صدها کشته و مفقود «برومادینیو»، تکرار یک ماجرا

به گزارش می متالز، تصاویر این حادثه مصیبت‌بار، حجم زیادی از باطله‌های جاری را نشان می‌داد که ساکنان مناطق حوالی سد در ایالت میناس‌گرایس را در گل و لای قرمز و قهوه‌ای فرو برده بود.
 این اتفاق با همه تلخی بیش از آنکه شوک‌آور باشد، یادآور حادثه مشابهی بود که ۴ سال پیش و باز هم در یکی دیگر از معادن واله در همین ایالت روی داده بود. حالا پس از گذشت ۲۴ روز از این رویداد، شمار کشته‌ها و اخبار مربوط به بازداشت مقصران احتمالی اعلام شده است.

۱۴۴ کشته و صدها مفقود

به نقل از ماینینگ، روز جمعه ۳ نفر از اعضای غول معدنی واله در برزیل بازداشت شدند.
این دستگیری در پی تحقیقات مستمری بود که به چند و چون فاجعه شکسته شدن سد باطله معدن سنگ آهن فی‌جائو در شهر برومادینیو می‌پردازد؛ حادثه‌ای که در نهایت به کشته شدن ۱۴۴ نفر انجامیده و با گذشت بیش از ۳ هفته هنوز صدها نفر گم شده‌اند.
 علاوه بر بازداشت ۳ عضو یادشده شرکت واله، ۴ نفر از یک گروه مشاور آلمانی به نام تووسوج نیز در این زمینه بازداشت شده‌اند؛ امنیت سدهای باطله واله را این گروه تایید کرده بودند.
کانال تلویزیونی گلوبونیوز در گزارشی در این زمینه گفت: ۲ تن از مقامات دستگیرشده واله از اعضای هیات رئیسه این شرکت معدنی بودند که وظیفه تامین ایمنی و حفظ استحکام سد این معدن را بر عهده داشتند.
این ۲ نفر ۳۰ روز را در بازداشت سپری خواهند کرد. این در حالی است که پیش از این نیز ۵ نفر در پی این حادثه دستگیر شده بودند.
یک گزارش داخلی که در نشریه «فولادی‌اس.پائولا» منتشر شده است واله را مقصر اصلی این رویداد معرفی کرده و نوشت که واله می‌دانست این سد، مستعد خطرسازی است و در واقع از ماه‌ها پیش به این شرکت گفته شده بود که سد معدن فی‌جائو شکاف برداشته است. واله بزرگ‌ترین شرکت استخراج‌کننده سنگ آهن در جهان در پاسخ به این ادعا آن را نادرست می‌داند و می‌گوید هیچ مدرکی برای اثبات درستی ادعاهای این نشریه وجود ندارد.
فروپاشی سد فی‌جائو دومین فاجعه معدنی است که در چند سال گذشته در ایالت میناس‌گرایس اتفاق می‌افتد. حادثه گذشته به ۴ سال پیش و سال ۲۰۱۵ میلادی برمی‌گردد که در جریان آن، سد باطله معدن سامارکو فروپاشید.
 این معدن حاصل سرمایه‌گذاری مشترک شرکت واله و دیگر غول معدنی جهان یعنی بی‌اچ‌پی‌بیلتون استرالیایی بود. در آن حادثه که بزرگ‌ترین فاجعه زیست‌محیطی برزیل به شمار می‌آمد، ۱۹ نفر کشته شدند.
رویترز نیز در گزارشی که ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن) در این زمینه منتشر کرده است نوشت فروپاشی سد باطله معدن سنگ‌آهن فی جائو برزیل اتفاقی تکان‌دهنده و ویرانگر بود اما این اتفاق نه نقطه آغاز و نه نقطه پایانی برای چنین رویدادهایی در جهان به شمار می‌آید.
 این سد، یازدهمین سد باطله‌ای بود که در دهه گذشته شکست، این در حالی است که هر روز بر شمار چنین حوادث فاجعه‌باری افزوده می‌شود.

خطای انسانی یا ضعف اطلاعات؟

در نهایت هنوز هیچ دلیل معین و مشخصی برای این حادثه اعلام نشده است.
 هرمز ناصرنیا، عضو سازمان نظام مهندسی معدن ایران در گفت‌وگو با روزنامه روزگار معدن علل وقوع چنین رویدادهایی را برآمده از خطای انسانی یا ضعف اطلاعات می‌داند. وی توضیح می‌دهد: بخشی از حوادثی که در سازه‌های مهندسی رخ می‌دهد، می‌تواند برآمده از خطای انسانی باشد یعنی مهندس طراحی دچار خطا شده البته نه در محاسبات بلکه در ضریب اطمینان برای محاسبه.
تفاوتی هم وجود ندارد که سازه، مربوط به سد، ساختمان، تونل معدن یا تونل مترو باشد، در هر صورت احتمال خطای انسانی وجود دارد.
وی افزود: همچنین ممکن است مهندس طراح با همه شواهد و قرائن و داده‌هایی که در اختیار دارد، ضریب اطمینان را درست محاسبه کند اما این احتمال وجود دارد که حادثه‌ای پیش‌بینی‌نشده رخ دهد و معدن را مبتلا به مشکلی کند که در سنجش ضریب اطمینان قابلیت در نظرگرفته‌شدن نداشت یا اگر قرار بود ضریب اطمینانی برای موارد پیش‌بینی نشده در نظر گرفته شود، هزینه‌های ساخت سازه از نظر اقتصادی برای شرکت معدنکار مقرون‌به‌صرفه نبود.
ناصرنیا برای روشن شدن بیشتر موضوع مثالی زد: به طور معمول سدهای آب را در یک دوره زمانی ۱۰۰۰ ساله زمین‌لرزه در نظر می‌گیرند یعنی با توجه به آمار ۱۰۰۰ ساله، زلزله‌ای که در منطقه موردنظر اتفاق افتاده بر مبنای بزرگ‌ترین رقمی که در این بازه زمانی اتفاق افتاده، ضریب ایمنی سد را تعیین می‌کند اما این مسئله هم وجود دارد که همه وقایع اتفاق افتاده در مدت ۱۰۰۰ سال ثبت نشده باشد یا اتفاقی رخ بدهد که بیشتر از داده‌های مربوط به ۱۰۰۰ سال باشد و مهندس طراح به آنها دسترسی نداشته باشد.
اینجا دیگر اشتباه مهندسی نیست و کمبود اطلاعات است.
وی در نهایت نتیجه گرفت: بنابراین چنین فجایعی، برآمده از نقص اطلاعات است یا خطای انسانی مهندس طراح.