اولویت‌های معدن از هفت نگاه

به گزارش می‌متالز، در این میزگرد اولویت‌های بخش معدن به بحث گذاشته شد. هفت نفر در این میزگرد به بیان اولویت‌های بخش معدن پرداختند. البته برخی از موضوعات در صحبت‌های حاضران مشترک بود که از جمله آن‌ها می‌توان به «به‌روزرسانی دانش و فناوری در بخش معدن»، «اهمیت به زیرساخت‌ها»، «توجه به اکتشاف»، «تامین مواداولیه» و «آموزش نیرو‌های انسانی» اشاره کرد.

همچنین نبود متولی واحد در بخش معدن نیز مهم‌ترین چالش مطرح‌شده از سوی حاضران بود. مصطفی موذن‌زاده، گرداننده میزگرد «مهم‌ترین چالش‌های صنایع فلزات غیرآهنی» این پرسش را از اعضای حاضر در میزگرد مطرح کرد که استراتژی در بخش معدن چه باید باشد؟ وجیه الله جعفری رئیس هیات‌عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در پنج محور به اولویت‌های بخش توسعه در حوزه فلزات غیرآهنی پرداخت. وی ضمن اشاره به رشد صورت‌گرفته در بخش‌های معدنی مختلف از قبیل فولاد، آلومینیوم، کنسانتره، مس و... به این موضوع پرداخت که در بخش زیرساخت‌ها عقب ماندگی وجود دارد. وی معتقد است اولین موضوع مهم در تدوین استراتژی توسعه در بخش معادن غیر‌آهنی این است که بخش معدن خود در تامین نیاز‌های زیرساختی گام بردارد. جعفری با بیان اینکه خاموشی‌های امسال سبب شد بخش معدن به این سمت هدایت شود که خود به سمت تامین بخشی از نیاز‌های بنیادی برود، افزود: تولید ۱۰‌هزار مگاوات برق و نیز تکمیل خط انتقال آب از خلیج‌فارس به‌دنبال همین تغییر نگاه مطرح شد و اکنون دنبال می‌شود. تامین مواداولیه دومین موضوع اولویت دار از نگاه جعفری بود که به آن پرداخت و افزود: در بخش‌های کنسانتره، شمش و طلا مشکلی در زمینه تامین مواداولیه وجود ندارد، اما در بخش فولاد و آلومینیوم نیازمند اکتشاف هستیم. به گفته وی، تمرکز بر اکتشاف در ایمیدرو طی ۱۰ سال‌اخیر سبب شده ارزش برجای اکتشافات این سال‌ها به حدود ۱۳‌میلیارد دلار برسد؛ اما در عین حال برای پاسخ به نیاز مواداولیه در کنار اکتشاف، نباید از واردات غافل شد. بهره برداری بهینه از ذخایر کشف شده نیز سومین مساله مهمی است که از نگاه رئیس هیات‌عامل ایمیدرو باید به آن پرداخته شود. وی همچنین استفاده از فناوری‌های روز برای تبدیل بقایای کانی سنگ‌های فرآوری‌شده که باطله محسوب می‌شوند، به محصول جدید را یکی دیگر از موضوعات مهمی دانست که باید در تدوین استراتژی و برنامه‌ها به آن پرداخته شود. اردشیر سعدمحمدی مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران نیز در بخشی از این نشست به اهمیت مساله آموزش پرداخت و گفت: آموزش و پرورش نیروی انسانی و رسیدن به مرز‌های روز دانش دنیا از اولویت‌هایی است که در بخش صنایع معدنی مورد غفلت واقع شده است؛ درحالی‌که هیچ برنامه‌ای بدون نیروی انسانی متخصص محقق نمی‌شود. برنامه ریزی همسو با چارچوب‌های بین المللی و نیز بازنگری جدی در ساختار‌های موجود در بخش صنایع معدنی اولویت‌های دوم و سومی بود که سعدمحمدی به آن‌ها اشاره کرد و گفت: ساختار فعلی پویا، پرسرعت و منطبق با نگاه روز دنیا نیست و به دلیل عدم‌هوشمندی، یک ساختار کند محسوب می‌شود که خود مانع اجرای برنامه‌های استاندارد در بخش معدن به‌شمار می‌آید. به گفته وی، در حال‌حاضر جای «ستاد» و «صف» در بحث سیاستگذاری عوض شده و عملا به‌جای اینکه یک سیاستگذار واحد قوی استراتژی بخش معدن را تعریف کند، در صف این اتفاق می‌افتد و بدون مدیریت واحد، هر کسی راه خود را می‌رود. مصداق بارز آن نیز در بخش اکتشاف ملموس است، کمااینکه در دنیا با توجه به اهمیت بخش اکتشاف، متولی واحدی برای سیاستگذاری و برنامه ریزی در این حوزه وجود دارد، اما در ایران فعالان هریک از بخش‌های معدنی از قبیل دولتی و خصوصی خود راسا اقدام به اکتشاف می‌کنند. مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران به فقدان اقتصاد معدنی متصل به اقتصاد کشور به‌عنوان یک مساله اشاره کرد و گفت: هنوز در کشور یک ساختار منسجم و کارآمد در بخش معدن وجود ندارد و ساختار تنش زای فعلی که در آن بعضا صف از ستاد قوی‌تر عمل می‌کند و نخبگان در سیاستگذاری آن گونه که باید دخیل نیستند، نمی‌توان انتظار داشت برنامه‌ها به درستی پیش برود.

ضرورت تربیت مدیران توسعه‌ای

محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران از دیگر اعضای حاضر، در صحبت‌هایش با بیان اینکه در جهان، آینده بخش معدن را تا سال‌۲۰۵۰ تعریف می‌کنند و ما هم در کشورمان بر همین اساس باید آینده را تعریف کنیم، گفت: اینکه آینده را چهار یا پنج سال‌دیگر تعریف کنیم، اشتباه محض است. او در ادامه صحبت‌هایش افزود که نکته دیگر این است که باید مدیران توسعه‌ای را هم در این بخش تعریف کنیم. بهرامن در ادامه صحبت‌هایش با مطرح کردن این موضوع که صنعت است که اجازه می‌دهد در بخش معدن زنجیره به‌طور کامل صورت بگیرد، گفت: به همین علت باید این زنجیره را در داخل کشور گسترش بدهیم و در بخش‌های دیگر هم با همین نگاه پیش برویم. وی در ادامه توضیحاتش به ارتباط بخش معدن با دانشگاه اشاره کرد و گفت که در این حوزه سرمایه‌گذاری در کشورمان صورت نگرفته است. او در همین رابطه افزود: این سرمایه‌گذاری را ما باید تعریف کنیم و انتظاری از دولت نداشته باشیم. بخش دیگر صحبت‌های رئیس خانه معدن ایران درباره سرمایه‌گذاری در بخش معدن بود که به اعتقاد او سرمایه‌گذاران معدن از هر جنسی که هستند باید خودشان را همگام با ابزار‌های توسعه‌ای در بخش خود کنند. به اعتقاد او صنعت است که می‌تواند ما را در این بخش سهیم کند. بهرامن با این حال اعلام کرد که ایران در بخش فعالیت‌های معدنی و صنعت بسیار ضعیف است و اگر هم موفقیتی در زنجیره مس در کشور داریم، برمی‌گردد به استراتژی‌ها در مس که نگاهی خاص به آن بوده و دلیل آن هم مدیریت کلانی بوده که در این حوزه پیاده‌سازی شده است. برای همین هم اگر آن مدیریت‌ها در این بخش نبود، امروز این جایگاه را نداشتیم. او با بیان اینکه ما با دنیا قهر هستیم و ارتباط‌مان با جهان و بخش بازرگانی صفر است، گفت: دیپلماسی اقتصادی در بخش معدن حداقلی است و چرایی آن مشخص نیست. تعریف اینکه آیا می‌خواهیم سرمایه‌گذار خارجی در داخل کشور داشته باشیم یا نه، در برنامه‌های ما تعریف شده نیست. سیاستگذار‌های کلان ما در کشور می‌گویند برای چه باید سرمایه‌گذار خارجی داشته باشیم؟ او افزود: باید جایگاه خود را در جهان پیدا کنیم. بهرامن در بخش دیگری از صحبت‌هایش با مطرح کردن این پرسش که متولی بخش معدن چه کسی است؟ گفت: در اصل ۴۴ و ۴۵ قانون اساسی کشورمان تکلیف در این حوزه مشخص شده است، اما آیا متولی تکالیف خودش را انجام می‌دهد؟ او در ادامه توضیح داد که مشکل ما از همین نقطه شروع می‌شود و به دلیل اینکه نمی‌توانیم وظایف خودمان را به‌عنوان یک متولی خوب انجام بدهیم، به مشکل برمی‌خوریم. رئیس خانه معدن ایران در ادامه صحبت‌هایش با تاکید بر این موضوع که متولی باید با برنامه‌های راهبردی و توسعه‌ای که برای بخش معدن تعریف می‌کند، مسائل و مشکلات موجود را برطرف کند، گفت: امروز اگر حاکمیتی در بخش معدن وجود ندارد، برای این است که هیچ‌کس به مسوولیت‌ها تن نمی‌دهد و مسائل را دنبال نمی‌کند. او در ادامه و در پاسخ به یکی از حضار درباره تغییر متعدد مدیران در بخش صنعت، مشکل را بار دیگر متولی خواند. او گفت که اگر متولی داشته باشیم، خیلی از این مشکلات امروز به‌وجود نمی‌آمد. او گفت: مدیریت باید تغییرنگرش بدهد و اگر این اتفاق بیفتد، تمام مواد معدنی و ذخایر، دارای ارزش ویژه‌ای در زنجیره خودشان می‌شوند، اما در کشورمان سیستم در کنار توسعه نبوده است.

اولویت‌های معدن از منظر اجرایی

مهدی کرباسیان، اولویت‌های بخش معدن و صنایع معدنی را از منظر اجرایی بررسی کرد. این مدیر اسبق معدنی اکتشاف را مهم‌ترین اولویت معدن دانست و گفت: اگر در این مسیر حرکت کنیم، ذخایر وسیعی به مواداولیه اضافه می‌شود. در این شرایط سیاستگذار مجبور می‌شود بپذیرد که به اکتشاف اهمیت دهد. وی افزود: تعداد معادن عمقی در حال افزایش است و بیشتر در بخش فلزات غیرآهنی است، اما باید به این نکته اشاره کنم که کشور ما در این مورد بسیار ضعیف است. او به عقب‌ماندگی دوم در بخش معدن اشاره کرد و گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر از فناوری‌ها و تکنولوژی‌ها عقب ماندیم. این عقب‌ماندگی را باید بپذیریم که از علم روز عقب افتادیم. کرباسیان با اشاره به اینکه پیش‌بینی می‌شود مذاکرات به نتیجه برسد عنوان کرد: اگر این اتفاق محقق شود، نیاز است که به ورود فناوری توجه ویژه‌ای شود. به گفته او عقب‌ماندگی سوم در بخش معدن مربوط به سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه است. کرباسیان افزود: خارجی‌ها دوست دارند در بخش معدن سرمایه‌گذاری کنند چراکه مواد معدنی تجدیدناپذیرند. او سپس برای توسعه بخش معدن راهکار‌هایی را ارائه کرد و گفت: تنها سازمانی که می‌تواند در بخش توسعه فعالیت کند، ایمیدرو است، اما از نظر درآمدی هر روز ضعیف‌تر می‌شود. من اعتقاد دارم که ایمیدرو باید حامی بخش‌خصوصی باشد. به گفته او، ایران از محدود کشور‌های دنیاست که امکانات بالایی دارد. ما دارای ارزش‌افزوده بالایی هستیم، اما از نظر ساختاری باید در کشور برای بخش معدن به یک همگرایی دست‌یابیم. نباید هر روز با تصمیمات جدید این بخش را دچار مشکل کنیم. کرباسیان در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به‌نظر می‌رسد در حوزه معدن بین بخش‌خصوصی و دولتی افتراق نظری از لحاظ بینشی وجود ندارد. امروز بخش دولتی و خصوصی حرف‌های مشترکی می‌زنند. او همچنین به موضوع زیست‌محیطی معدن اشاره کرد و گفت: متولیان بخش معدن باید راهکاری ایجاد کنند که با توسعه معدن مشکلی در این حوزه به‌وجود نیاورد. کرباسیان با بیان اینکه بخش معدن فرماندهی واحد می‌خواهد عنوان کرد: باید به‌دنبال این باشیم که بخش معدن به مساله‌ای جدی برای حاکمیت تبدیل شود و به‌عنوان مساله اول کشور مورد‌توجه تمام ارکان قرار گیرد.

او سپس در پاسخ به سوالی درخصوص مهاجرت نخبگان از کشور گفت: مهاجرت بذاته بد نیست، ولی به شرطی که نیرو‌های انسانی بروند آموزش ببینند و برگردند. ما باید کاری کنیم که بازگشتن برای مهاجران جذاب شود.

به شرکت‌های دانش‌بنیان توجه شود

ابراهیم جمیلی، رئیس کمیسیون صنایع معدنی اتاق ایران نیز در این میزگرد گفت: باید به اهلیت معدن و معدن‌کاری توجه ویژه‌ای شود، اما در حال‌حاضر ما بیشتر معدن‌داری می‌کنیم، نه معدن‌کاری.

به گفته او، متاسفانه پروانه‌های بهره‌برداری و اکتشاف به برگه‌هایی تبدیل شده که قابل خرید و فروش هستند. این در حالی است که آمار استخراج و باطله‌برداری حاکی از آن است که با توجه به پتانسیل‌های موجود، چقدر در این زمینه عقب هستیم. جمیلی با بیان اینکه اگر می‌خواهیم معدن‌کاری کنیم باید استفاده از هوش‌مصنوعی را جدی بگیریم گفت: این مورد در ایران مغفول مانده است. او همچنین به کاهش نیروی انسانی متخصص اشاره و عنوان کرد: با همین روند پیش برویم، تا ۱۰ سال‌آینده هیچ نیروی متخصصی نداریم. وقتی در دوره کرونا دانشجویان مهندسی معدن به‌صورت آنلاین درس می‌خوانند و حتی یک معدن را از نزدیک ندیده‌اند، چطور می‌توانیم به نیروی متخصص دست یابیم؟ او همچنین گفت: به اعتقاد من هر چقدر ایمیدرو تقویت شود نمی‌تواند در حوزه اکتشاف خوب عمل کند. جمیلی سپس با اشاره به اینکه ایرانیان در بخش معدن ترکیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند گفت: برای توسعه بخش معدن پیشنهاد می‌کنم اکتشافات را چه به‌صورت سطحی و چه عمقی جدی بگیرید، بین تمام بخش‌ها همکاری و هماهنگی به‌وجود بیاید که از موازی‌کاری جلوگیری شود، همچنین تشکیل هلدینگ‌های معدنی موضوعی است که ما در کمیسیون معدن اتاق ایران آن را دنبال می‌کنیم. موضوع دیگری که باید به آن اشاره کنم توجه به معادن فراسرزمینی است که در این‌خصوص نیز شرکت‌های بزرگ می‌توانند وارد گود شوند و بازار‌ها را تقسیم کنند. رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی ایران سپس با بیان اینکه برای فلزات آهنی و رنگی در منطقه سرمایه‌گذاری‌های بسیاری صورت‌گرفته است، گفت: ما نیز باید سهم خود را از بازار‌های جهانی به‌دست بیاوریم. جمیلی درخصوص متولی بخش معدن نیز گفت: متولی بخش معدن باید در این حوزه کار را بلد باشد. متولیان ما کار را بلد نیستند. ساختار درستی در بخش حاکمیتی وجود ندارد. تصمیمات اغلب فردی است و با تغییر مدیران عمر سیاست‌ها کوتاه است. متاسفانه مدیران غیرمتخصص هم به معدن ضربه زده‌اند. اگر می‌خواهیم درست کار کنیم، باید بخش‌خصوصی را به‌عنوان متولی بپذیریم. او همچنین تاکید کرد که شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش معدن مورد‌توجه واقع شوند، چراکه ۱۰‌سال‌آینده این شرکت‌ها هستند که می‌توانند صنایع را توسعه دهند.

بزرگ‌ترین چالش‌های آلومینیوم

محمدرضا محرابیان، قائم‌مقام مدیرعامل مجتمع صنایع آلومینیوم‌جنوب از دیگر اعضای این میزگرد در صحبت‌هایش به بزرگ‌ترین چالشی که در صنعت وجود دارد اشاره و آن را عدم‌توازن بخش‌های بالادست و پایین‌دست معرفی کرد. او همچنین ابراز امیدواری کرد که طرح جامع آلومینیوم که به‌زودی با کمک ایمیدرو تکمیل می‌شود در صنایع پایین‌دست تکمیل شود. محرابیان همچنین به مشکل تامین برق در تولید اشاره کرد که به گفته او تا به حال اقدامی جدی در رابطه با آن انجام نشده است. او سپس به توافق برجام اشاره و ابراز امیدواری کرد که با این اتفاق، سرمایه‌گذاری مناسبی در صنایع بالادستی کشور صورت بگیرد. او در این‌خصوص توضیح داد که با سرمایه‌گذاری‌های دولت در صنایع بالادستی ارزآوری محدودی انجام می‌شود و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در این حوزه است. بحث دیگری که محرابیان در صحبت‌هایش به آن اشاره کرد این بود که صنایع کشورمان قدیمی شده‌اند و احتیاج به نوسازی دارند، برای همین هم باید برنامه‌ریزی شود و تسهیلاتی ایجاد شود که بخش‌خصوصی در مناطق جدید سرمایه‌گذاری کند که این اتفاق بزرگ‌ترین کمکی است که می‌توان به صنعت آلومینیوم کشور کرد.

منبع: دنیای اقتصاد