سه گانه تحول در معادن

به گزارش می‌متالز، روز دوم دومین همایش معدن کاری دیجیتال به همت گروه رسانه‌ای «دنیای اقتصاد» چهارشنبه هفته گذشته در محل هتل المپیک برگزار شد. امید اصغری عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن، سمیه خلوصی معاون برنامه ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)، رضا باقری اصل معاون امور دولت، مجلس و استان‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سهراب صادقی زاده مدیر گروه محصولات کارخانه‌ای شرکت همکاران سیستم، رسول سراییان مدیرعامل شرکت سیما آترون و هومن عسکری نسب عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن و نفت دانشگاه آلبرتا، سخنرانان اصلی این بخش از همایش بودند. در این مراسم سخنرانان بر اهمیت و ضرورت استفاده از تکنولوژی‌های روز در صنعت معدن تاکید کردند.

از مهم‌ترین محور‌های صحبت‌های سخنرانان می‌توان به «ضرورت سرمایه گذاری شرکت‌ها در بخش تحقیق و توسعه»، «افزایش دانش سرمایه انسانی فعال در بخش معدن» و «لزوم تغییر در نگرش و فرهنگ سازمانی برای پذیرش هرچه بیشتر تغییرات در حوزه معدن کاری» اشاره کرد که می‌توان از آن‌ها به عنوان مثلت تحول بنگاه‌های معدنی یاد کرد.

معدن کاری دیجیتال؛ آینده صنعت

اولین سخنران روز دوم مراسم معدن کاری دیجیتال، امید اصغری، دبیر علمی همایش و عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران و استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا بود. اصغری در صحبت‌های خود به پروژه‌ای که طی آن تجربیات جهانی و تکنولوژی‌های پیشرفته در حوزه معدن کاری مورد بررسی قرار گرفته است اشاره کرد. این پروژه ملی با عنوان «پژوهش در حوزه هوشمندسازی معادن ایران» در سال ۱۴۰۰ به دانشگاه تهران و یونیدرو سپرده شد و تیمی از متخصصان داخلی و خارجی روی آن مشغول فعالیت هستند. در این پروژه پنج معدن سنگ آهن سنگان، طلای زرشوران، سنگ آهن گل گهر، سرب و روی مهدی آباد و زغال سنگ طبس مورد بررسی قرار گرفته اند. استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا در خصوص این پروژه گفت: «اهداف اصلی این پروژه بررسی تجربیات جهانی، جایگاه تکنولوژی‌های روز دنیا در حوزه معدن، هوش مصنوعی در معدن و جایگاه اینترنت اشیا، روباتیک، کلان داده‌ها و بلاک چین در معدن بود.» او افزود: «در واقع محور‌هایی همچون ارزیابی نقش تکنولوژی‌های روز در بهبود روند‌ها در معدن کاری، ایجاد سامانه برای بررسی ظرفیت هوشمندسازی و ارائه نقشه راه برای برای هوشمندسازی معدن کاری در معادن روباز و زیرزمینی در دستور کار قرار گرفته است.»

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن دانشگاه تهران در مورد ضرورت هوشمندسازی معدن کاری هم بیان کرد: «دلایل زیادی برای هوشمند سازی معادن وجود دارد. به عنوان مثال، هوشمندسازی باعث افزایش کارآیی در معادن می‌شود و ریسک خطا در تصمیم گیری را کاهش و سرعت آن را افزایش می‌دهد. همچنین معدن کاری هوشمند باعث افزایش ایمنی برای نیروی انسانی در معادن، بهبود رویه‌ها در زنجیره تامین و لجستیک و افزایش پایداری زیست محیطی می‌شود.» اصغری در ادامه با اعلام اینکه امکان وجود معدن تمام هوشمند وجود دارد، افزود: «در حال حاضر در کره جنوبی و شیلی معادن تمام هوشمند وجود دارد، اما تبدیل معادن سنتی به تمام هوشمند بسیار زمان بر و هزینه بر است. تبدیل معدن سنتی به تمام هوشمند نیازمند ۸ تا ۱۰ سال زمان است و براساس یک مطالعه در آفریقای جنوبی این کار به ۲۲۳ میلیون دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. وی با بیان اینکه در حال حاضر از میان استارت آپ‌های بزرگ جهان، پنج شرکت در حوزه معدن کاری هوشمند فعالیت می‌کنند، گفت: «به منظور تبدیل معادن سنتی به معادن هوشمند زیرساخت‌هایی باید تامین شود. اولین مورد تغییر فرهنگ در این صنعت است. باید معضل مقاومت در برابر تغییر را که در همه سطوح (از مدیر تا کارگر) وجود دارد حل کرد و دانش فعالان در این حوزه را افزایش داد.» استاد مدعو دانشگاه آلبرتای کانادا با بیان اینکه دو چارچوب اساسی برای هوشمندسازی وجود دارد، بیان کرد: «در دوسطح نوآوری و نیروی کار و توسعه مهارت باید تغییرات لازم اجرایی شود. در بخش نوآوری هزینه تحقیق و توسعه در شرکت‌ها باید افزایش پیدا کند، موسسات تحقیقاتی متمرکز ایجاد شود، حفاظت از مالکیت فکری تقویت شود و سیاست‌های انتقال تکنولوژی در دستور کار قرار گیرد. در بخش نیروی کار، کیفیت آموزش در علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات باید بهبود پیدا کند و برنامه‌های آموزشی برای ارتقای دانش مهندسان معدن در دستور کار قرار گیرد و دروس مرتبط با معدن کاری دیجیتال به سرفصل دوره کارشناسی اضافه شود تا دانشجویان با مباحثی همچون هوش مصنوعی و علم داده آشنایی بیشتری داشته باشند.» در ادامه، این عضو هیات علمی دانشگاه تهران به تکنولوژی‌های روز مورد استفاده در معادن دنیا اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر از هوش مصنوعی و کلان داده‌ها برای مدل سازی در حوزه اکتشاف استفاده زیادی می‌شود و این امر در بحث استخراج استفاده از داده‌ها به صورت برخط برای افزایش سرعت در تصمیم گیری اهمیت زیادی دارد. همچنین در بخش فرآوری، علم داده در حوزه اتوسمپلینگ بسیار مورد توجه است و برای بهبود مدیریت فروش توجه‌ها به سمت بلاک چین جلب شده است.» در انتها اصغری به استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در آموزش نیرو‌های معدن قبل از شروع کار اشاره و بر نقش معدن کاری هوشمند در افزایش ایمنی کارکنان و اقتصاد سبز تاکید کرد.

تاخیر داریم، ولی دیر نشده است

سخنران دوم مراسم، سمیه خلوصی، معاون برنامه-ریزی و توانمندسازی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) بود. وی در صحبت-های خود به برنامه‌های ایمیدرو در راستای هوشمندسازی و تحول دیجیتال در معادن ایران اشاره کرد و گفت: «در هوشمندسازی معادن در ایران کمی تاخیر کرده ایم، اما هنوز برای این کار دیر نشده است.» معاون ایمیدرو با اشاره به اینکه در آستانه برنامه هفتم قرار داریم و به همین جهت ایمیدرو، سند اولیه مرتبط با تحول دیجیتال و هوشمندسازی معادن را آماده کرده است، افزود: «از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ سرمایه گذاری کشور‌های جهان در حوزه دیجیتال دوبرابر شده است. به عنوان مثال، عربستان سعودی ۹ میلیارد دلار در حوزه فناوری‌های نو سرمایه گذاری کرده است. همچنین کانادا و استرالیا در حال استفاده از این فناوری‌ها در صنایع مختلف هستند و از ۵۰ شرکت بزرگ در فناوری‌های پیشرو چهارشرکت در حوزه فولاد مشغول فعالیت هستند.» خلوصی در ادامه به چالش‌های پیش رو برای هوشمندسازی معادن ایران اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر داده‌های مناسبی برای سیاستگذاری در اختیار نداریم و برای برنامه ریزی دقیق نیاز به کلان داده‌ها احساس می‌شود. همچنین با عقب ماندگی تاریخی در حوزه اکتشاف روبه رو هستیم که دلیل این مساله آن است که تاکنون در ایران بیشتر از معادن روباز استفاده شده است. طبیعی است که به زودی باید به سمت استخراج از عمق برویم که در این حوزه معدن کاری هوشمند می‌تواند کمک کننده باشد. کمبود ماشین آلات از دیگر مشکلات در حوزه معدن کاری است که در این حوزه هم معدن کاری هوشمند می‌تواند تا حدودی مشکلات را کاهش دهد.» در ادامه معاون ایمیدرو به راهکار‌های تسریع مسیر هوشمندسازی معادن ایران اشاره کرد و گفت: «برای تسریع روند تبدیل معادن سنتی به معادن هوشمند لازم است سیاستگذاری و تحلیل براساس داده‌های هوشمند باشد و حمایت جسورانه از نوآوری به وسیله صندوق‌های جسورانه صورت پذیرد. علاوه بر این موارد باید خرید و انتقال فناوری‌های نوین به داخل کشور در دستور کار قرار گرفته و سرمایه انسانی از طریق رابطه پویا بین صنعت و دانشگاه تقویت شود.» خلوصی با اشاره به نقش تسهیل گرانه و حمایت گرانه ایمیدرو در این حوزه افزود: «برای توسعه سرمایه انسانی لازم است تا استادان مجرب و تکنولوژی به روز به داخل کشور انتقال پیدا کند تا به وسیله آن سرمایه انسانی در کشور تقویت شود. در کنار این مساله با توجه به تاکید وزیر به نوآوری و افزایش کیفیت تولید و افزایش بهره وری، در همین راستا صندوق‌های جسورانه می‌توانند ریسک پروژه‌ها را کاهش دهند تا بنگاه‌ها بتوانند بهره وری خود را افزایش دهند.»

خلوصی در خصوص برنامه‌های ایمیدرو برای معدن کاری هوشمند هم گفت: «ایمیدرو در این زمینه برنامه‌هایی را در دستور کار دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به عارضه یابی و به اشتراک گذاشتن تجربیات در حوزه دیجیتال، ایجاد هاب هوشمندسازی دیجیتال در ایمیدرو، ارزیابی بلوغ دیجیتال شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی و استخراخ فرصت‌های سرمایه گذاری در فناوری‌های نسل چهارم و حمایت از شرکت‌های دانش بنیان اشاره کرد.» معاون ایمیدرو، به مشکلات در مسیر هوشمندسازی معادن اشاره کرد و افزود: «یکی از مشکلات مقاومت معدن کاران در تمام سطوح برای تغییر است که در این باره لزوم فرهنگ سازی احساس می‌شود. مشکل دیگر، هزینه بالای هوشمند سازی است. دلیل این هزینه بالا آن است که بعضی از بخش‌ها برای نصب تجهیزات جدید باید تعطیل شوند که این امر هزینه سنگینی را به بنگاه‌ها تحمیل می‌کند. در کنار این مساله هزینه سرمایه گذاری برای هوشمندسازی معادن بسیار سنگین‌تر از ارقام مرسوم سرمایه گذاری در این بخش است. به عنوان مثال، براساس بررسی‌های انجام شده، برای هوشمندسازی فولادمبارکه به ۲ میلیارد دلار سرمایه نیاز است.» در انتها خلوصی به دیدگاه محافظه کارانه و امنیتی در مورد هوشمندسازی معادن اشاره کرد و آن را همراه با مشکلات در زیرساخت‌های اینترنت کشور جزو موانع جدی هوشمندسازی معادن برشمرد.

سهم آی‌تی از تولید باید افزایش یابد

رضا باقری اصل، معاون امور دولت، مجلس و استان‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دیگر سخنران روز دوم همایش بود. وی در ابتدا به جایگاه اقتصاد دیجیتال در سیاست‌های ابلاغی برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: «براساس این سیاست‌ها رشد سالانه ۸ درصدی در این برنامه باید با افزایش بهره وری کلیه عوامل تولید صورت بگیرد که یکی از راهکار‌ها برای این مساله استفاده از ظرفیت‌های فناوری‌های نوین است. محور دیگر تقویت زیرساخت‌ها برای مقابله با تهدید‌های امنیتی است. همچنین هوشمندسازی و دولت الکترونیک از دیگر محور‌های سیاست‌های ابلاغی برنامه هفتم است.» باقری اصل به تغییرات عمده در حوزه اقتصاد دیجیتال اشاره کرد و گفت: «سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد جهانی در سال ۲۰۲۰ معادل ۵/ ۱۵ درصد بود که این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۳/ ۲۴ درصد خواهد رسید. همچنین پیش بینی می‌شود که اقتصاد دیجیتال در آسیا سالانه ۲۱ درصد رشد داشته باشد. همچنین رشد تولید داخلی بخش تکنولوژی در ایران در سال ۹۸ معادل ۱/ ۱۹ درصد در سال ۹۹، ۱/ ۳۴ درصد و در سال ۱۴۰۱ معادل ۱/ ۱۳ درصد بوده که نشان دهنده اهمیت این بخش در اقتصاد جهانی و اقتصاد ایران است.» معاون وزیر ارتباطات در انتهای صحبت‌های خود به تشکیل گمرک تخصصی IT در منطقه آزاد پیام در آینده نزدیک اشاره کرد و وعده داد که مبادلات در این حوزه تسهیل خواهد شد. همچنین این مقام مسوول تاکید کرد: هدف گذاری برنامه هفتم برای سهم اقتصاد دیجیتال از اقتصاد کشور معادل ۱۵ درصد است که در همین راستا در لایحه بودجه کاهش مالیات سکو‌های داخلی و اختصاص بخشی از عوارض واردات تلفن همراه به شرکت‌های فناوری در دستور کار قرار گرفته است.

سخنران بعدی مراسم، سهراب صادقی زاده، مدیر گروه محصولات مدیریت کارخانه‌ای شرکت همکاران سیستم بود که در صحبت‌های خود بر نقش فناوری‌های نوین در تعمیر و نگهداری ماشین آلات معدنی تاکید کرد. در همین خصوص صادقی زاده گفت: «به طور کلی هوشمندسازی معادن در سه بخش کاهش هزینه نگهداری و تعمیرات، افزایش بهره وری و کاهش توقفات و ایمنی پرسنل می‌تواند موثر باشد. در حال حاضر در جهان به طور میانگین به ازای هر توقف ۱۸۰ هزار دلار به شرکت‌های معدنی هزینه تحمیل می‌شود. همچنین در سال ۲۰۲۱، ۳۷ نفر در معادن آمریکا جان خود را از دست دادند که بخش اعظم این مشکلات، با استفاده از تکنولوژی‌های نوین در تعمیر و نگهداری ماشین آلات معدنی قابل پیشگیری است.» وی در مورد مزایای هوشمندسازی معادن افزود: «هوشمندسازی معادن باعث خواهد شد که در سیستم نگهداری یکپارچگی ایجاد شود. به این صورت که بین بخش‌های مالی، انبارداری و... ارتباط اتوماتیک و برخط وجود داشته باشد. همچنین استفاده از اینترنت اشیا و اتصال قطعات هوشمند به ماشین آلات باعث خواهد شد تا امکان مشاهده برخط مواردی همچون دمای موتور، میزان مصرف سوخت و وضعیت روغن ماشین فراهم شود و هر زمانی که هر یک از موارد از محدوده مجاز خارج می‌شود به صورت اتوماتیک این موارد به مسوول مربوطه گزارش شود. ارسال اتوماتیک اعلام خرابی از دیگر مزایای استفاده از تکنولوژی‌های به روز است»

رسول سراییان، مدرس و مشاور تحول دیجیتال و مدیرعامل شرکت سیما آترون، یکی دیگر از سخنرانان مراسم به ارائه طرح هدهد (هوشمندی دیجیتال با هدایت دانش بنیان) پرداخت. سراییان تاکید کرد که این طرح ایمیدرو را می‌توان به عنوان بسته حمایتی برای شرکت‌های معدنی درنظر گرفت. این مدرس دانشگاه با اشاره به نقش تکنولوژی در درآمد سرانه کشور‌ها گفت: «هدف اصلی در سرمایه گذاری سود اقتصادی است بنابراین همه تکنولوژی‌ها باید در این راستا مورد استفاده قرار گیرند. در حال حاضر بین کشور‌هایی که از تکنولوژی‌های نوین در تولید استفاده کردند و کشور‌هایی که از این تکنولوژی‌ها استفاده نکردند شکاف ۵/ ۴ برابری در درآمد سرانه وجود دارد.» او در ادامه به ساختار طرح هدهد اشاره کرد و گفت: «در اولین بخش ارزیابی بلوغ شرکت‌ها برای آن‌ها ارسال شد. بعد از این مرحله منابع لازم برای تحلیل جمع آوری شد. این منابع شامل مشاهده ساختار شرکت‌های معدنی در دیگر کشورها، تحلیل اسناد بالادستی و ارزیابی نظر مدیران شرکت‌های داخلی بود.» در ادامه سراییان با اشاره به اینکه در این طرح پیشنهادی وظایفی برای سایر وزارتخانه‌ها و بخش‌های دولتی برای گذار هرچه سریع‌تر صنعت معدن کشور به معدن کاری هوشمند در نظر گرفته شده است، گفت: «به منظور حرکت به سمت معدن کاری دیجیتال ۷۱ اقدام در پنج محور برای دستگاه‌های اجرایی در نظر گرفته شده است. این پنج محور شامل تقویت سرمایه انسانی، سرمایه گذاری‌ها و مشوق‌های دولت، نوآوری در زیرساخت‌ها و امنیت فراگیر است.» وی در انتها تاکید کرد که دولت باید پیشنهاد‌ها و دغدغه‌های شرکت‌ها را در نظر گرفته و به آنها توجه لازم را داشته باشد.

منبع: دنیای اقتصاد