گسل یا معدن زغال سنگ؛ علت تخریب خانه‌ها و فرونشست روستای "مِمشی" مازندران چیست؟

به گزارش می‌متالز، گاهی بحران‌ها امنیت جان را به خطر و بقای حیات را دچار تزلزل می‌کنند و این تزلزل زمانی به اوج می‌رسد که کلاف تدابیر سردرگم راه‌کار‌های مانده بر کاغذ و غیرعملیاتی در میدان عمل می‌شود و حیات انسانی را در چالش‌های مخاطره‌آمیز نگه می‌دارد، مخاطراتی که عوامل طبیعی و غیرطبیعی کالبد خشن آن را می‌سازند و انسان را مغلوب سهمگینی خود می‌کنند.

مازندران استانی است که بی‌نصیب از مخاطرات نبوده و همواره در گوشه و کنار آن شاهد برخی حوادث طبیعی و غیر طبیعی تحمیل شده بر جوامع انسانی هستیم، شهرستان سوادکوه آن در وسعت کوهستانی‌اش رزومه‌ای از بلایا را در کارنامه خود دارد از جمله بلای نازل شده بر روستای کوهستانی " مِمشی" که در مرتفع‌ترین کوهستان‌های سوادکوه خودنمایی می‌کند، اما دل مردمانش در آشوب خطری است که روی آن زندگی می‌کنند.

زیر این روستای کوهستانی معدن زغال سنگ "تاریک دره" فعال است، معدنی که در تناوب دوران گذشته تا امروز از شرکت‌های استخراج زغال البرز مرکزی به دوران شرکت سامان رسیده و بعد آن اکنون در اختیار شرکت پیشرو معادن ذوب آهن سوادکوه تحت تابعیت ذوب آهن اصفهان است، معدنی که سال‌هاست علت تخریب خانه‌ها، فرونشست زمین، ترک خوردگی و شکستگی زمین و ساختمان‌های مسکونی روستای " مِمشی" را به آن نسبت می‌دهند و از دهه نود تا امروز مطالبه‌گری اهالی به اوج خود رسیده است، مطالبه‌گری‌هایی که چند سال گذشته منجر به محکومیت شرکت سامان شده بود و در حال حاضر باتوجه به فعالیت شرکت پیشرو معادن، پیگیری اهالی همچنان ادامه دارد از این رو در مورد علت و عوامل مساله پیش آمده با متولیان روستا، شرکت‌های مذکور و شهرستان به گفتگو نشستیم.

شرکت معدنی عامل تخریب روستا شده‌اند

بهزاد ایمانی عضو شورای روستای مِمشی تسنیم با اشاره به آسیب‌های وارده به روستا در اثر فعالیت شرکت معدنی، خاطرنشان کرد: از اوایل دهه ۸۰ کار معدن " تاریک دره" زیر روستای " مِمشی" آغاز شد و ادامه دارد و این موضوع باعث خسارت شدید به منازل مسکونی شده است، برخی خانه‌ها غیرقابل سکونت شده و برخی هر ساله نیاز به تعمیر دارند.

وی افزود: پیگیری‌هایی زیادی انجام شد، کارشناسان زیادی هم آمدند و پس از بررسی شرکت‌های معدنی را محکوم کردند و آن‌ها خسارت نیز داده‌اند، حتی درخواست جابه‌جایی ساکنان نیز داده شده بود.

ایمانی، یادآور شد: نتیجه نهایی تعطیلی معدن بود، اما معدن تعطیل نشد و همچنان فعالیت ادامه دارد و در حال حاضر شرکت پیشرو معادن مشغول استخراج معدن جدیدی نیز هست و این معدن جدید بسیار برای روستا خطرناک است.

عضو شورای روستای مِمشی با بیان اینکه بررسی‌ها ثابت کرده فعالیت معدن منجر به آسیب روستا شده است، گفت: ستاد مدیریت بحران مازندران جلسه‌ای با حضور کارشناسان زمین‌شناسی، راه و شهرسازی و بنیاد مسکن برگزار کرده بود و همگی آسیب به روستا در اثر فعالیت معدن را تأیید کرده بودند و نتیجه آن جلسه تعطیلی معدن یا جابه‌جایی اهالی بود.

ایمانی تصریح کرد: اگر نظر به جا‌به‌جایی اهالی باشد با توجه به شرایط اقتصادی دولت و افزایش قیمت مسکن چه تضمینی در انجام ساخت‌وساز برای مردم روستا است؟

گُسل عامل اصلی آسیب به روستای "مِمشی" است

بهمن فرج‌نژاد مدیرعامل شرکت سامان که فعالیت معدنی این شرکت مورد اعتراض روستاییان قرار گرفته با بیان اینکه اعتراض به فعالیت معدنی تا قبل واگذاری به شرکت سامان وجود نداشت، گفت: اکثر کارکنان شاغل در معادن البرز مرکزی اهالی ولوپی و راستوپی (از دهستان‌های واقع در سوادکوه) بودند. تا زمانی که شرکت سامان معدن "مِمشی" را از البرز مرکزی تحویل گرفت هنوز اعتراضی وجود نداشت چرا که شرکتی به نام "فجر مِمشی" که کلیه سهام‌دارانش از روستای مِمشی بودند در معدن " تاریک دره" مشغول به کار بودند.

وی افزود:، اما زمانی که شرکت سامان معدن را از یَد پیمانکار خارج کرد و خود شرکت مستقیم وارد عملیات بهره‌برداری شد عده‌ای منفعت‌طلب با تحریک دیگران باعث ایجاد طرح دعاوی نسبت به شرکت سامان شدند و تخریب روستا را به فعالیت معدنی این شرکت نسبت دادند.

فرج‌نژاد خاطر نشان کرد: تا سال ۱۴۰۰ هیچ دفاعی از سوی شرکت سامان نشد و پیگیری فنی و مثمرثمری انجام نگرفت و این شرکت محکوم به پرداخت خسارت به اهالی روستا شد، اما در دوره فعلی از نظر فنی موضوع را پیگیری و نقشه‌های تکتونیک منطقه را بررسی و مورد کارشناسی قرار دادیم. در نهایت با ارائه گزارش مبسوط زمین‌شناسی و ارائه نقشه اصلی زمین‌شناسی منطقه کارشناسان تائید کردند که روستای "مِمشی" روی گُسل H قرار دارد یعنی دو گُسل موازی و یک گُسل در وسط و روستا در ثقل است.

مدیر عامل شرکت سامان با بیان اینکه نظرات کارشناسی ثابت کرد معدن باعث تخریب روستا نشده است، تصریح کرد: خسارت‌هایی که تاکنون داده‌ایم نباید پرداخت می‌شد چراکه فعالیت معدنی " تاریک دره" هیچ اثری روی نشست و تخریب روستای "‌مِمشی" نداشته و ندارد و این سه گُسل عامل اصلی فرونشست روستا شده‌اند.

فرج‌نژاد یادآور شد: بنیاد مسکن سوادکوه هیچ مجوزی بابت ساخت در روستا را نمی‌دهد و این تصمیمی درست، فنی و تخصصی است.

وی ضمن تشریح موقعیت معدن اظهار داشت: دهانه تونل "‌تاریک دره" ۵۰۰ متر با روستا فاصله دارد، نقشه برداشت هم کاملاً گویای فاصله بلوک بهره‌برداری از روستا‌ست، ضخامت ۵۰۰ متر در سطح باوجود طبقات ماسه سنگی دانه متوسط و دانه درشت، تناوبی از ماسه سنگ و شِیل‌های باریک که عاملی برای استحکام و نگهداری طبقات بالا ست.

فرج‌نژاد تصریح کرد: مهم‌ترین فاکتوری که به صورت اِلاستیک عمل می‌کند و لایه‌های شِیلی باریک بین طبقات، بزرگ‌ترین عامل خنثی کردن ارتعاشات معادن است، انفجار در معدن " تاریک دره" به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که فاصله یک متری نقطه آتش کاری تخریب نمی‌شود و نمی‌تواند برای فاصله ۵۰۰ متری با روستا اثر بگذارد. در گذشته عده‌ای از نفوذ برخی برای گرفتن خسارت استفاده کردند و این عاملی شد تا هر تَرَک و شکستگی در روستا را به معدن نسبت دهند.

فرج‌نژاد با بیان اینکه در اثر تصمیم نابخردانه، شرکت سامان به ذوب آهن اصفهان واگذار شد، اظهار داشت: در طی زد و بند نابخردانه ثروت بزرگ مازندران و سوادکوه به ذوب آهن اصفهان واگذار شد و در مقطعی که سود خالص ماهانه حدود ۴۰ میلیارد تومان است چیزی نصیب سوادکوه نشده و فقط زیان، تخریب و عوارض محیطی برای منطقه است.

مدیر عامل شرکت سامان، افزود: ما هیچ‌گونه فعالیت معدنی در حال حاضر نداریم و فقط در حال پرداخت خسارت به روستا هستیم، فروش شرکت به ما تحمیل شد و گلایه از قوه قضائیه داریم که به حقوق ۶۶۰ سهام‌دار توجه نکردند و حرف ما شنیده نشد.

نظر غیرکارشناسی در مورد روستای " مِمشی " را نمی‌پذیرم

مهدی مرادی مدیر عامل شرکت پیشرو معادن ذوب آهن سوادکوه نیز در گفتگو با خبرنگار تسنیم در سوادکوه با تایید وجود گُسل در روستای "‌مِمشی" گفت: موقعیت این روستا روی گُسل قرار دارد، عظمت گُسل با تونل معدنی قابل مقایسه نیست. در اواسط دهه ۹۰ نیز کارشناسان زمین‌شناسی پس از بررسی‌ها موقعیت خطرناک روستا را اطلاع دادند.

وی خاطرنشان کرد: کارشناسان دانشگاه تهران نیز منطقه را آسیب‌شناسی کرده بودند و نظرشان انتقال روستا بوده و ساخت و ساز متوقف شد و مجوزی صادر نشده است. مدتی پیش یکی از مسئولان شهرستان در حوزه روستایی گفته بود شرکت باید هزینه‌های روستا را پرداخت کند، اما این کار باعث افزایش ساخت و ساز در روستا می‌شد و مردم بیشتری در خطر قرار می‌گرفتند، پیشنهاد دانشگاه تهران مبنی بر جابه‌جایی، درست بود. قرار شده بود زمینی در نقطه دیگری که عارضه نداشته باشد برای انتقال روستا در نظر بگیرند از ما هم کمک خواسته بودند ما نیز گفتیم تیم زمین‌شناسی و نقشه‌برداری در اختیار می‌گذاریم و قرار شد ظرف یک هفته منابع طبیعی زمینی به شورای روستای مِمشی معرفی و شورا از طریق بخشداری به ما اعلام کنند.

مرادی افزود: ابتدا زمینی در نزدیکی همان منطقه پیشنهاد دادند که تفاوتی با وضعیت روستا نداشت و قرار بر تعیین نقطه دیگری شد که تا این لحظه مکانی مشخص نشده است.

مدیر‌عامل شرکت پیشرو معادن ذوب آهن سوادکوه تصریح کرد: در گذشته علیه شرکت سامان شکایت شده و دفاع ضعیف منجر به پرداخت خسارت از سوی سامان شد در صورتی که بحث علمی است و کارشناس باید دقیق بررسی کند، لایه برداشت تونل تنشی به سطح بالا ندارد و تأثیری وارد نمی‌کند، اما حرکت گُسل کاملاً تأثیر داشته و طبق مطالعات گُسل باعث آسیب به روستا است.

مرادی با توجه به برخی صحبت‌ها در مورد فعالیت فعلی معدن از سوی شرکت پیشرو معادن در مِمشی ادامه داد: برخی بحث‌هایی در مورد معدن مطرح می‌کنند در صورتی که کارشناسی نیست و صحبت‌های غیرفنی و غیرکارشناسی هم قابل پذیرش نیستند در مورد معدن "کلاریجان" هم بحث‌های غیرفنی مطرح شد در صورتی که مشکلی وجود نداشت و فقط منجر به تشویش اذهان عمومی می‌شود.

مرادی بیان کرد: هر کسی ادعایی درمورد اینکه معدن باعث تخریب روستا شده باید ثابت کند در صورتی که طبق نظر کارشناسان علت تخریب، تنش ناشی از گُسل است و این نظر فنی ثابت شده است.

مدیر عامل شرکت پیشرو معادن ذوب آهن سوادکوه تصریح کرد: ما حتی انفجار شدید دینامیتی در معدن نداریم که باعث تنش گُسل شود از طرفی گُسل نیروی عمودی زمین است، ولی ما در راستای افقی حرکت می‌کنیم و هیچ تاثیری حتی بر گُسل نداریم.

آسیب معدن " تاریک دره" بر روستای " مِمشی"

امین ولی زاده رئیس بنیاد مسکن شهرستان سوادکوه نیز در مورد شرایط روستای مِمشی خاطرنشان کرد: با توجه به گزارش و بازدید کارگروه لغزش و رانش در سال ۹۶، کارگروه پژوهشکده سوانح طبیعی در سال ۹۹ و مجدداً کارگروه لغزش و رانش استان در سال ۱۴۰۲ رأی کارگروه‌ها آسیب معدن " تاریک دره" بر روستای "مِمشی" بوده یعنی عامل مؤثر بر فشار و تخریب ساختمان‌ها در این روستا، فعالیت این معدن است.

وی افزود: از طریق پژوهشکده سوانح طبیعی کشور هم بررسی صورت گرفت و دو آیتم برای تثبیت روستا در نظر گرفته شد یکی تعطیلی معدن، زهشکی دیواره‌ها و هدایت آب‌های سطحی که با این فرایند روستا تثبیت خواهد شد.

ولی زاده با بیان اینکه آیتم دوم رأی به جا‌به‌جایی ساکنین روستا بوده است، گفت: اگر اهالی همه بتوانند جابه‌جا شوند آیتم دوم رأی بر جا‌به‌جایی بود، اما با توجه به شرایط فعلی اهالی "‌مِمشی" که دارای ملک؛ باغ و خانه در روستا بوده و همچنین شهدایشان در روستا تدفین هستند، بعید به نظر می‌رسد به راحتی جابه‌جا شوند.

رئیس بنیاد مسکن سوادکوه با بیان اینکه پس از اعلام قطعی میزان خسارت هیچ ساخت و ساز جدیدی در روستا انجام نگرفته است، تصریح کرد: بعد از اعلام هیچ ثبت پروانه‌ای مبنی بر ساخت و ساز جدید نداشتیم و هیچ مجوزی هم صادر نشده است در سال ۹۸ هم که به دلیل شکستگی تعدادی خانه بازدید داشتیم مدیریت بحران دستور داد هیچ مجوزی ندهید و در این سال‌ها هیچ ساخت‌وسازی انجام نگرفته است.

ولی زاده اظهار داشت: کارگروه لغزش و رانش کتابچه‌ای به ما داده و اگر قرار بر تصمیمی باشد طبق کتابچه پیش می‌رویم چرا که مشاور است و تعهد، نظارت و اجرا بر عهده مشاور خواهد بود.

مردم روستای "مِمشی" در التهاب مرگ تدریجی روستا و خطر جان و مالشان روز‌ها را سپری می‌کنند تا شاید تدابیری که در اوج نگرانی در پشت در‌های بسته اتاق جلسات بر روی کاغذ مصوب می‌شوند، توان عملیاتی به خود بگیرند.

روستایی پر خطر که هر لحظه ممکن است اتفاقی ناگوار آن را تیتر اول رسانه‌ها کند، اما هنوز چاره‌اش عملیاتی نشده است.

بلای نازل شده بر سلامت جسم روستا هر آنچه که دلیلش باشد چه فعالیت معدن و چه گُسل، غیرقابل سکونت بودن آن را تائید می‌کند، مقصر چه انسان باشد چه طبیعت در هر حال "مِمشی" در خطر است و باید جان اهالی را نجات داد و زمان را تلف بازی‌های سیاسی و مانور‌های انتخاباتی نکرد.

منبع: خبرگزاری تسنیم