آلومینیوم‏‏‌سازان در مضیقه ماده اولیه

به گزارش می‌متالز، از آنجا که این پودر به‌طور عمده از طریق واردات تامین می‌شود، شرکت‌های آلومینیوم ساز برای تامین این مواد با چالش مواجه هستند و گاه رشد نرخ ارز، شرکت‌های این صنعت را با هزینه‌های گزاف مواجه می‌سازد. این عامل موجب شده است تا شیب رشد تولید آلومینیوم طی دوره‌های اخیر با کاهش مواجه شود؛ به طوری که در سال ۱۴۰۱ تنها ۲درصد افزایش تولید رقم خورد و طی بهار ۱۴۰۲ افت ۲درصدی تولید به ثبت رسید. افزایش درآمد این صنعت طی سال ۱۴۰۱ به میزان ۴۰درصد بوده و طی بهار ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۵درصدی به ثبت رسیده است که بررسی روند آن نشان می‌دهد به‌طور عمده با کاهش شتاب رشد همراه بوده است.

آلومینیوم؛ فلز مادر صنایع پایین‌دستی

آلومینیوم گسترده‌ترین فلز روی زمین است و بیش از ۸ درصد جرم هسته زمین را تشکیل می‌دهد. همچنین سومین عنصر شیمیایی رایج در سیاره زمین پس از اکسیژن و سیلیکون است. آلومینیوم به دلیل وزن سبک، استحکام بالا و قیمت مناسب کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارد و پس از سیلیکون، دومین عنصر فراوان در پوسته زمین است. از جمله کاربرد‌های اصلی آلومینیوم در صنایع مختلف می‌توان به استفاده از آن در صنعت خودرو اشاره کرد که به عنوان کاهش‌دهنده ۱۰ درصدی وزن خودرو و کاهش‌دهنده ۷ درصدی سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد دیگر آلومینیوم در صنعت حمل ونقل است که در کشتی سازی و ساخت هواپیما مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صنعت لوازم‌خانگی از آلومینیوم برای ساخت کالا‌های مصرفی بادوام از جمله یخچال و ماشین لباسشویی استفاده می‌شود. در این بین نزدیک به ۹۰ درصد ظروف و قوطی‌های مورد استفاده در صنعت بسته بندی از آلومینیوم تشکیل می‌شود و آلومینیوم نقش مهم و پررنگی در این صنعت ایفا می‌کند. به‌طور عمده به دلیل وزن پایین، شکل پذیری مناسب، مقاومت بالا در برابر خوردگی، هزینه نگهداری کم، عمر طولانی و عدم‌نیاز به رنگ آمیزی از آلومینیوم استفاده فراوان در ساخت وساز می‌شود. آخرین کاربردی که می‌توان برای آلومینیوم در صنایع نام برد، کاربرد آن به عنوان محافظ ورقه فولادی به‌منظور جلوگیری از زنگ‌زدگی در فولادسازهاست.

زوال‌ناپذیری آلومینیوم

تولید فلز آلومینیوم در سه مرحله انجام می‌شود. در وهله اول از معادن مربوطه سنگ بوکسیت استخراج شده و به کارخانه‌های آلومینیوم‌سازی ارسال می‌شود. دومین چرخه تولید این فلز ارزشمند تبدیل بوکسیت به آلومیناست که در این مرحله بوکسیت استخراج‌شده خرد و آسیاب شده و تحت فرآیند تغلیظ قرار می‌گیرد تا برای تصفیه آماده شود. مرحله آخر به‌عنوان مرحله تبدیل آلومینا به آلومینیوم شناخته می‌شود که در این چرخه از تولید فرآیند هال-هرولت به انجام می‌رسد و آلومینا به آلومینیوم تبدیل می‌شود. از هر ۴، ۵ تن بوکسیت استخراج‌شده از معادن با فرآیند بایر، ۲ تن آلومینا ایجاد می‌شود و از هر ۲ تن آلومینا از طریق فرآیند هال-هرولت، یک‌تن آلومینیوم در مرحله نهایی تولید می‌شود. یکی از مزیت‌های اصلی در آلومینیوم این است که می‌توان بار‌ها آن را بدون افت کیفیت بازیافت کرد. تولید آلومینیوم از ضایعات این فلز بسیار ارزان‌تر و باصرفه‌تر از تولید اولیه آن است.

چهار راس جهانی آلومینیوم

براساس آمار IAI در سال ۲۰۲۱، مقدار تولید اولیه آلومینیوم (تولید از سنگ معدن) در جهان برابر با ۶۷ میلیون تن و در سال ۲۰۲۲ براساس آمار‌های ابتدایی ۴/ ۶۸ میلیون تن بوده است. چین با داشتن ظرفیت تولید ۴۴ میلیون تنی و تولید حدود ۴۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ و سهم مصرف ۶۰ درصدی تولیدات آلومینیوم در سال ۲۰۲۰، بازیگر اصلی بازار این فلز در جهان است. ارزش بازار آلومینیوم در سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵۰ میلیارد دلار بود که براساس پیش‌بینی‌ها در سال ۲۰۲۷ به ۲۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید. ذخایر بوکسیت جهان حدود ۳۲ میلیارد تن تخمین زده می‌شود که ۳۲ درصد منابع بوکسیت در آفریقا، ۲۳ درصد از آن در اقیانوسیه، ۲۱ درصد در منطقه کارائیب و آمریکای جنوبی و ۱۸ درصد در آسیا قرار دارد. چین، استرالیا، برزیل و هند در مجموع ۸۰ درصد آلومینای جهان را تولید می‌کنند. در سال‌های اخیر حمله روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، تامین آلومینا و آلومینیوم جهانی را دچار اخلال کرده و موجب رشد خیره کننده در قیمت آلومینیوم جهانی شد.

لیدر ۳۰ هزار میلیاردی آلومینیوم‌سازان

تولید آلومینیوم در ایران از سال ۱۳۵۱ با ایجاد کارخانه آلومینیوم اراک (ایرالکو) آغاز شد و پس از آن کارخانه آلومینیوم المهدی به مجموعه تولید آلومینیوم ایران افزوده شد. پس از المهدی، آلومینیوم هرمزگان (فرمزال) در سال ۱۳۸۵ راه اندازی شد که دو مجتمع المهدی و فرمزال در سال‌های اخیر در هم ادغام شدند. از مجموع شرکت‌های آلومینیوم‌ساز، چهار شرکت در بازار سهام پذیرفته شده و سهام آن‌ها معامله می‌شود. ارزش تجمیع این چهار شرکت بیش از ۳۷ هزار میلیارد تومان است که بااهمیت‌ترین شرکت این گروه «فایرا» با ارزش بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان محسوب می‌شود. نسبت قیمت به سود هر سهم این گروه از بازار سهام ۱۹ واحد است که با در نظر گرفتن میانگین این نسبت در کلیت بازار که حدود ۱۰ واحد است، می‌توان اذعان کرد که سهم‌های این گروه سودمحور نبوده و در دسته سهام رشدی جای می‌گیرند. کمترین نسبت در این گروه به شرکت «فنوال» تعلق دارد که درحال حاضر عدد ۹ واحد است که موجب می‌شود در صورت ورود پول به این صنعت شرکت «فنوال» از استقبال بیشتری برخوردار شود.

معضل تامین آلومینا

روند ۱۰ ساله تولیدات در آلومینیوم‌ساز‌های بورسی، وخامت اوضاع در تولیدات آن‌ها را نشان می‌دهد. میانگین رشد تولید دهه اخیر این صنعت تنها یک‌درصد در هر سال بوده؛ به طوری که از ۹ درصد در سال ۱۳۹۹ به ۲ درصد طی ۱۴۰۱ افت کرده است. در بازه فصلی نیز روند کاهشی تولیدات مشاهده می‌شود؛ به طوری که میانگین رشد تولیدات آلومینیوم سازان بورسی طی ۱۰ فصل اخیر صفر‌درصد به ثبت رسیده است. عمده‌ترین عامل افت شتاب تولیدات آلومینیوم سازان را می‌توان کمبود ماده اولیه وارداتی آن‌ها دانست. عمده‌ترین ماده اولیه مصرفی در ساخت آلومینیوم، پودر آلومیناست که بیشتر از طریق واردات تامین می‌شود و هزینه گزافی برای شرکت‌های آلومینیوم ساز ایران به دنبال دارد. مجموع مشکلات مربوط به تامین مواداولیه موجب شده است تا شرکت‌های آلومینیوم‌ساز مواداولیه خود را به‌درستی تامین نکرده یا بعضا برای تهیه آن با هزینه گزافی مواجه شوند که در نتیجه کاهش تولید آن‌ها را به دنبال داشته است. پس از آن دومین ماده اولیه بااهمیت در آلومینیومی‌ها آند است. آلومینیوم سازان در تامین این ماده نیز با چالش مواجه هستند که شرکت «فایرا» برای رفع مشکل مربوط به تامین این ماده خط تولید جدیدی را به جهت تامین آند موردنیاز خود راه اندازی کرده است.

جهش ۳۴ درصدی نرخ شمش

به جهت بررسی میزان رشد در نرخ فروش محصولات چهار شرکت بورسی آلومینیوم‌ساز، رشد نرخ مهم‌ترین محصول هر شرکت در نظر گرفته شده است. بر این اساس در بازه فصلی، طی بهار ۱۴۰۲ میانگین رشد ۲۷ درصدی نسبت به میانگین سال مالی گذشته در محصولات اصلی به وقوع پیوسته است. در مقیاس فصلی بیشترین رشد مربوط به «فایرا» بوده که محصول اصلی خود یعنی شمش خالص را که سهم ۹۴ درصدی از درآمد مرداد این شرکت داشته توانسته است طی مدت زمان یادشده ۳۴ درصد بیشتر از میانگین سال مالی گذشته به فروش برساند. در بازه ماهانه، طی شهریور ۱۴۰۲ شرکت‌های آلومینیوم ساز بورسی به‌طور میانگین رشد ۲۶ درصدی در نرخ مهم‌ترین محصول خود نسبت به ۱۴۰۱ را تجربه کرده اند. در این بین بیشترین افزایش نرخ مربوط به شرکت «فالوم» بوده که توانسته است اصلی‌ترین محصول خود یعنی انواع کابل را که سهم ۸۴ درصدی در درآمدزایی این شرکت داشته است نسبت به میانگین سال ۱۴۰۱، ۴۵ درصد بیشتر به فروش برساند.

عملکرد مطلوب متغیر‌های سودآوری

میزان سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص در گروه آلومینیوم بازار سهام در بازه سالانه نشان می‌دهد که به ترتیب میانگین ۱۶، ۶ و ۵ درصدی به ثبت رسیده است. با این حال روند آن افزایشی بوده، به طوری که حاشیه سود ناخالص از ۱۲ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۱۹ درصد طی ۱۲ ماه ۱۴۰۱ افزایش یافته و با توجه به میانگین ۱۰ ساله می‌توان گفت سه حاشیه سود این صنعت با ثبت میانگین ۱۹ درصدی در ۱۴۰۱ عملکرد نسبتا خوبی از خود به نمایش گذاشتند. بیشترین میزان سودآوری این صنعت طی سال ۱۳۹۹ رقم خورده که میانگین سه حاشیه سود آن‌ها ۲۵ درصد به ثبت رسیده است. در بازه فصلی میانگین حاشیه سود‌های ناخالص، عملیاتی و خالص طی ۱۰ فصل اخیر به ترتیب ۲۲، ۱۶ و ۱۶ درصد به وقوع پیوسته که روند آن افزایشی بوده است. میانگین هر سه حاشیه سود در ۱۰ دوره فصلی و سالانه نشان می‌دهد که شرکت «فنوال» با ثبت میانگین حاشیه سود ۱۷ درصدی در بازه سالانه و ۳۱ درصدی در بازه فصلی سودآورترین شرکت آلومینیوم‌سازی بوده است. در مقابل، شرکت «فالوم» با ثبت میانگین افزایش سالانه یک‌درصدی سه‌حاشیه سود و رشد ۱۶ درصدی در بازه فصلی کمترین میزان سودآوری را در میان گروه آلومینیوم از آن خود کرده است.

افت مشهود شتاب درآمد آلومینیومی‌ها

ارزیابی روند درآمد عملیاتی سالانه گروه آلومینیوم بازار سهام نشان می‌دهد که طی ۱۰ سال اخیر به‌طور میانگین هر سال ۳۸ درصد به درآمد فروش این صنعت افزوده شده است. روند رشد درآمد سالانه آن‌ها به این‌صورت بوده که در ابتدا شیب افزایشی داشته و از ۱۹ درصد در سال ۱۳۹۳ به ۸۶ درصد در سال ۱۳۹۷ افزایش یافته؛ اما شیب افزایش از سال ۱۳۹۷ کاهش یافته و این کاهش تا جایی ادامه داشته که در ۱۲ ماه ۱۴۰۱، به ۴۰ درصد افت پیدا کرده است. افت شتاب درآمدی در بازه فصلی نیز مشاهده می‌شود؛ به طوری که طی ۱۰ فصل اخیر میانگین رشد تنها ۶ درصد بوده است. طی بهار ۱۴۰۲ نسبت به مدت مشابه سال قبل جهش ۵ درصدی در درآمد فروش آلومینیوم ساز‌ها رقم خورده است. در بخش شرکت‌ها، «فایرا» در بازه فصلی و سالانه بیشترین سهم از درآمد کل صنعت را تشکیل داده و حدود ۸۷ درصد از فروش کل صنعت را طی بهار ۱۴۰۲ و سال ۱۴۰۱ به خود اختصاص داده است.

منبع: دنیای اقتصاد