اقتصاد پرهرج مرجی در بازار‌ها داریم

می‌متالز - زهرا ترابی: بیژن عبدی تحلیلگر اقتصادی در گفتگو با می‌متالز، درباره تبعات حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی گفت: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کشور را با بحران مواجه می‌کند. من بعید می‌دانم دولتی در کشور بخواهد کالا‌ها را گران کند، چون می‌داند دوام و پایداری یک دولت یا رغبت مردم برای رای دادن به این است که این دولت بتواند قیمت‌ها را برای مردم کنترل کند.

وی ادامه داد: فرض اولیه این نیست که دولت آقای روحانی دنبال این بود که کالا‌ها را گران کند، رانت ایجاد کند، اما در عمل رانت ایجاد شد و کالا‌ها به دست مردم گران رسید. این را تا ریشه یابی نکنید چطور می‌توان امروز جلوی افزایش قیمت‌های بعدی را گرفت؟ چرا دولت گذشته وقتی ارز ۴۲۰۰ تومانی در بازار داشت با دلار ۲۵ تا ۳۰ هزار تومان مواجه شد؟ در یکسری ساختار‌ها مشکل داریم که در محاسبات روی کاغذ نمی‌آید و هیچگاه روی این ساختار‌ها حساب نمی‌شود. اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که در دولت گذشته بود مفهوم بسیار غلط از اقتصاد بازار و اقتصاد آزاد در ذهن داشت که متاسفانه در بسیاری از کارشناسان و دولتمردان امروز نیز وجود دارد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: یک اقتصاد یله و رها و پرهرج و مرج و بدون نظارت را به اسم اقتصاد بازار معرفی کردند. در صورتی که واقعیت نه جهان سرمایه داری و نه کشور‌هایی که قطب نظام سرمایه داری هستند به این رهایی اقتصاد نیست. اقتصاد حساب و کتاب دارد. دولت گذشته می‌گفت معنی ندارد به حساب‌های مردم سرک بکشیم. این را کار زشت و غلط و حتی تابو می‌دانست. در هیچ جای دنیا این چنین نیست.

او افزود: نظام تحریم‌هایی که آمریکا علیه ایران راه انداخته است بخاطر سرک کشیدن به تمام حساب‌های ریز است و جریان کالا‌ها و جریان سرمایه تمام این‌ها را کنترل می‌کند. این برداشت غلط را تا زمانی که داریم یعنی اراده‌ای برای کنترل بازار نداریم و می‌خواهیم یله و رها باشد. در این اقتصاد یله و رها هر کسی هر کاری بخواهد انجام می‌دهد و کسی نمی‌تواند کنترل کند.

عبدی تصریح کرد: گام اول این است که این اراده وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد بسیاری از دولتمردان امروز که دنباله همان دولتمردان گذشته هستند، مدیران میانی همان افراد هستند و فقط یکسری روسا عوض شدند، که جریان نگاه فکری آن‌ها تفاوتی با گذشته ندارد، این‌ها اگر نگاه خود را اصلاح نکنند اتفاق خاصی نمی‌افتد. این از نظر ساختاری مهم است که جهت گیری چطور داشته باشید.

وی در ادامه افزود: نکته دیگر، چرا دولت نتوانست جریان دلار ۴۲۰۰ تومانی را کنترل کند؟ یکی از کلیدی‌ترین نقاط ضعف دولت گذشته پنجره واحد تجارت بود یعنی از بدو سفارش کالا تا زمانی که ارز اختصاص داده می‌شود و فرم‌ها به خارج کشور می‌رود، جنس خریداری می‌شود و از بند و گمرک وارد می‌شود تا این کالا کنترل کیفیت شود و در کدام انبار ذخیره شود تا به مصرف کننده نهایی برسد، مجموعه‌ای از زیرگروه‌های شفافیت اطلاعات دارد. این اطلاعات هیچگاه در دوره‌های گذشته در کشور شفاف نبوده و متاسفانه هنوز هم شفاف نشده است و کسی دنبال این نیست به جز وزیر و رئیس جمهور که شعار شفافیت اطلاعات دادند و احدی دنبال این شفاف سازی نیست. تا زمانی که پنجره واحد ایجاد نشود هم قاچاق کالا خواهیم داشت، هم فرار‌های مالیاتی داریم و هم رد این کالا‌ها را نمی‌توان گرفت.

این اقتصاددان گفت: مشکل کلیدی دیگر که آن هم در گذشته بود و هنوز وجود دارد و مربوط به این دو دولت نیست و سال‌های سال اتفاق افتاده، ساختار تولید و شبکه‌های واردات ما انحصاری است یعنی افرادی که کالا‌های اساسی را وارد می‌کنند به نوعی به ساختار قدرت وصل هستند، یا شبه دولتی اند یا دولتی اند یا به ظاهر خصوصی اند، اما عملاً به قدرت وصل هستند. وقتی از قدرت حرف می‌زنیم شامل دولت، قوه مقننه و قوه قضائیه است یعنی در تمام این ارگان‌ها نفوذ زیاد دارند و این‌ها ارز‌های عمده را می‌گیرند و کالا را وارد می‌کنند.