حفظ منابع آبی نیازمند توسعه زیرساخت‌ها است/ دهه آینده دهه ریاضت آبی

به گزارش می‌متالز، در این نشست که به همت انجمن روابط عمومی ایران و حضور جمعی از فعالان صنعت گردشگری و آب از جمله گروه کشاورزی و منابع طبیعی دیجیتال پژوهشگاه فضای مجازی برگزار شد، علی اکبر عبدالملکی، رییس کمیسیون گردشگری و کسب و کار‌های وابسته در اتاق بازرگانی ایران، از مقایسه منابع آب کشور قطر نسبت به ایران ابراز نگرانی کرده و با طرح این پرسش که چگونه این کشور منابع آبی خود را حفظ و کشور خود را به طرز فوق العاده‌ای توسعه داده است، گفت: امیدواریم خروجی این نشست به نحوی راهبردی در جهت توسعه زیر ساخت‌ها و حفظ منابع آبی باشد.

لزوم رعایت استاندارد‌های زیست محیطی در احداث تاسیسات گردشگری

قاسمی، دبیر انجمن متخصصان گردشگری کشور و همچنین دبیر انجمن روابط عمومی ایران، صنعت گردشگری را به عنوان یک صنعت پررونق بر شمرد که ارتباط نزدیکی با محیط زیست و آبادانی دارد و افزود: اگر در طبیعت به محیط زیست و آب توجه نشود، آمار گردشگران منطقه به دلیل پیامد‌هایی همچون خشکسالی کاهش خواهد یافت بنابراین به طور کلی ارتباط تنگاتنگی میان آب و محیط زیست وجود دارد.

وی یکی از دلایل افزایش گردشگری در اطراف سواحل مناطق دریایی را حمایت بالا از مناطق ساحلی دانست و افزود: در همین حال یکی از معایب زیست محیطی مناطق گردشگری خروج فاضلاب هتل‌ها و ورود آن‌ها به رودخانه یا دریا است که این فاضلاب ناشی از اماکن اقامتی به لحاظ زیست محیطی بسیار آسیب رسان است، اما با وجود اهمیت موضوع به آن توجهی نمی‌شود.

وی تصریح کرد: در کشور ایران در سواحل جنوبی و شمالی با اینکه امکانات ساحلی مناسبی وجود دارد، اما در حال حاضر از نقطه اوج برآورد خواسته‌های مردم از صنعت، جهت برخورداری از مناطق تفریحی و گردشگری ضمن حفظ مسائل زیست محیطی فاصله‌ی زیادی داریم. از این رو مسوولان هر استان باید شناخت درستی از طبیعت و بحث‌های زیست محیطی داشته باشند تا بتوانند این سرمایه ارزشمند که به آیندگان تعلق دارد را حفظ کنند؛ بنابراین نیازمند فرهنگسازی و آموزش از طریق رسانه‌های مختلف هستیم.

دهه آینده دهه ریاضت آبی

سید محمد حسین شریعتمدار، رییس پژوهشگاه آب و کشاورزی اتاق ایران نیز در ادامه صنعت گردشگری و آب را لازم و ملزوم یکدیگر دانست گفت: ما نیازمند صرفه جویی در مصرف آب در تمامی بخش‌ها به ویژه بخش گردشگری هستیم. امروزه یکی از بحران‌هایی که در آینده برای کشور ایران بسیار چالش برانگیز است، مساله آب است. به طوری که اگر کشوری نتواند مساله آب را مدیریت کند، به طور قطع نمیتواند زندگی در شرایط کمبود آب را بهبود ببخشد. وی افزود: دهه آینده؛ دهه ریاضت آبی است؛ بنابراین اگر کشور در طی ۱۰ سال آینده نتواند به لحاظ آبی سامان پذیرد، دیگر امیدی به دستیابی به منابع آبی پایدار برای ادامه زندگی نیست.

شریعتمدار یکی از اثار مخرب کاهش منابع آبی را ایجاد فروچاله‌ها دانست و تصریح کرد: این پدیده خود یکی از معضلات زیست محیطی بسیار جدی است و بر اساس پیش بینی‌ها آثار تاریخی اصفهان تحت تاثیر فروچاله‌هایی که در اثر استفاده بی رویه از منابع آب ایجاد شده اند، در معرض خطر هستند؛ بنابراین نیاز به افزایش اطلاع رسانی و آگاهی در سطح کشور وجود دارد. از این رو سازمان گردشگردی باید سطح اطلاعات و تجربیات خود را بیش از پیش افزایش دهد.

صنعت گردشگری مروج پیام آب و محیطزیست

عباس کشاورز معاون مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران اظهار کرد: در نشست‌های بین المللی شورای جهانی آب، بخش بزرگ شرکت کنندگان متخصصان آب نبوده و تمام طبقات جامعه و گروه‌های فعال اقتصادی راجع به موضوع آب به تبادل نظر و تجربه می‌پردازند و نشست اخیر سلسله نشست‌ها بر مطالعات بین المللی در زمینه آشنایی جوامع محلی با محوریت آب و محیطزیست متمرکز بوده است.

وی تصریح کرد: به طور کلی تهدیدات زیست محیطی کلانی در سطح کشور وجود دارد که نمونه آن کاهش سطح آب دریاچه ارومیه است که نشان از آن است که خلاء عمده فشار بر منابع آبی جهت مصارف کشاورزی ناشی از کمبود فعالیت‌های گردشگری و درآمد پائین مردم است؛ بنابراین صنعت گردشگری نه برای یک فرد بلکه برای تمامی یک جامعه، سرزمین و مدیریت آب میتواند پیامد‌های مطلوبی به دنبال داشته باشد. البته به این شرط که مدیران و مجریان که این صنعت را اداره می‌کنند، به دو مقوله صرفه جویی آب و رابطه آب و محیطزیست توجه کرده و خود مروج این موضوع باشند.

ضرورت نگاه جدی بر موضوع حکمرانی آب

محمدرضا مجیدی، ریاست باشگاه یونسکو فرهنگی، حوزه آب را حوزه مسوولیت اجتماعی نامید و اظهار کرد: صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت مردم پایه قلمداد می‌شود. همانطور که ظهور پاندمی کووید ۱۹ نشان داد، اساس صنعت گردشگری مردم هستند و اگر مردم نباشند صنعت گردشگری وجود نخواهد داشت بنابراین اگر آب نباشد حیات جریان نخواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه طی سالیان گذشته، همسایگان بحران‌هایی را با سد سازی‌ها برای کشور ایجاد کرده اند، اظهار کرد: لازم است بخش خصوصی حضور موثرتری داشته باشد چرا که در غیر این صورت نه تنها صنعت گردشگری بلکه حیات ملی جوامع با معضل جدی روبه رو خواهد بود.

مجیدی ادامه داد: دهه دوم قرن ۲۱ به عنوان جنگ آب مطرح شده است. متاسفانه این پیش بینی‌ها در آینده پژوهش‌ها جدی گرفته نشده اند. اما امروزه مشاهده می‌شود که ما از خط قرمز‌های این بحران آبی عبور کرده ایم.

وی با اشاره به تدوین سیاست‌های کلی در برنامه هفتم اظهار کرد: احکام صنعت گردشگری جزء بخش دوم این برنامه خواهد بود. در حال حاضر بند‌هایی در حوزه آب وجود دارد که مورد توجه جدی قرار نگرفته است. وی گفت: در بحث آب تنها موضوع صرفه جویی نیست، بلکه مساله ما حکمرانی آب است که حکمرانی خوبی در این زمینه نداریم و با وجود اینکه در سال ۱۳۷۹ نخستین سیاست کلی مربوط به آب ارائه شد که دارای ۵ بند بوده و به صورت صریح شرح داده شده، اما مورد غفلت واقع و اجرای آن نادیده گرفته شده است؛ بنابراین نیازمند مدیریت اصولی و کاربردی منابع آبی هستیم و ضروری است در تمامی حوزه‌ها آب به صورت مطلوب مدیریت شود.

لزوم پیوند رود دره‌ها به بحث گردشگری

ترابی فعال طرح اکوتوریسم نیز در ادامه اظهار کرد: صنعت گردشگری طبیعت واکوتوریسم یکی از شاخه‌هایی است که باید به صورت مفصل مورد بحث قرار گیرد، آنچه امروزه مطرح است، این که در صنعت گردشگری نمیتوان از کشور‌هایی همچون آلمان یا اندونزی الگو برداری کرد، بنابراین باید شرایط بومی و جغرافیایی سرزمین خود را مورد بازخوانی قرار داد. امروزه نیازبه پیوند رود دره‌ها به بحث گردشگری طبیعت بیش از گذشته احساس می‌شود؛ بنابراین هر شهری در کنار زیرساخت خاکستری نیازمند زیرساخت‌های آبی است که ارتباط کالبد شهری را با جغرافیای سرزمین برقرار می‌سازد.

وی یکی از ارکان اساسی در شهر تهران را اکوسیستم‌های رود دره‌ای دانست که این اکوسیستم‌ها ستون فقرات زیرساخت‌های سبز آبی محسوب می‌شوند و تصریح کرد: این امر به دلیل تغذیه آبخوان از رود دره‌ها است که در همین راستا میتوان به شهر تهران اشاره کرد که این رود دره‌ها مسوولیت تغذیه آبخوان دشت تهران را بر عهده دارند. این پدیده‌ها ریه‌های تنفسی شهر تهران بوده و زیرساخت اصلی مدیریت یکپارچه سیلاب محسوب می‌شوند، بنابراین جوامع امروزی نیازمند بازگشت اکوسیستم رود دره‌ها به شهر‌ها هستند.

ترابی با تاکید بر این که پدیده رود دره‌ها در عرصه زندگی ما نقش مهمی ایفا می‌کنند، اظهار کرد: متاسفانه طی ۵۰ سال گذشته نقش حیاتی خود را از دست داده اند. در حال حاضر رود دره‌ها یا به طور کامل منهدم شده یا کانالیزه و بتونریزی شده اند. علاوه بر بتن ریزی رود دره ها، مبحث تخلیه فاضلاب و زباله‌ها نیز مطرح است، بنابراین پوشش گیاهی و حیات وحش آن‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته است.

مصرف آب یک گردشگر ۴ برابر بیشتر از یک شهروند عادی

تیموری، معاون سابق وزارت گردشگری، در ابتدا به تغییرات آب و هوایی اشاره و عنوان کرد: این تغییرات اثرات خود را زودتر از تصور ما نشان داده و تمام دنیا را مانند ایران تحت تاثیر خود قرار داده است. در حوزه گردشگری نیز بر تغییرات آب و هوایی اثرگذار بوده است. میزان این تاثیرپذیری در دو قالب مشهود است نخست جابه جایی‌ها که منجر به انتشار گاز‌هایی از جمله co۲ می‌شوند. در حال حاضر تعداد گردشگران در آینده پیشرو افزایش می‌یابد و این افزایش تعداد گردشگران یعنی افزایش جابه جایی‌ها که منجر به تشدید تغییرات آب و هوایی می‌شود. موضوع دوم، اقامت مردم در مکان‌هایی خارج از محل زندگی است که نیاز مبرمی به استفاده از آب دارند، بنابراین با افزایش گردشگری نیاز به آب افزایش می‌یابد. این در شرایطی است که خود منابع آبی نیز تحت فشار هستند. امروزه در رابطه با گردشگری با فرآیند فصلی بودن مواجه هستیم که در زمان‌های خاصی به منابع آبی نیز فشار بیشتری وارد می‌شود، مانند فصل تابستان که خود نیز فصل کم آبی محسوب می‌شود. به طور کلی برخی از سیاست‌های گردشگری بر پایه آب استوار است.

وی با اشاره به نتایج یکی از فعالیت‌های یونسکو که بر روی موضوع آب صورت پذیرفته است، اظهار کرد: میزان آب مصرفی یک شهروند عادی ۲۷ لیتر بوده و مصرف آب یک گردشگر بین ۴۵۰ تا ۸۰۰ لیتر است که مصرف آب یک گردشگر خارج در محل زندگی خود ۴ برابر بیشتر از یک شهروند عادی است. این آمار نشان دهنده آن است که باید موضوع آب را به صورت جدی مد نظر قرار دارد.

تیموری در ادامه با تشریح دو راهکار اظهار کرد: لازم است همکاران دانشگاهی و علمی و پژوهشی در دنیا بر روی موضوع آب و گردشگری تمرکز بیشتری داشته و همکاران دولتی نیز در برنامه ریزی گردشگری و توسعه زیرساخت‌ها به موضوع آمایش آب و سرزمین توجه ویژه‌ای کنند و ضروریست در سیاست‌های برنامه کلان به موضوع آب بیش از گذشته پرداخته شود که این امر نیاز توجه هر چه بیشتر سرمایه گذاران بخش خصوصی به این حوزه را دارد.

سلیقه‌ای عمل کردن مدیران مانعی پیش روی توسعه

زرسازی، ریاست شرکت سامان آب سرزمین و مشاور وزیر نیرو در حوزه گردشگری آبی اظهار کرد: نتایج حاصل از تجربیات نشان می‌دهد که بحث گردشگری آبی و حاکمیت آب به واسطه قانونی که در بیش از ۶ دهه گذشته مصوب شده و بعد از آن تغییری در آن ایجاد نشده است، ملاک عمل فعالیت‌های وزارت نیرو بوده است و از آنجایی که حاکمیت گردشگری آب با وظیفه این ارگان در تضاد بود تفاهم نامه‌ای میان وزارت نیرو و گردشگری منعقد شد.

وی با اشاره به این که تا پایان سال ۱۴۰۱ آخرین نسخه شیوه نامه‌ها با مشارکت سازمان گردشگری و وزارت نیرو تهیه و مورد ابلاغ و عمل قرار خواهد گرفت، اظهار کرد: نیاز به ایجاد معاونت سرمایه گذاری در وزارت نیرو و همچنین افزایش سطح همکاری اتاق بازرگانی ایران است. مطالعات در مدل‌های مالی در فعالیت‌های بزرگ حوزه گردشگری نشان می‌دهد که ما بیش از هر زمان دیگری، نیازمند جذب سرمایه گذاران خارجی هستیم.

احیای قنات‌ها گامی در جهت رونق صنعت گردشگری

خانم کبیری، ریاست گروه آب‌های سطحی شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین، به قنات فضلعلی خان در روستای رادکان شهر قزوین که دارای قدمت دو هزار ساله است، اشاره کرد و گفت: این قنات تنها قناتیست که با سازه دو لایه در جهان و معماری ضربدری ساخته شده است. عمق کوره این قنات کم است که نشان دهنده کارکرد زهکشی آن در گذشته است. مادر چاه این قنات در روستای حیدری است که به دلیل مهندسی قوی آن از زیر رودخانه عبور داده شده، اما در حال حاضر این قنات مسدود شده و توسط سازمان جهاد کشاورزی بایر اعلام شده است.

تدوین پیشنهادات سیاستی بخش گردشگری در برنامه هفتم توسعه

بیشمی به نمایندگی از تیم پژوهشی دانشگاه تهران به شرح برنامه هفتم پرداخت و ضمن بررسی آسیب شناسی وضع موجود به موضوع تدوین احکام سیاستگذاری برنامه هفتم اشاره و عنوان کرد: در تدوین این سند دو برنامه قبل از انقلاب و ۶ برنامه بعد از انقلاب نیز مد نظر قرار گرفته است. این برنامه ادامه برنامه‌های راهبردی است که در برنامه ششم تدوین شده و در حال حاضر در این برنامه اهداف توسعه پایدار و موضوعات به روز در سطح جهان مورد پیگیری قرار گرفته است.

محمد قاسمی رییس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نیز اظهار کرد: احکام برنامه هفتم استخراج شده، اما ضروریست در کمیسیون مشترکی مورد بررسی قرار گیرد تا در نهایت به فرمت نهایی قابل ارائه برسد. در حال حاضر جهت اجرایی شدن برنامه هفتم نیازمند همکاری همه جانبه و سیاست‌های متفاوت‌تر با تاکید بر اقتصاد هستیم.

در روز ششم رویداد مهر آب ایران، گروه کشاورزی و منابع طبیعی دیجیتال پژوهشگاه فضای مجازی در محور نقش فناوری و نوآوری در صنعت آب سخنرانی خواهند داشت.

منبع: پژوهشکده فضای مجازی