بهبود فرآیند تولید جهت دستیابی به معیار‌های مصرف انرژی استاندارد در صنعت فولاد ضروری است

به گزارش می‌متالز، مصطفی طاهری عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در یادداشتی درباره وضعیت انحراف مصرف انرژی از مقدار استاندارد تعیین شده نوشت: فولاد علاوه ­بر مصرف۱۳.۷۳۳ میلیون مترمکعبی گاز کشور در سال ۱۳۹۹ معادل ۹ درصد از گاز کشور (۳۳ درصد از سهم صنعت)، حدود ۱۶ تراوات ساعت؛ معادل ۵ درصد از برق کل و ۱۳ درصد از سهم صنعت در سال ۱۴۰۱ را به­‌خود اختصاص داده است.

متن یادداشت به شرح ذیل است:

وضعیت مصرف انرژی (برق و گاز) صنایع بزرگ و میزان انحراف مصرف انرژی ایشان از میزان استاندارد تعیین‌شده توسط سازمان ملی استاندارد، از موضوعاتی است که موردغفلت واقع شده است. بر طبق ماده ۲۴، ۲۵ اقتصاد وابسته به منابع طبیعی ۲۶ قانون اصلاح الگوی مصرف، کلیه مصرف‌کنندگان انرژی با مصرف سالانه سوخت بیش از پنج‌میلیون مترمکعب گاز و یا سوخت مایع معادل آن و تقاضای (دیماند) قدرت الکتریکی بیش از یک مگاوات در صورت عدم رعایت استاندارد مصرف انرژی به‌صورت درصدی از قیمت فروش حامل‌های انرژی جریمه خواهند شد.

در این تحقیق برای محاسبه جریمه، قیمت‌های جهانی برق و گاز با دلار نیمایی محاسبه شده و برق (۸ سنت)، گاز (۲۰ سنت) و دلار نیمایی (۴۱.۵۰۰ تومان) در نظر گرفته شده است. در ادامه، گزارش‌های بازرسی مصرف‌کنندگان عمده انرژی سازمان ملی استاندارد شامل سه صنعت سیمان، آلومینیوم و فولاد (۲۱۸ واحد) تحلیل شده است. از این تعداد، ۵۸ گزارش بازرسی (برق و گاز) با نتیجه نامنطبق (سیمان (۳۶ گزارش)، آلومینیوم (۲ گزارش) و فولاد (۲۰ گزارش)) مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجه این بررسی مشخص شد که انحراف مصرف این ۵۸ گزارش معادل ۱.۴ تراوات ساعت (مجموع مصرف برق یک سال بخش خانگی استان اردبیل و ایلام) و ۱۸۳ میلیون مترمکعب گاز (معادل با مصرف گاز خانگی ۲ سال استان سیستان و بلوچستان (۹۲.۳ میلیون مترمکعب در سال)) بوده است.

جدا از بحث صرفه‌­جویی انرژی که با توجه به ناترازی انرژی موجود در شبکه برق و گاز بسیار پراهمیت است، در صورت اجرایی شدن قانون اصلاح الگوی مصرف برای این ۵۸ گزارش، جریمه ۴.۴ هزار میلیارد تومانی برق و ۱.۵ هزار میلیارد تومانی گاز از ایشان می‌بایستی اخذ می‌شد.

مقدمه

بر طبق مفاد ماده ۱۱ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی، معیار‌ها و مشخصات فنی و استاندارد اجباری انرژی تجهیزات و ماشین‌آلات انرژی‌­بر و فرآیند‌های صنعتی، معدنی و کشاورزی، همچنین استاندارد کیفیت انواع سوخت‌های مصرفی و برق به ترتیبی که تولیدکنندگان و واردکنندگان موارد مذکور ملزم به رعایت آن باشند توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های نفت، نیرو، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارتخانه‌های ذی‌ربط تدوین می‌شود و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد. همان‌طور که از نمودار زیر مشخص است در بخش مصارف گاز صنعتی دو صنعت سیمان و فولاد ۵۰ درصد مصرف گاز بخش صنعت را به خود اختصاص می‌دهند که به‌طور میانگین معادل ۳۰ درصد گاز بخش خانگی هستند. خاطرنشان می‌­شود علاوه بر فولاد و سیمان؛ ۳.۱۵۰واحد ذیل استاندارد نیز ۱۷ درصد گاز صنایع را به خود اختصاص داده­‌اند.

همچنین در بخش مصارف برق صنعتی سه صنعت سیمان، آلومینیوم و فولاد ۵۰ درصد مصرف گاز بخش صنعت را به خود اختصاص می‌دهند که به‌طور میانگین معادل ۳۰ درصد برق بخش خانگی هستند.

لذا باتوجه به نتایج بازرسی‌­های سازمان ملی استاندارد و سهم ۲۵ درصدی عدم انطباق نتایج با معیار‌های مصرف انرژی تدوین شده، ضروری است، تحلیل و بررسی‌­های این گزارش و ارائه‌­ی نتایج این گزارش مدنظر قرار گرفته و ملاحظات و الزامات قانونی یرای بهبود شرایط فراهم گردد.

۱-خلاصه وضعیت مصرف حامل‌های انرژی

۱-۱- مصرف برق

مطابق با گزارش وزارت نیرو برق مصرفی در کشور در سال ۱۴۰۱ معادل ۳۱۶ تراوات ساعت (۳۹ میلیون مشترک) می‌­باشد که صنعت با ۱۱۴ تراوات ساعت (۲۶۸ هزار مشترک)؛ معادل ۳۶.۲ درصد بزرگترین گروه مصرفی صنعت برق است؛ بنابراین کمتر از یک درصد مشترکین صنعتی (۰.۷ درصد) حجم عمده‌­ای از مصرف برق را به­ خود اختصاص داده‌­اند. مطابق این آمار، ۱۲.۳ درصد از این انرژی صرف صنایع بزرگ کشور شامل، فولاد، سیمان و آلومینیوم، مس و پتروشیمی شده است و ۸۶.۵۴ درصد نیز سهم سایر تقاضا‌های بخش صنایع کوچک، کشاورزی و خانگی بوده است.

۱-۲- مصرف گاز

مطابق با ترازنامه انرژی که در اسفند ۱۴۰۱ منتشر شده است. گاز مصرفی کشور در سال ۱۳۹۹ معادل ۱۵۲ میلیارد مترمکعب (۲۶ میلیون مشترک) می‌­باشد که صنعت با ۳۹ میلیارد مترمکعب (۸۲ هزار مشترک)؛ معادل ۲۵.۴ درصد بزرگترین گروه مصرفی بعد از مصارف خانگی است؛ بنابراین کمتر از یک درصد مشترکین صنعتی (۰.۳۱ درصد) حجم عمده­ای از مصرف گاز را به‌­خود اختصاص داده‌­اند.

۲- نقش سازمان ملی استاندارد

۳.۳۶۴ واحد تولیدی در ۳۹ گروه تولیدی ذیل استاندارد‌های تعریف شده می­‌باشند که تاکنون ۲.۵۷۹ بازرسی توسط ۴۵ شرکت بازرسی تحت قرارداد سازمان ملی استاندارد با حداکثر ملاحظات و تخفیف‌­ها برای آن‎ها انجام شده است. نتیجه ۲۵ درصد این گزارش­‌های بازرسی عدم انطباق میزان انرژی مصرف شده با میزان استاندارد بوده است.

۳-بررسی برخی از گزارش‌های سازمان ملی استاندارد

در ادامه سه صنعت پرمصرف سیمان، آلومینیوم، فولاد و صنایع کوچک‌تری نظیر تایر مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

۳-۱-سیمان

سیمان ۶.۸۶ میلیارد مترمکعب گاز کشور در سال ۱۳۹۹ معادل ۴.۵۳ درصد از گاز کشور (۱۷ درصد از سهم صنعت در مصرف گاز) را مصرف کرده است؛ همچنین حدود ۹ تراوات‌ساعت، معادل ۳ درصد از کل مصرف برق کشور (۳۱۶ تراوات ساعت) و ۸ درصد از سهم صنعت در سال ۱۴۰۱ را به­ خود اختصاص داده است؛ بنابراین توجه به بهبود فرایند تولید سیمان جهت رسیدن به معیار‌های مصرفی انرژی برای ایجاد انگیزه بهینه‌­سازی انرژی، ضروری است.

تعداد ۷۸ واحد در بخش صنعت سیمان ایران هم ­اکنون فعال هستند و روزانه بالغ‌بر ۱۷۲ هزار تن سیمان تولید می­‌کنند. میزان استاندارد مصرف برق و گاز برای هر یک از مشترکین متفاوت بوده و این عدد توسط بازرسان سازمان ملی استاندارد تعیین می‌شود. با بررسی اطلاعات مصرف انرژی و اطلاعات تولید ۳۶ گزارش بازرسی نامنطبق واحد سیمانی موجود در سال ۱۴۰۰ مشخص شد که اگر قانون اصلاح الگوی مصرف اجرایی می‌شد، مبلغ ۳۸۸ میلیارد تومان برای مازاد مصرف برق (۱۱۷ گیگاوات) و ۱، ۱۰۳ میلیارد تومان برای مازاد مصرف گاز (۱۳۳ میلیون مترمکعب) به‌صورت مجموع باید دریافت می­‌شد. همانطورکه پیشتر ذکر شد، مبنای جریمه قیمت جهانی برق به مبلغ برق (۸ سنت)، گاز (۲۰ سنت) و قیمت دلار (۴۱.۵۰۰ تومان) فرض شده است.

۲۰ واحد سیمانی که ۲۶ درصد (۱۶.۱۱ میلیون تن) تولید سیمان ایران را به خود اختصاص داده­‌اند.

جداول زیر شامل ۴ واحد تولیدی است که برای نمونه براساس حداکثر انحراف ارائه شده است. اسامی واحد‌های تولیدی محفوظ است.

۳-۲-آلومینیوم

چهار شرکت تولیدکننده شمش آلومینیوم کشور در سال ۱۴۰۱؛ ۶۳۲ هزار تن تولید کردند. این رقم در مدت مشابه سال گذشته، ۵۵۹ هزار تن بود. مجموع برق مصرفی در صنعت آلومینیوم در کشور برابر با ۷ تراوات ساعت (۶ درصد برق صنعتی) است.

خاطرنشان می­‌شود که دو کارخانه‌­ی ایران و المهدی ازنظر انرژی استاندارد‌های تعریفی سازمان ملی استاندارد را رعایت کرده­اند. دو کارخانه (اسامی واحد‌های تولیدی محفوظ است.) با در نظر گرفتن این نکته که در مجموع ۱۵ درصد تولید کشور را به­ خود اختصاص داده‌اند در بازرسی­‌های یک سال (۲ بازرسی منفی از ۴ بازرسی)، ۵۱۱ گیگاوات ساعت مازاد مصرف (۱.۶۳۵ میلیارد تومان جریمه) را داشته‌­اند.

۳-۳-فولاد

فولاد؛ علاوه ­بر مصرف ۱۳.۷۳۳ میلیون مترمکعبی گاز کشور در سال ۱۳۹۹ معادل ۹ درصد از گاز کشور (۳۳ درصد از سهم صنعت)، حدود ۱۶ تراوات ساعت؛ معادل ۵ درصد از برق کل و ۱۳ درصد از سهم صنعت در سال ۱۴۰۱ را به­‌خود اختصاص داده است.

بنابراین توجه به بهبود فرایند جهت رسیدن به معیار‌های مصرفی انرژی استاندارد برای به‌حداقل‌رساندن هزینه نقدی و توسعه مزیت رقابتی در بازار فولاد لازم است (۲۰ گزارش عدم انطباق صنعت فولاد شامل ۷۲۵ گیگاوات ساعت برق مازاد و ۵۰ میلیون مترمکعب گاز).

در کشور ۱۳۶ واحد تولیدی فعال ذیل استاندارد ۹۶۵۳ فولاد و آهن سازمان ملی استاندارد قرار گرفته­اند که در جداول زیر ۲۰ مورد نامنطبق آن‌ها به نمایش گذاشته شده است. اسامی واحد‌های تولیدی محفوظ است.

نتیجه بررسی ۵ گزارش بازرسی نامنطبق برای فرایند فولادسازی در مصرف برق سال ۱۴۰۰:

نتیجه ۸ گزارش بازرسی نامنطبق برای فرآیند نوردگرم برای برق در سال ۱۴۰۰:

۳-۴-سایر

هرچند صنایع سیمان، فولاد و آلومینیوم عمده مصرف‌کننده انرژی ۳۹ گروه تولیدی سازمان ملی استاندارد هستند؛ اما ۳۳۱۴ واحد دیگر هستند که حدود ۴ درصد مصرف انرژی بخش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند و نتایج عملکرد تولید و مصرف انرژی آن­ها می­‌بایست ارزیابی گردد.

۳-۴-۱- گچ

در کشور ۱۲۶ واحد تولیدی ذیل استاندارد ۸۶۶۶ صنایع گچ سازمان ملی استاندارد قرار گرفته‌­اند که در جداول زیر یکی از آن‌ها به‌­طور تصادفی به نمایش گذاشته شده است.

۳-۴-۲- قند و شکر

در کشور ۴۸ واحد تولیدی ذیل استاندارد ۸۶۶۸ صنایع قند و شکر سازمان ملی استاندارد قرار گرفته‌­اند که در جداول زیر ۱ مورد آن‌ها به-طور تصادفی به نمایش گذاشته شده است.

۳-۴-۳- آجر

در کشور ۳۸۵ واحد تولیدی ذیل استاندارد ۷۹۶۵ صنایع آجر سازمان ملی استاندارد قرار گرفته‌­اند که در جداول زیر ۱ مورد آن‌ها به ­طور تصادفی به نمایش گذاشته شده است.

۳-۴-۴- تایر

در کشور ۱۳ واحد تولیدی ذیل استاندارد ۹۶۵۰ صنایع تایر و لاستیک سازمان ملی استاندارد قرار گرفته‌­اند که در جداول زیر ۱ مورد آن‌ها به ­طور تصادفی به نمایش گذاشته شده است.

۵-جمع‌بندی

یکی از عوامل مؤثر در ایجاد انگیزه در مشترکین عمده برای انجام بهینه‌سازی مصرف انرژی، اجرای قانون اصلاح الگوی مصرف است. علی‌رغم وجود این قانون و انجام گزارشات بازرسی توسط شرکت‌های مورد اعتماد سازمان استاندارد، تاکنون جریمه اضافه مصرف انرژی از مقدار استاندارد از مشترکین دریافت نشده است. با تداوم این روند، مصرف‌کنندگان عمده به دلیل عمر و استهلاک بالای دستگاه‌های مورد استفاده و عدم وجود انگیزه مناسب جهت به‌روزرسانی دستگاه‌ها (نداشتن صرفه اقتصادی) ممکن است از استاندارد مصرف انرژی خود فاصله بگیرند که این موضوع یکی از عوامل افزایش شدت مصرف انرژی در کشور خواهد شد.

با توجه به ضرورت اجرای این قانون و با در نظر گرفتن مشکلات فعلی فرآیند بازرسی انرژی مشترکین (پیوست شماره ۲)، وجود سامانه واسطی میان سازمان استاندارد، دستگاه‌های تأمین‌کننده انرژی (برق، گاز، فرآورده نفتی) و دستگاه‌های مجوزدهنده، جهت ایجاد سیستمی گزارش بازرسی ضروری است. این سامانه مطابق با پیوست شماره ۱ با دستگاه متولی نظیر صمت برای دریافت اطلاعات تولید، سازمان استاندارد برای دریافت استاندارد مصرف انرژی مشخص شده مشترک، دستگاه‌های تأمین‌کننده انرژی جهت دریافت اطلاعات مصرف انرژی مشترک در ارتباط باشد. این سامانه پس از محاسبه میزان انحراف تمامی مشترکین عمده، اطلاعات میزان اضافه برداشت جهت بررسی و اعمال قانون اصلاح الگوی مصرف را به دستگاه‌های تأمین‌کننده انرژی جهت صدور صورتحساب ارسال می‌کند.

هم‌اکنون فرآیند بازرسی مصرف‌کنندگان عمده به این صورت است که شرکت‌های بازرسی با دریافت هزینه‌ای از مشترکین، اطلاعات مصرف انرژی (برق، گاز، فرآورده نفتی) و اطلاعات تولید مشترک را به‌صورت خود اظهاری از ایشان گرفته و گزارش بازرسی تهیه شده را برای سازمان استاندارد ارسال می‌کند.

مشکلات روش فعلی

دریافت اطلاعات تولید و مصرف انرژی توسط شرکت بازرسی از مصرف‌کننده انرژی

دشوار بودن صحت سنجی اطلاعات خوداظهاری شده توسط مشترکین

هزینه‌بر بودن فرآیند تشکیل گزارش بازرسی به دلیل مراجعه حضوری شرکت‌های بازرسی

مصطفی طاهری

نماینده مردم شریف زنجان و طارم در مجلس شورای اسلامی

منبع: خبرگزاری مجلس شورای اسلامی (خانه ملت)