واردات بیش از ۶۵ درصد نیاز آلومینا کشور

می متالز - ایران با طرح‌ریزی در خصوص احداث واحد پالایشگاه بوکسیت و تولید آلومینا در منطقه خلیج فارس با ظرفیتی در حدود ۱.۶ میلیون تن، قصد دارد تا سهم واردات را برای تأمین تقاضای آلومینای کشور کاهش دهد. بررسی‌های به‌عمل آمده از صنعت آلومینیوم ایران نشان می‌دهد که واردات آلومینا سهم بیش از ۶۵ درصدی از تأمین نیاز کشور را بر عهده دارد.

ایران به‌عنوان کشوری که از پایه‌گذاران صنعت آلومینیوم در منطقه خاورمیانه به‌شمار می‌رود، همواره یکی از مهمترین کشورهای فعال این صنعت در منطقه محسوب می‌شده است. ایران با تولید نزدیک به ۳۸۰ هزار تن آلومینیوم اولیه (آلومینیوم تولید شده از منابع معدنی) در سال ۱۳۹۵ و دارا بودن صنایع مختلف و فعال مصرف‌کننده آلومینیوم، چشم‌انداز تولید سالانه ۱.۵ میلیون تنی آلومینیوم را تا سال ۱۴۰۴ شمسی در برنامه خود دارد. تولید این مقدار عظیمی از آلومینیوم اولیه نیازمند مقدار قابل توجهی از منابع معدنی آلومینیوم (مانند بوکسیت) و آلومینا است. بررسی‌های به‌عمل آمده بین برترین کشورهای تولیدکننده آلومینیوم حکایت از استراتژی‌های مختلفی در تأمین آلومینا و بوکسیت مورد نیاز آن‌ها دارد؛ به این صورت که از بین ۱۰ کشور برتر، ۷ کشور واردات آلومینا داشته‌اند و این امر اهمیت تجارت آلومینا در صنعت آلومینیوم را نشان می‌دهد.

ایران به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی فاقد منابع غنی بوکسیت است که استخراج از آن‌ها صرفه اقتصادی داشته باشد. در حال حاضر معادن معدودی از بوکسیت (که عمدتا ذخایر نسبتا کمی را دارا هستند) در ایران فعالیت می‌کنند که از این بین تنها بوکسیت استخراج شده از معدن جاجرم در استان خراسان شمالی در فرآیند بایر به آلومینای خالص تبدیل می‌شود. ظرفیت کارخانه پالایش بوکسیت جاجرم با توجه به ظرفیت تولید بوکسیت معدن جاجرم، در حدود ۲۶۰ هزار تن آلومینا طراحی شده که در سال‌های اخیر با نرخی بیش از ۹۰ درصد ظرفیت در حال فعالیت بوده است. این مقدار از تولید آلومینا تنها بخشی از نیاز کشور به تولید آلومینیوم را تأمین می‌کند و مابقی از محل واردات تأمین می‌شود. نمودار ۱، مصرف آلومینای ایران را بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ نشان می‌دهد.

با توجه به نمودار ۱، به‌طور متوسط بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ نیاز کشور به آلومینا در حدود ۶۹۰ هزار تن آلومینا بوده که با نرخ متوسط سالانه ۱.۸ درصدی رشد همراه بوده است. از این میان به‌طور میانگین سالانه ۲۴۰ هزار تن از محل منابع داخلی تأمین شده و در حدود ۴۵۰ هزار تن مازاد تقاضا، از محل واردات تأمین شده است که سهمی در حدود ۶۵ درصدی را به‌خود اختصاص داده است. در حالی که تولید آلومینای ایران بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ رشد متوسط سالانه اندک ۰.۹ درصدی را تجربه کرده، ولی رشد تولید آلومینیوم اولیه در ایران بین سال‌های مورد بررسی سبب شده تا میزان واردات آلومینا با نرخ بیشتری (۲.۳ درصدی) افزایش یابد.

نمودار ۲، مصرف بوکسیت ایران را بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ نشان می‌دهد. از آن‌جا که عمده بوکسیت تولید شده در ایران برای تولید آلومینا مصرف می‌شود و واردات بوکسیت بسیار ناچیز است، می‌توان میزان بوکسیت مصرف شده را محاسبه کرد. با توجه به نمودار ۲، مصرف بوکسیت ایران بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ تقریبا ثابت و در حدود ۵۱۰ هزار تن در هر سال برآورد شده است.

در یکی از طرح‌های در دست اجرا، ایران در نظر دارد که واحد پالایشگاهی با ظرفیت نزدیک به ۱.۶ میلیون تن آلومینا را با قصد کاهش واردات آلومینای مورد نیاز احداث و راه‌اندازی کند. در این طرح بوکسیت مورد نیاز پالایش این واحد، از معادن گینه در غرب قاره آفریقا توسط جونت ونچری از ایران و گینه، تأمین خواهد شد.