در نقش یک روش اثرگذار در تقویت همکاری‌های ژاپن و امریکا ظاهر شود. آقای نخست‌وزیر همچنین با کمک این توافقنامه به‌دنبال بهبود قدرت رهبری منطقه‌ای خود در یکپارچه‌سازی منطقه آسیا-اقیانوس آرام بود اما حرکت شیک و آسان ترامپ برای خارج کردن کشورش از این توافقنامه همکاری، پایان تمامی انتظارهای جاه‌طلبانه شینزو آبه بود.

خارج شدن از تی‌تی‌پی آخر ماجرا نبود و ترامپ نارضایتی خود را از سازوکار تجارت جهانی ابراز کرد. در همان روز، رئیس‌جمهوری جدید و جنجالی امریکا در نشستی با مدیران‌عامل شرکت‌های بزرگ امریکایی از جمله فورد، به‌طور مشخص به ژاپن اشاره و دولت این کشور را به «پروتکشنیسم» (Protectionism) یا «حمایت از تولید داخلی به هر قیمت» متهم کرد و از اینکه خودروهای امریکایی درحالی‌که سالانه بیش از یک میلیون خودرو از ژاپن به امریکا می‌روند، نمی‌توانند به بازار ژاپن وارد شوند اعتراض کرده و آن را غیرمنصفانه خواند.
باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین امریکا، توافقنامه همکاری دو سوی اقیانوس آرام را یک گام ضروری در راهبردهای آسیایی خود می‌دید و آن را پرچمدار آینده توافقنامه‌های تجارت آزاد در قرن بیست‌ویکم قلمداد می‌کرد اما ترامپ تی‌تی‌پی را یک فاجعه برای امریکا می‌دانست.
نه دولت ژاپن و نه خودروسازان این کشور اتهامی که ترامپ به آنها زده را قبول ندارند و از نقدهای سختگیرانه رئیس‌جمهور امریکا در شگفتی هستند. از سال ۱۹۷۸م (۵۷-۵۶) دولت ژاپن تعرفه خودروهای خارجی را کاهش داده و به صفر رساند. هم‌اکنون هیچ مانع غیرتعرفه‌ای برای ورود خودروهای خارجی به ژاپن وجود ندارد. خودروسازهای امریکایی معترض به استاندارهای ایمنی خودروهای ژاپنی هستند و آنها را بسیار بالا می‌دانند. آنها در واقع این استانداردها را مانع غیرتعرفه‌ای برای ورود به بازار ژاپن می‌دانند. اما این قوانین بدون قائل شدن هیچ تبعیضی برای خودروهای ژاپنی نیز اجرا می‌شود. بنابراین ژاپنی‌ها برخلاف همتایان امریکایی خود به این استانداردها به چشم مانع غیرتعرفه‌ای نگاه نمی‌کنند، این قوانین از نظر ژاپنی‌ها با قوانین «سازمان تجارت جهانی» (WTO) سازگاری دارد. در مقابل، امریکا همچنان تعرفه‌ای ۲/۵درصدی برای خودروهای مسافری ژاپنی درنظر می‌گیرد.

ازاین‌گذشته، دولت امریکا برای حمایت از بازار سودآور کامیون‌های پیکاپ تعرفه ۲۵درصدی برای واردات کامیون‌های پیکاپ از ژاپن درنظر گرفته است. خودروسازان ژاپنی خیلی کم به این تعرفه بالا اعتراض می‌کنند و هرگز پرونده‌ای برای این مسئله در سازمان تجارت جهانی باز نکرده و چاره دیگری برای گذر از این مانع یافته‌اند. آنها از روی دیوار تعرفه‌ها پریده و تسهیلاتی برای تولید در امریکا ایجاد کرده‌اند که بتوانند کامیون‌های پیکاپ را در امریکا تولید کنند. درنتیجه، از هر ۳ کامیون پیکاپ فروخته شده در بازار امریکا یکی از سوی ژاپنی‌ها ساخته شده است. ازاین‌رو این امریکایی‌ها هستند که سیاست پروتکشنیسم یا حمایت از تولید ملی به هر قیمتی را اجرا می‌کنند نه ژاپنی‌ها.
دونالد ترامپ نه توجهی به اعداد و ارقام بالای سرمایه‌گذاری و تبادلات تجاری امریکا و ژاپن در خودروسازی دارد و نه به پیامدهای اقتصادی تصمیم‌های خود چندان اهمیتی می‌دهد. آنچه برای رئیس‌جمهوری میلیاردر امریکا مهم است، نبود توازن در تجارت خودروی امریکا با ژاپن است. از یک سو، بیش از ۴۰درصد خودروهایی که در بزرگراه‌های امریکا رفت‌وآمد می‌کنند، ژاپنی هستند و از سوی دیگر، خودروهای امریکایی به طور تقریبی در ژاپن دیده نمی‌شوند.

غیرممکن است رئیس‌جمهورترامپ به عنوان کسی که همواره در زندگی‌اش موفق بوده قانع شود این خودروسازهای امریکایی هستند که حمایت از تولید ملی به هر قیمتی را در دستور کار دارند نه همتایان ژاپنی آنها. بنابراین مسئول شکست امریکایی‌ها خودشان هستند. دستکاری در نرخ ارز موضوع دیگری بود که فورد به‌دلیل آن از بازار ژاپن خارج شد. مدیران اجرایی فورد بیشتر به‌دلیل دستکاری در نرخ ارز از دولت ژاپن انتقاد و این کار را در راستای حمایت از خودروسازهای ژاپنی ارزیابی کرده‌اند.
دولت ژاپن در رویارویی با نگرش خصمانه ترامپ، به‌طور مستقیم اتهام‌های وارد شده از سوی امریکا درباره حمایت از تولید داخلی به هر قیمتی را رد نکرده است تا امریکا بزرگترین بازار خودروهای ژاپنی باقی بماند. حال دولت ژاپن نگران این است که صنعت خودروی این کشور ممکن است هدف اصلی سیاست تجارت عادلانه ترامپ باشد. دولت شینزو آبه، تلاش کرده است تا با احتیاط بخش ژاپنی داستان را روایت کند. مقامات ژاپنی اعلام کرده‌اند که بازار خودروی ژاپن باز و منصفانه است و خودروسازهای امریکایی باید تکالیف خود را انجام دهند تا اجازه حضور در بازار ژاپن را داشته باشند. اینکه ترامپ درنهایت این منطق را می‌پذیرد و از دیدگاه خود کوتاه می‌آید یا خیر پرسش بزرگی است که پاسخ آن هنوز به‌طوردقیق روشن نیست.
بدون توجه به اینکه در این رویارویی ژاپنی-امریکایی حق با کیست، این حقیقت قابل انکار نیست که امریکا بزرگترین بازار خارجی صنعت خودرو در ژاپن است و برعکس این ماجرا درست نیست. رئیس‌جمهورترامپ به‌عنوان کسی که در مذاکره و انعقاد قرارداد تجاری باتجربه است، دست بالا را در این بازی دارد.

آکیو تویودا زمانی تاکید کرد که صنعت خودرو برای ژاپن ستون فقرات اقتصاد ژاپن است و حفاظت از دستکم ۳/۵میلیون تولید سالانه در ژاپن برای بازار کار داخلی این کشور یک ضرورت است. اگر تویوتا و سایر شرکت‌های ژاپنی سرمایه‌گذاری خود را در امریکا افزایش و تولید داخلی را کاهش دهند، رشد اقتصادی ژاپن کم خواهد شد که این برای خارج شدن این کشور از وضعیت فعلی چرخه تورم منفی مشکل درست خواهد کرد.
منطق ترامپ برای عادلانه بودن تجارت میان ژاپن و امریکا، مطمئن‌ترین متحد امریکا در شرق آسیا را سر دوراهی با این کشور قرار خواهد داد.
ژاپن کشوری بدون سازوکار پروتکشنیسم یا همان حمایت از تولید داخلی به هر قیمتی نیست اما آنچه این کشور را نگران می‌کند منطق ترامپ است که اگر از آن کوتاه نیاید، خودروسازی ژاپن باید در انتظار آینده‌ای متفاوت با گذشته باشد. اینکه برسر خودروسازی ژاپن و عددهای بزرگ واردات این کشور به امریکا چه می‌آید هنوز مشخص نیست اما آنچه روشن شده این است که خودروسازان ژاپنی اکنون در شوک و شگفتی سیاست‌های ترامپ هستند و باید برای آینده خود براساس منطق رئیس‌جمهوری تاجرپیشه امریکا برنامه‌ریزی کنند.