دو آفت گریبان‏‏‌گیر فرآورده‏‏‌های نسوز

به گزارش می‌متالز، بر این اساس طی سال ۱۴۰۱ درآمد فروش نسوز‌ها تنها ۲۲ درصد افزایش یافت که نسبت به میانگین ۱۲ ساله کاهش ۹ درصدی را تجربه کرد. در هفت‌ماه امسال نیز مجموع فروش این صنعت یک‌هزار و ۸۳۹ میلیارد تومان به ثبت رسیده که نسبت به مدت مشابه تنها ۵ درصد افزایش یافته است. عامل کلیدی در کاهش تولید، فروش و درآمد این صنعت، فزونی عرضه بر تقاضای محصولات نسوز و ماده اولیه است. ظرفیت تولید نسوز در ایران ۲۱۰ هزار تن و مصرف کشور ۱۲۰ هزار تن است که این مازاد موجب رقابت شدید تولیدکنندگان می‌شود. همچنین بخش عمده‌ای از ماده اولیه این صنعت از طریق واردات تامین می‌شود که این امر سبب می‌شود با رشد نرخ ارز به دلیل وجود مازاد عرضه، شرکت‌ها نتوانند نرخ فروش خود را همگام با افزایش هزینه رشد دهند و درنتیجه سودآوری آن‌ها کاهش می‌یابد. با این حال چشم انداز صنعت نسوز با توجه به رشد تولید صنایع فولاد و سیمان، به عنوان مهم‌ترین صنایع مصرفی مواد نسوز مثبت است و می‌توان انتظار داشت که در دوره‌های آتی وضعیت مطلوبی را تجربه کنند.

سهم ۶۵ درصدی چین در تولید نسوز

مواد نسوز یا دیرگداز، موادی هستند که در برابر گرما مقاومند و پوشش کوزه‌های دمای بالا و رآکتور‌ها و سایر واحد‌های پردازشی را تشکیل می‌دهند. ماده نسوز ماده سرامیکی غیرفلزی است که دیرگدازی بالای ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد دارد و در برابر اثرات تخریبی از نظر فیزیکی و شیمیایی پایدار است. مواد دیرگداز بخش مهمی از زنجیره تامین صنایع فولاد، سیمان، نفت، گاز و پتروشیمی هستند. فرآورده‌های نسوز عمدتا در دو نوع شکل‌دار و بی شکل عرضه می‌شوند. محصولات شکل دار خود در دو دسته آجر حرارت‌دیده و حرارت‌ندیده طبقه بندی می‌شوند. اندازه بازار جهانی مواد نسوز در سال ۲۰۲۱ معادل ۲۲.۳ میلیارد دلار آمریکا بود که در سال ۲۰۲۲ به ۲۵.۵ میلیارد دلار آمریکا رسید. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد نسوز در جهان است که بیش از ۶۵ درصد تولید جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. کشور‌های هند و ژاپن هم در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند و به ترتیب ۱۰ و ۵ درصد از تولید جهانی را تشکیل داده‌اند.

زیرشاخه ۸ هزار میلیاردی کانی غیرفلزی

شرکت‌های تولیدکننده محصولات نسوز زیرشاخه‌ای از صنعت کانی غیرفلزی در بازار سهام دسته‌بندی شده اند. شرکت‌های نسوز بورسی شامل شش‌شرکت با مجموع ارزش بازار ۸ هزار میلیارد تومان هستند که بالاترین ارزش بازار به شرکت «کتوکا» با ۲ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان تعلق دارد. متوسط نسبت قیمت به سود هر سهم این صنعت ۱۷ واحد است که با در نظر گرفتن نسبت قیمت به سود ۷ واحدی کلیت بازار سهام، سهم‌های نسوز را می‌توان جزو شرکت‌های رشدی بازار در نظر گرفت. در حال حاضر کمترین نسبت قیمت به سود مربوط به شرکت «کباده» با ۱۱ واحد است که این امر سبب گسترش استقبال سرمایه‌گذاران از شرکت یادشده خواهد شد.

عوامل موثر بر تقاضای محصولات نسوز

اولین عامل کلیدی در رشد تقاضای محصولات نسوز، افزایش تقاضا از سوی صنایع فولاد، سیمان و شیشه است. تقاضا برای مواد نسوز ارتباط مستقیمی با رشد صنایعی مانند فولاد، سیمان و شیشه دارد که به فرآوری در دمای بالا نیاز دارند. گسترش صنعت ساختمان که مصرف‌کننده اصلی مواد نسوز است از عوامل دیگر رشد تقاضا برای محصولات صنعت نسوز است. در آخر توسعه فرآیند‌ها و مواد جدید تولید، کیفیت و دوام مواد نسوز را بهبود می‌بخشد و در نتیجه تقاضا را افزایش می‌دهد.

سه چالش محصولات نسوز در ایران

بسیاری از مواد نسوز حاوی عناصر خطرناکی مانند آزبست و کروم هستند که خطرات قابل‌توجهی برای سلامتی و محیط‌زیست دارند؛ در نتیجه این صنعت با نظارت فزاینده‌ای مواجه است. از آنجا که صنعت دیرگداز به‌شدت به مواداولیه مانند آلومینا، سیلیکون و منیزیم وابسته است و بخش عمده‌ای از مواداولیه این صنعت از طریق واردات تامین می‌شود، در نتیجه قیمت این مواداولیه بر اثر تغییر نرخ ارز در معرض نوسانات قابل‌توجهی است. سومین چالشی که می‌توان تحت عنوان یک ریسک برای صنعت نسوز در نظر گرفت، رقابت با مواد جایگزین است. توسعه مواد جایگزین، مانند سرامیک‌های پیشرفته و کامپوزیت ها، ممکن است تهدیدی برای صنعت دیرگداز باشد.

ماده اولیه؛ عامل کاهش مقدار تولید و فروش

روند تولیدات محصولات نسوز از سال ۹۰ با توجه به وجود معضل وارداتی بودن ماده اولیه و در نتیجه مشکلات کمبود آن همواره کاهشی بوده است. بر این اساس هر سال مجموع تولیدات این صنعت با افت ۳ درصدی همراه بوده است. بیشترین میزان کاهش تولید در این صنعت طی ۱۲ ماه سال ۱۴۰۱ به وقوع پیوسته که مجموع تولیدات محصولات نسوز با افت ۴۵ درصدی نسبت به سال قبل از آن همراه بوده است. این کاهش تولید در بازه ماهانه نیز مشاهده می‌شود. مجموع تولیدات محصولات نسوز در هفت‌ماه سال‌جاری ۷۵ هزار تن به ثبت رسیده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش ۳ درصدی را تجربه کرده ا ند.

در این مقیاس شرکت «کتوکا» با ثبت تولید یک‌هزار و ۳۰۰ تن نسبت به هفت‌ماه سال قبل افزایش ۲۲ درصدی و بیشترین میزان افزایش تولید را در بین هم گروهی‌های خود به ثبت رسانده است. در مقیاس نقطه به نقطه طی هفتمین‌ماه از سال‌جاری، مجموع تولیدات فرآورده‌های نسوز ۹ هزار و ۴۵۱ تن به ثبت رسیده که در قیاس با مهرماه سال گذشته افت ۴۰ درصدی را تجربه کرده است. بررسی مقادیر فروش صورت‌های مالی صنعت محصولات نسوز نشان می‌دهد که به‌طور متوسط در ۱۲ سال اخیر این صنعت افت ۴ درصدی فروش را تجربه کرده و این افت در سه‌سال اخیر پیوسته تداوم داشته است. در هفت‌ماه امسال و مهرماه مجموع مقدار فروش محصولات نسوز به ترتیب با کاهش یک‌درصدی و ۱۲ درصدی همراه بوده است. در خصوص مقدار فروش نیز شرکت «کتوکا» همچون معیار تولید، با ثبت مقدار فروش ۸۸۴ تن در هفت‌ماه، رکورد رشد مقداری فروش را از آن خود کرده است.

فزونی عرضه بر تقاضا

ظرفیت تولید صنعت نسوز در کشور حدود ۲۱۰ هزار تن در سال است و این در حالی است که مصرف نسوز در کشور در بهترین حالت ۱۲۰ هزار تن در سال است. مازاد عرضه در این صنعت باعث کاهش قیمت‌ها و رقابت شدید شرکت‌ها شده است، به نحوی که اکثر شرکت‌های این صنعت، کاهش حاشیه سود را در سال گذشته تجربه کردند. طی هفت‌ماه امسال متوسط رشد نرخ فروش محصول اصلی صنعت نسوز که بیشترین سهم از درآمد فروش آن را تشکیل می‌دهد نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۴ درصد بوده است. نرخ فروش هفت‌ماهه نسبت به میانگین ۱۴۰۱ افزایش ۲۶ درصدی را تجربه کرده است.

در بازه هفت‌ماه، شرکت «کتوکا» بیشترین رشد نرخ فروش محصول اصلی را تجربه کرده است. بر این اساس شرکت یادشده طی هفت‌ماه نسبت به مدت مشابه و میانگین سال گذشته به ترتیب افزایش ۵۵ و ۴۴ درصدی را به ثبت رسانده است. بررسی نرخ فروش محصول اصلی شرکت‌های نسوز بورسی نشان می‌دهد که این شرکت‌ها در هفتمین ماه سال‌جاری نسبت به میانگین ۱۴۰۱ رشد ۲۸ درصدی را تجربه کرده اند. طی مهرماه امسال نرخ فروش محصول اصلی صنعت نسوز نسبت به میانگین سال‌جاری کاهش یک‌درصدی را تجربه کرده است. در صورت توسعه و پیشرفت صنایع فولادساز و افزایش ظرفیت شدید در فولادسازی‌ها می‌توان انتظار متعادل شدن عرضه‌و تقاضا در صنعت نسوز و در نتیجه رشد نرخ فروش این صنعت را داشت.

افت شتاب رشد درآمدی نسوز‌ها

در بازه ۱۲ سال گذشته، متوسط افزایش سالانه درآمد فروش صنعت محصولات نسوز ۳۲ درصد بوده است. بیشترین جهش درآمدی در این صنعت طی سال ۹۸ رقم خورده که مجموع فروش آن‌ها ۶۹ درصد رشد داشته است. با این حال روند افزایشی درآمد این صنعت با توجه به افت متداوم سه‌ساله مقدار فروش و کاهش تولیدات به دنبال کمبود ماده اولیه، با کاهش همراه شده است، به‌طوری که در سال ۱۴۰۱ درآمد این صنعت تنها ۲۲ درصد رشد را به ثبت رسانده است. افت رشد درآمد سالانه در هفت‌ماه امسال نیز مشاهده می‌شود. بر این اساس مجموع فروش هفت‌ماه صنعت نسوز یک‌هزار و ۸۳۹ میلیارد تومان به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه قبل تنها ۵ درصد افزایش یافته است. علت اصلی این موضوع به افت متداوم مقدار تولید و فروش در هفت‌ماه امسال بازمی‌گردد. شرکت «کایزد» طی سال‌جاری با ثبت مجموع فروش ۱۶۲ میلیارد تومان و رشد ۵۵ درصد بیشترین میزان افزایش درآمد فروش را در بین هم گروهی‌های خود تجربه کرده است. در هفتمین ماه سال‌جاری «کفرا» با ثبت درآمد ۱۲۳ میلیاردی و به ثبت رساندن رشد ۵۴ درصدی رکورد بیشترین میزان فروش در بازه ماهانه را از آن خود کرده است.

«کباده» سردمدار سودآوری سالانه و فصلی

روند سودآوری صنعت نسوز طی ۱۲ سال اخیر نشان می‌دهد که متوسط سه متغیر اصلی تعیین سود یعنی حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص به میزان ۲۱ درصد به ثبت رسیده است. اوج سودآوری در این صنعت طی سال ۹۷ به وقوع پیوسته که میانگین سه حاشیه سود نسوز‌ها ۲۸ درصد بوده است. با وجود این، از سال ۹۷ سودآوری صنعت نسوز با کاهش همراه شد که عمده‌ترین عامل آن فزونی عرضه بر تقاضای داخلی و در نتیجه رقابت شدید در بین تولیدکنندگان بود که به افت حاشیه سود آن‌ها منجر شد. طی سال ۱۴۰۱ حاشیه سود‌های ناخالص، عملیاتی و خالص به ترتیب ۲۶، ۱۹ و ۱۶ درصد به ثبت رسید که متوسط این سه متغیر در مقایسه با میانگین ۱۲ ساله افت یک‌درصد و نسبت به اوج ۹۷ افت ۸ درصدی را تجربه کرده است.

در بازه فصلی طی بهار و تابستان امسال، سودآوری صنعت نسوز بهبود یافته و متوسط سه‌حاشیه سود این صنعت ۲۵ درصد به ثبت رسیده است. این عدد در مقایسه با میانگین ۱۳ فصل اخیر با رشد ۳ درصدی همراه بوده است. با توجه به افت مقدار تولید و فروش این صنعت طی سال‌جاری، می‌توان عامل اصلی رشد سودآوری صنعت نسوز طی سال جاری را افزایش نرخ فروش محصول اصلی آن‌ها دانست. از میان شش‌شرکت فعال تولیدکننده نسوز ایران، «کباده» طی دوره‌های اخیر بیشترین میزان سودآوری را از آن خود کرده است. بر این اساس متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص شرکت «کباده» طی سال ۱۴۰۱ و تابستان امسال به ترتیب ۴۸ و ۴۴ درصد به ثبت رسیده است.

منبع: دنیای اقتصاد