آلارم رشد چک‌های برگشتی

به گزارش می‌متالز، علاوه بر کاهش استفاده از چک‌های مبادله‌ای در این ماه، میزان وصول چک‌ها نیز نسبت به دی ماه ۱/ ۴درصد و نسبت به بهمن سال ۱۳۹۹، ۵/ ۲۷درصد کاهش یافته است. بر همین اساس میزان چک‌های برگشتی نیز ۷/ ۲درصد افزایش یافته است. با وجود اجرای قانون اصلاح صدور چک از ابتدای سال۱۴۰۰ و محدودیت‌هایی که متوجه دارندگان چک‌های برگشتی می‌شود، نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای در بهمن سال جاری نسبت به ماه مشابه در سال۱۳۹۹ افزایش یافته است. در بهمن سال ۱۳۹۹نسبت تعداد چک‌های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای ۱/ ۸درصد بود و این نسبت در بهمن سال ۱۴۰۰ به ۹درصد رسیده است. هرچند که شیوع اُمیکرون در زمستان سال گذشته و ارتباط آن با کسب‌وکار‌ها می‌تواند یکی از عوامل افزایش چک‌های برگشتی باشد؛ اما به‌صورت کلی آمار‌های مربوط به چک‌ها در بهمن۱۴۰۰ نشان‌دهنده روند بهبود در اقتصاد نیست.

کاهش استفاده از چک‌های مبادله‌ای

با وجود پیشرفت تکنولوژی در دهه‌های اخیر استفاده از ابزار‌هایی مانند اسکانس و چک رو به کاهش است. با این وجود چک همچنان یکی از ابزار‌های مهم در معاملات به شمار می‌رود. در ادبیات پولی و بانکی، منظور از چک‌های مبادله‌ای مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی در چک‌های عادی بر اساس سامانه چکاوک است. بر اساس گزارش بانک مرکزی در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ تعداد چک‌های مبادله‌ای نسبت به ماه گذشته ۵/ ۳ درصد و نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۹، ۸/ ۲۶ درصد کاهش یافته است. در بهمن ۱۴۰۰ در کل کشور بیش از ۳/ ۶ میلیون فقره چک مبادله شده است. این درحالی است که در دی ماه ۱۴۰۰ حدود ۵/ ۶ میلیون فقره چک مبادله شده بود. ارزش این چک‌ها در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۵ هزارمیلیاردتومان بوده که نسبت به ارزش چک‌های دی‌ماه سال گذشته کاهش ۴/ ۱ درصدی داشته است. درمجموع تعداد و ارزش چک‌های مبادله‌ای در بهمن سال ۱۴۰۰ نسبت به ماه قبل آن کاهشی بوده است. کاهش استفاده از چک‌های مبادله‌ای می‌تواند بیانگر آن باشدکه با توجه به افزایش ابزار‌های انتقال اعتبار، از راه‌های دیگری برای نقل و انتقال پول استفاده شده است.

وضعیت چک‌های مبادله‌ای در استان‌ها

بر اساس آمار‌های رسمی در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ از لحاظ تعداد حدود ۵۰ درصد از چک‌های مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است. در این میان سهم استان تهران ۸/ ۳۱ درصد، سهم استان اصفهان ۸/ ۱۰ درصد و سهم استان خراسان‌رضوی ۵/ ۷ درصد بوده است. بررسی میزان ارزش چک‌های مبادله‌ای به تفکیک استان‌ها نشان می‌دهد ۷/ ۶۳ درصد ارزش چک‌های مبادله‌ای متعلق به ۳ استان مذکور بوده است. ارزش چک‌های مبادله‌شده در بهمن سال‌۱۴۰۰ در استان تهران ۸/ ۵۰ درصد، در استان اصفهان ۷/ ۷ درصد و در استان خراسان‌رضوی ۲/ ۵ درصد بوده است. همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد سهم استان تهران بیش از ۲ میلیون فقره چک بوده که با ارزشی بالغ بر ۱۳۵ هزارمیلیاردتومان در استان تهران مبادله شده است. بررسی میزان چک‌های وصولی به تفکیک استان‌ها نشان می‌دهد بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان متعلق به استان‌های گیلان، البرز و خوزستان بوده است. یعنی در استان گیلان ۲/ ۹۳ درصد، در استان البرز ۲/ ۹۲ درصد و در استان خوزستان ۶/ ۹۱ درصد از چک‌های مبادله‌ای وصول شده‌اند. به همین ترتیب پایین‌ترین میزان چک‌های برگشتی نیز متعلق به این استان‌ها بوده است. همچنین آمار‌ها نشان می‌دهد پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی نیز مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۸۵ درصد، خراسان شمالی با ۶/ ۸۶ درصد و لرستان با ۶/ ۸۶ درصد بوده است؛ بنابراین طبیعی است که بیشترین میزان چک‌های برگشتی در بهمن ۱۴۰۰ نیز به ترتیب متعلق به همین استان‌ها باشد.

کاهش وصول چک‌ها

آمار‌های رسمی نشان‌دهنده آن است که علاوه بر کاهشی بودن تعداد و ارزش چک‌های مبادله‌شده در بهمن ماه سال گذشته میزان چک‌های وصولی نیز نسبت به ماه گذشته یعنی دی ماه ۱۴۰۰ کاهش یافته است. تعداد چک‌های وصولی در یازدهمین ماه سال گذشته، ۷/ ۵ میلیون فقره بوده که نسبت به ماه گذشته خود کاهش ۱/ ۴ درصدی داشته است. ارزش این چک‌ها بالغ بر ۲۳۳ هزارمیلیارد تومان بود که آن هم نسبت به دی ماه ۵/ ۲ درصد کاهش یافته است. در بهمن سال گذشته از نظر تعداد ۹۱ درصد چک‌ها و از نظر ارزش ۷/ ۸۷ درصد چک‌ها وصول شده است. میزان چک‌های وصول‌شده در بهمن ۱۴۰۰ از نظر تعداد و ارزش در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل نیز کاهشی بوده است. یعنی میزان چک‌های وصول شده در بهمن سال ۱۳۹۹ از لحاظ تعداد ۹/ ۹۱ درصد و از لحاظ ارزش ۸/ ۸۸ درصد بوده است. شیوع اُمیکرون در زمستان سال گذشته و تاثیر آن بر فعالیت‌های اقتصادی را می‌توان یکی از دلایل کاهش وصول چک‌ها در بهمن ۱۴۰۰ دانست. بر اساس آمار‌های بانک مرکزی در بهمن سال ۱۴۰۰ در کل کشور بیش از ۱/ ۶ میلیون فقره چک وصول شده که در این میان ۷/ ۵ میلیون چک عادی و بیش از ۴/ ۰ میلیون فقره رمز‌دار بوده است. بررسی ارزش چک‌های وصولی نشان می‌دهد در این ماه ۵۲۸ هزارمیلیاردتومان چک وصول شده است که ۲۳۳ هزارمیلیاردتومان آن چک عادی و بیش از ۲۹۴ هزارمیلیاردتومان آن چک رمزدار است. این به آن معنی است که از نظر تعداد حدود ۹۳ درصد از کل چک‌های وصولی عادی و حدود ۷ درصد رمز‌دار بوده است. از نظر ارزش نیز ۲/ ۴۴ درصد از کل چک‌های وصولی عادی و ۸/ ۵۵ درصد رمزدار بوده است. در این ماه در کل کشور حدود ۴۲۸ هزار فقره چک رمزدار به ارزش بیش از ۲۹۴ هزارمیلیارد تومان وصول شده است که نسبت به ماه قبلی خود از نظر تعداد حدود ۶ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱/ ۱ درصد افزایش داشته است.

افزایش چک‌های برگشتی

تعداد و میزان چک‌های برگشتی در مقایسه با چک‌های معامله‌ای می‌تواند منعکس‌کننده روند فعالیت‌های اقتصادی باشد. افزایش میزان چک‌های برگشتی در مقایسه با چک‌های معامله‌ای که به علت فقدان یا کسری موجودی برگشت خورده اند، نشان می‌دهد که توان افراد برای پاس کردن چک‌های خود کاهش یافته است. بر اساس گزارش بانک مرکزی در بهمن ماه ۱۴۰۰ در کل کشور حدود ۵۵۰ هزار فقره چک به ارزشی بیش از ۳۱ هزارمیلیادتومان به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده است. یعنی در کل کشور حدود ۷۰ درصد چک‌ها از لحاظ تعداد و ۲/ ۹۷ درصد از نظر ارزش به دلایل مذکور بوده است. برخلاف کاهشی بودن میزان چک‌های وصولی در بهمن ۱۴۰۰ میزان چک‌های برگشتی از نظر تعداد و ارزش نسبت به ماه گذشته افزایشی بوده است. به‌طور کلی در بهمن سال گذشته بیش از ۵۶۷ هزار فقره چک به ارزش ۳۲ هزارمیلیاردتومان برگشت خورده است. بر این اساس چک‌های برگشتی لحاظ تعداد ۷/ ۲ درصد و از لحاظ ارزش ۱/ ۷ درصد نسبت به ماه گذشته افزایش یافته است. این به آن معنی است که در بهمن ماه سال گذشته از کل تعداد چک‌های مبادله‌شده ۹ درصد و از کل ارزش چک‌های مبادله‌شده ۳/ ۱۲ درصد برگشت خورده است. میزان چک‌های برگشت داده‌شده ماه مشابه در سال ۱۳۹۹ از نظر تعداد ۱/ ۸ درصد و از لحاظ ارزش ۲/ ۱۱ درصد بوده است. بررسی میزان چک‌های برگشتی از ابتدای سال گذشته تا بهمن ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که میزان چک‌های برگشتی نسبت به چک‌های معامله‌ای همواره بالاتر از ۸ درصد بوده است و بیشترین میزان چک‌های برگشت‌خورده مربوط به مرداد سال گذشته است.

منبع: دنیای اقتصاد