چالش ارزی صنعت نسوز

به گزارش می‌متالز، حدود ۵۰ واحد تولیدی در صنعت نسوز در ایران مشغول به کار هستند که عمدتا واحد‌های کوچک به شمار می‌روند. البته قابل یادآوری است که ۵۰‌درصد تولید کشور در انحصار چند شرکت بزرگ قرار دارد. ظرفیت دیرگداز در ایران به ۶۰۰‌هزار تن در سال است، در حالی که مصرف آن در کشور به حدود ۴۱۰‌هزار تن در سال می‌رسد. با توجه به رشد این صنعت در داخل، صادرات قابل توجهی به‌ویژه به کشور‌های منطقه صورت گرفته است. بسیاری از فناوری‌های نوین تولید نسوز در کشور موجود است و از آن‌ها برای رفع نیاز صنایع فولاد، سیمان و دیگر صنایعی که به این مواد نیاز دارند، استفاده می‌شود. البته این صنعت با چالش‌های خاصی روبه رو است که نیازمند توجه دست اندرکاران این حوزه است.

صنایعی نیازمند نسوز

صنعت نسوز با سه حوزه مهم در ارتباط است و مصرف‌کنندگان اصلی این صنعت، صنایعی همچون فولاد، سیمان و شیشه است، ولی در حقیقت نیروی محرکه صنعت نسوز در ایران، صنعت فولاد است که پس از آن صنایع سیمان و شیشه قرار دارند؛ بنابراین بررسی وضعیت این صنایع در سطح داخلی می‌تواند برای این صنعت راهبردی، بسیار راهگشا به شمار آید. ۶۰‌درصد فروش محصولات نسوز در ایران و جهان، به فولادسازی، حدود ۲۵‌درصد به صنعت سیمان و مابقی به سایر صنایع اختصاص دارد. همان گونه که عنوان شد، صنعت فولاد، سیمان و شیشه سازی در کشور به ترتیب در رشد صنعت دیرگداز در کشور نقش داشته‌اند که در ادامه به صورت جداگانه به این صنایع خواهیم پرداخت.

فولاد

برای تولید هر تن فولاد به صورت متوسط به ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرم نسوز نیاز است؛ به عبارت دیگر، برای تولید ۲۷ میلیون تن فولاد در کشور، به بیش از ۴۰۰‌هزار تن نسوز نیاز است و این نشان دهنده نقش نسوز در صنعت فولاد است. در سال‌های اخیر، زنجیره فولاد در ایران به سرعت رشد کرده و به ظرفیت بالای ۳۳ میلیون تن در سال رسیده است. البته قرار بوده که در چشم انداز افق سال ۱۴۰۴ تولید فولاد کشور باید به ۵۵ میلیون تن برسد. از همین رو صنعت فولاد در ایران، رتبه نخست در زمینه مصرف دیرگداز را به خود اختصاص داده است.

سیمان

صنعت سیمان به خوبی صنعت فولاد در کشور از رشد قابل‌توجهی برخوردار نبوده است. هر چند در ابتدا این صنعت با سرعت بالایی رشد کرد، اما در سال ۲۰۱۲ میلادی (۱۳۹۱) این رشد با کاهش همراه شد، به گونه‌ای که در این فاصله زمانی حدود ۲۵‌درصد از تولید سیمان کشور را از دست دادیم، یعنی هر سال به صورت متوسط حدود ۹‌درصد از تولید سیمان کشور کاهش یافته است. هرچند صنعت سیمان، همپای صنعت فولاد در مصرف دیرگداز نیست، اما در رده دوم در مصرف نسوز قرار دارد.

شیشه سازی

یکی از صنایعی که در سال‌های اخیر در کشور با رشد قابل‌توجهی همراه بوده، شیشه سازی است. این صنعت قادر شده با اتکا به توانمند‌های داخلی، تقاضای داخل را پوشش دهد و در کنار آن درآمد صادراتی نیز برای کشور به ارمغان آورد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اوایل انقلاب حدود ۷۰‌درصد نیاز داخل از طریق واردات تامین می‌شد، ولی در یک دهه گذشته صنعت شیشه سازی ایران به ایستگاه خودکفایی رسیده و حتی جزو صادرکننده‌های بزرگ به کشور‌های همسایه و حتی دنیا به شمار می‌رود.

واحد‌های شیشه سازی در کشور که طی چند دهه گذشته رشد قابل‌توجهی داشته، نیاز به خوراک نسوز دارند که بخش اعظمی از آن را از داخل تامین می‌کنند.

چون نسوز‌ها بر اساس سفارش و کاربرد تولید می‌شوند باید از کیفیت مورد درخواست مصرف‌کننده تبعیت کنند. نسوز‌ها برای آزمون کنترل کیفیت دارای استاندارد‌های ملی هستند و با همکاری انجمن سازمان ملی استاندارد نسبت به بازنگری و ارتقای آن‌ها اقدام شده است. این همکاری همیشه برای صنعت نسوز رضایت بخش بوده است.

واردات و صادرات مواد نسوز

بعضی از کالا‌های نسوز که تقاضای آن اندک هستند و تولید آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد که از خارج وارد می‌شود، بیش از ۵‌درصد نیاز را شامل نمی‌شود. با توجه به ظرفیت‌های موجود و نصب شده و دانش فنی تولید، برخی از مواد نسوز هم اکنون صادر می‌شود که مقصد آن‌ها کشور‌های صنعتی است. مقدار آن‌ها نسبت به ظرفیت اندک است، ولی صادرات آن‌ها نشان دهنده توان بالقوه در کشور است که باید جدی گرفته شود.

در حال حاضر، محصولات نسوز ایران به کشور‌های CIS (کشور‌های روسیه و بلاروس)، عراق، افغانستان، کویت و... صادر می‌شود. از آنجا که محصولات دیرگداز جزو کالا‌هایی به شمار می‌رود که از لحاظ وزن سنگین است، صادرات آن به کشور‌هایی با مسافت‌های دور، دارای توجیه اقتصادی نیست.

نسوز داخلی نه تنها می‌تواند فولادسازان داخلی را از محصولات خارجی بی نیاز کند، بلکه در بازار‌های صادراتی، توان رقابت با نسوز‌های کشور‌های دیگر را داراست. صادرات مواد نسوز به علت لزوم ارائه خدمات پس از فروش، نسبت به محصولات دیگر کمی دشوار است. اما با بالا رفتن قیمت مواد اولیه که توسط چین تامین می‌شد، بسیاری از کشور‌های همسایه برای خرید مواد نسوز به تولید کنندگان ایرانی مراجعه می‌کنند. به همین علت امروز محصولات خود را به عراق، روسیه و دیگر کشور‌ها صادر می‌کنیم.

چالش‌های صنعت نسوز در ایران

یکی از مهم‌ترین چالش‌های این روز‌های صنعت نسوز، تامین ارز برای تولیدکنندگان این صنعت است. مهدی نعیمی مدیرعامل شرکت فرآورده‌های مهرگداز در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره چالش‌های صنعت نسوز عنوان کرد: باید به این موضوع توجه داشت که صنعت نسوز یکی از تامین کنندگان صنایع مهم و استراتژیک همچون فولاد، سیمان، مس و پتروشیمی به شمار می‌رود که این روز‌ها با تامین ارز وضعیت مناسبی ندارد. در حقیقت یکی از مشکلات صنعت نسوز، عدم‌تامین ارز توسط بانک مرکزی برای بانک‌های عامل جهت ثبت‌سفارش‌هایی که تخصیص ارز توسط خود بانک مرکزی هم داده شده است. حدود سه ماه است که تخصیص ارز نداریم و اگر هم ارزی تخصیص پیدا کند، موضوع آن است که ارزی وجود ندارد و این موضوع به شدت صنعت نسوز را دچار چالش کرده است.

نعیمی در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه معیار قیمت‌گذاری در این صنعت، نرخ ارز حواله‌ای سامانه سناست، در عمل شرکت‌ها امکان خرید ارز صادرکنندگان با نرخ‌های بالاتر را در صرافی‌های غیربانکی ندارند.

وی در ادامه همچنین به چالش تامین مواد اولیه اشاره کرد و گفت: موضوع تامین مواد اولیه این صنعت را در چهار ماه گذشته دچار چالش جدی کرده است که بدون شک عواقب آن گریبانگیر صنایع بزرگ کشور همچون فولاد، سیمان، مس، پتروشیمی و.. می‌شود، چراکه یکی از مواد اولیه آن‌ها نسوز محسوب می‌شود. البته در این راستا باید یادآور شد که تمام نیاز‌های صنعت نسوز در داخل قابل تامین است، اما برخی از مواد اولیه خاص آن وارداتی است که این مواد حدود ۸۰ تا ۹۰‌درصد از چین وارد می‌شود، اما با توجه به این موضوع که تخصیص و تامین ارز برای تولیدکنندگان برای تهیه مواد اولیه نداریم، این صنعت را با چالش جدی روبه رو کرده است.

مدیرعامل شرکت فرآورده‌های مهرگداز در ادامه درباره مشکل ارز ادامه داد: با توجه به این موضوع که صادرکنندگان باید ارز خود را به سامانه نیما ارائه بدهند و حدود ۳ ماه است که این موضوع به تعویق افتاده و هیچ راهکاری نیز برای این امر پیش‌بینی نشده است، این روز‌ها با کمبود ارز در بازار روبه رو هستیم.

نعیمی در ادامه یادآور شد: موضوع دیگر آن است که مبنای قیمت‌گذاری ما در سامانه سناست، از این رو ما نمی‌توانیم بالاتر از نرخ سنا خریداری کنیم و حتی اگر قیمت بالاتر بخواهیم، فولادسازان ما را به سامانه سنا ارجاع می‌دهند. با توجه به چنین شرایطی است که خرید اولیه امکان پذیر نیست، خرید ما قفل شده است. در چنین شرایطی حتی شرکت‌ها قرارداد نیز نمی‌بندند، چراکه نمی‌دانند به چه نرخی قرارداد‌های خود را ببندند و با چه قیمت پیشنهادی در مناقصه شرکت کنند.

یکی از مشکلات صنعت نسوز، مازاد تولید است که سبب رقابت منفی در این صنعت شده است. مدیرعامل شرکت فرآورده‌های مهرگداز همچنین به مجوز‌های جدید تاسیس و بهره برداری واحد‌های تولیدی در حوزه محصولات نسوز پرداخت و عنوان کرد: ظرفیت نصب شده و اسمی واحد‌های نسوز، بیش از نیاز داخل است با توجه به ظرفیت نامتناسب تولید و مصرف که البته در انواع مختلف محصولات نسوز ممکن است متفاوت باشد، در عمل منجر به رقابت منفی و استهلاک این صنعت مهم و استراتژیک خواهد شد. با توجه به این شرایط حدود ۶۰ تا ۷۰‌درصد از این ظرفیت اسمی فعالیت دارد، این در حالی است که به تازگی نیز چند واحد جدید به مجموعه واحد‌های نسوز نیز اضافه شده اند. نعیمی در پاسخ به این پرسش که البته باید در نظر گرفت که طی چند سال اخیر نیز واحد‌های فولادی بسیاری به مدار تولید افزوده شده اند و با توجه به این موضوع که فولاد نخستین مشتری واحد‌های نسوز به شمار می‌رود، همچنان ظرفیت واحد‌های نسوز مازاد است، گفت: واحد‌های بسیاری افتتاح شده است، اما بیشتر این واحد‌ها در حال پیشرفت هستند و تولید خاصی ندارد. به عبارت دیگر هرچند در عمل ظرفیت اسمی واحد‌های تولیدی افزایش یافته است و به ۴۰ میلیون تن نیز رسیده است، اما در عمل بین ۲۷ تا ۳۰ میلیون تن بیشتر تولید نداریم.

منبع: دنیای اقتصاد