واعظ مهدوی: مطالعات جدید نشان می‌دهد افراد در معرض نابرابری به بیماری‌های مختلف مبتلا می‌شوند

به گزارش می‌متالز، نشست مجازی موسسه دین و اقتصاد به مناسبت روز جهانی عدالت با موضوع «عدالت اجتماعی و توسعه در ایران» برگزار شد.

بخش نخست این نشست با سخنرانی فرشاد مومنی استاد دانشگاه و اقتصاددان برگزار شد (اینجا بخوانید)

مشروح بخش دوم این نشست با سخنرانی محمدرضا واعظ مهدوی، رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران را در ادامه می‌خوانید:

واعظ مهدوی با اشاره به اینکه تاکید روز عدالت اجتماعی بر این است که توسعه اجتماعی در غیاب صلح و امنیت یا احترام به حقوق انسان‌ها قابل تحقق نیست، گفت: نظامات اجتماعی و اقتصادی باید سازمان پیدا کنند تا اهداف خود را محقق کنند. نابرابری‌های اجتماعی و بی عدالتی یکی از عواملی است که منجر به بروز چالش‌های فراوانی در حوزه توسعه اجتماعی می‌شود.

وی افزود: امروز عدالت در سلامت هدف گذاری‌های ملی و هدف گذاری‌های بین المللی قرار گرفته است. در جامعه جهانی، سازمان جهانی بهداشت غلبه بر بی عدالتی‌ها و تحقق برابری را هدف مهمی تلقی کرده است و حتی جوامعی که نابرابری را در عرصه‌های مختلفی پذیرفته اند، از نابرابری در سلامت پرهیز می‌کنند یعنی می‌گویند در سلامت باید عدالت برقرار شود. چالش‌های افزایش سن جمعیت و حرکت به سمت سالمندی، تغییر الگوی بیماری ها، حرکت به سمت بیماری‌های غیرواگیر، رشد تکنولوژی پزشکی و اقتصاد سیاسی سلامت شرایطی را ایجاد کرده است که کمبود منابع بسیار گستره‌تر از گذشته شده است در زمانی که منابع نسبت به مصارف کمتر می‌شود، رقابت‌های رانت محور شکل می‌گیرد و در این شرایط نابرابری و بی عدالتی رشد می‌کند به همین دلیل دولت‌ها باید سیاست‌هایی را برای کاهش نابرابری‌ها در پیش بگیرند و اتخاذ سیاست‌ها امروزه بسیار پر اهمیت‌تر از گذشته خود را نشان می‌دهد.

واعظ مهدوی با بیان اینکه نابرابری در حوزه سلامت عمدتا از منظر عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی مورد بررسی قرار گرفته است، خاطرنشان کرد: اگر افرادی بیمار باشند و نتوانند داروی خود را تهیه کنند یا خدمات مورد نیازشان در دسترس نباشند، قدرت تحرک اجتماعی شان از بین می‌رود، دچار معلولیت می‌شود، درآمدشان از بین می‌رود و فقیر می‌شوند. فقر و بیماری پیوند ناگسستنی با هم دارند.

اگر بیماری در بین اعضای یک خانوار رخ بدهد، طبیعتا یک بار مالی به آن خانواده تحمیل می‌کند و در نتیجه آن خانواده نمی‌تواند درآمد‌های خود را درست هزینه کند. مطالعات اقتصاد کلان نشان می‌دهد که سالانه بیش از یک درصد جی دی پی جهانی فقط در اثر بیماری ایدز از بین می‌رود. برخی کشور‌ها تا سی درصد درآمد سرانه خود را از دست می‌دهد. آثار بیماری کرونا بر وضعیت درآمد سرانه کشور‌ها به نحوی است که بسیاری از اقتصاد‌های توسعه یافته با رشد منفی مواجه شدند.

به طور کلی این محور‌ها باعث شده که به نوعی یک نگرش دال بر «سلامت، محور توسعه پایدار» شکل بگیرد و آثار بیماری و عدم سلامت در سطح خرد و در سطح کلان مورد بررسی و بحث قرار گرفته باشد. علاوه بر این اینگونه بیان شده که برای بهره بردن انسان‌ها از مواهب توسعه باید انسان سالم باشد.

وی در ادامه افزود: در چندساله اخیر همراه با مجموعه‌ی وسیع مطالعاتی که در سطح بیولوژیک و در سطح مکانیزم‌های موثر در پیداش بیماری‌ها انجام شده و محقق شده یک مقوله‌ی جدیدی در زمینه آثار نابرابری‌های اجتماعی بر وضعیت سلامت هم باز کردیم و آن عبارت است از آثار بیولوژیک نابرابری و بی عدالتی در حوزه سلامت. یعنی بی عدالتی خود عامل ایجاد بیماری است و عامل پیدایش مکانیزم‌هایی در سطح سلول در بیولوژی سلولی ارگان‌های مختلف بدن انسان است. طبقه بندی این آثار یعنی آثار فیزیولوژی و بیولوژیکی نابرابری‌های اجتماعی در شش طبقه تقسیم بندی میشود.

در درجه اول نابرابری و احساس نابرابری و تبعیض یک اثر و استرس را بر انسان‌ها تحمیل می‌کند که به استرس مزمن معروف است. در جریان استرس مزمن ما با شرایطی مواجه هستیم که بر خلاف استرس حاد، پدیده‌ای رخ می‌دهد که به آن فرار کورتیزونی گفته می‌شود. در نتیجه در دراز مدت فرد آثاری از جمله افزایش قند خون، سندروم متابولیک، افزایش چاقی، بیماری قلبی، افزایش احتمال ابتدا به سرطان و کاهش راکسیون‌های ایمنی بدن را درخود می‌بیند. چنین افرادی در معرض بیماری‌های ویروسی قرار می‌گیرند و احتمال ابتلای آنان بالاتر می‌رود؛ بنابراین استرس مزمن که ناشی ازاحساس نابرابری و احساس کمبود مستمر است باعث پیدایش بیماری‌های مختلفی می‌شود.

وی افزود: مطالعات متعددی نشان داده است که مدار‌هایی در مغز مسئول تصمیم گیری‌های عالی هستند که در اثر شرایط استرس مزمن دچار اختلالاتی می‌شوند و افراد وقتی در معرض استرس ناشی از فقر و احساس نابرابری و تبعیض قرار می‌گیرند امکان کار جمعی برای آن‌ها میسر نمی‌شود و پرخاشگر می‌شوند. فقرا کمتر میتوانند تعاونی و شرکت تشکیل دهند و امکان برنامه ریزی برای آینده از آن‌ها سلب می‌شود و چرخه‌هایی در زندگی آن‌ها شکل میگیرد که منجر به تداوم فقر می‌شود.

استرس‌های اجتماعی همچنین حالتی به وجود می‌آورند که آثار آن طیف وسیعی از سیستم‌های بیولوژیک بدن را تحت شعاع خود قرار می‌دهد. متغیر‌های سنی درشرایط استرس اجتماعی کاهش پیدا می‌کند و افرادی که در معرض این استرس‌های اجتماعی قرار میگیرند سن بیولوژیکیشان با سنی شناسنامه‌ای تفاوت پیدا می‌کند برای مثال فرد ۴۰ ساله مانند فرد ۶۰ ساله به نظر میرسد.

واعظ مهدوی در پایان سخنان خود گفت: احساس تبعیض یعنی انسان‌ها به چیزی نیاز داشته باشند و به آن دست پیدا نکنند لذا استرس این تبعیض در دراز مدت بر سلامت آن‌ها اثر می‌گذرد و حرکت انسان به سمت پیشرفت اقتصادی و کمال معنوی را مختل می‌کنند. ان شاالله اهتمامی که در قالب عزم ملی برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی و برای دستیابی جامعه عادلانه صورت می‌گیرد زمینه‌های بروز این اختلالات بیولوژیک و فیزیولوژیک را از میان بردارد.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی جماران (جی پلاس)