مهاجرت «دستوری» از حمل‏‌ونقل

به گزارش می‌متالز، نتیجه دخالت دولت در بازار صنعت حمل‌ونقل شکست‌آمیز بوده است. این نکته را علی حسینی، رئیس سابق کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران، می‌گوید و توضیح می‌دهد که در بازار‌هایی که دولت در آن‌ها دخالت نداشته، مثل حمل‌ونقل بار در جاده و دریا، مشکل حادی وجود نداشته است. به‌رغم اینکه حدود ۹۵درصد بار از این طریق جابه‌جا می‌شود، اما در بازار‌هایی که دولت انحصار داشته یا دخالت گسترده کرده است، مانند حمل‌ونقل ریلی یا حمل‌ونقل هوایی، مشکلات عدیده و پیچیده‌ای رخ داده است.

حسینی در واکنش به نرخ‌گذاری دستوری بلیت هواپیما می‌گوید: بازار صنعت حمل‌ونقل کاملا تابع عرضه و تقاضاست و هرگونه دخالت دولت در این بازار به‌شدت آسیب‌زاست. برای درک مفهوم به مصادیقی در این زمینه اشاره می‌کنم. در ایران کرایه حمل‌ونقل کامیون و ناوگان باری جاده‌ای و همچنین کشتی‌های تجاری بخش خصوصی، بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و بازار تابع نرخ‌های تکلیفی دولت نیست، اما سالیان سال است که در زمینه حمل‌ونقل زمینی و دریایی بار هیچ مشکل حادی ایجاد نشده است و این بازار بدون دخالت دولت کار خود را به‌خوبی انجام می‌دهد. آن هم در شرایطی که چیزی حدود ۹۵درصد حمل‌ونقل بار به صورت دریایی و زمینی انجام می‌شود.

او ادامه می‌دهد: در نقطه مقابل این ماجرا، بازار حمل‌ونقل ریلی و حمل‌ونقل هوایی وجود دارد که دخالت گسترده دولت در این بازار‌ها و نرخ‌های تکلیفی موجب شده است که نه خدمات‌دهنده راضی باشد و نه مصرف‌کننده خدمات. این کارشناس صنعت حمل‌ونقل در ادامه می‌افزاید: دخالت دولت در صنعت ریلی سبب شده است که عرضه در این بخش بسیار محدود باشد. آن هم در شرایطی که هم سرمایه‌گذار، هم خدمات‌دهنده و هم ناظر در این بخش دولت است و بازار حمل‌ونقل ریلی تقریبا در انحصار دولت بوده است. با‌این‌حال صنعت ریلی کشور با وجود حمایت‌های دولتی و پرداخت یارانه به‌شدت زیانده است و حمل‌ونقل ریلی بار هم که تا پیش از این نسبتا سودآور بود و شرایط بهتری از حمل‌ونقل مسافری تجربه می‌کرد، زیانده شده است.

حسینی می‌گوید: از آن سو می‌بینیم، دولت به‌شدت قیمت بلیت در حمل‌ونقل ریلی را پایین نگه داشته و گاهی کرایه سفر ریلی به شهری دیگر از کرایه حمل‌ونقل درون‌شهری با تاکسی‌های آنلاین ارزان‌تر است، اما باز هم مسافران زیادی وجود دارند که سفر ریلی را جذاب نمی‌دانند و ترجیح می‌دهند با خودروی شخصی تردد کنند؛ بنابراین باید گفت که برخلاف تصور دولت، نرخ ارزان بلیت به‌تن‌هایی نمی‌تواند برای مسافران جاذبه ایجاد کند.

رئیس سابق کمیسیون حمل‌ونقل، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران تاکید می‌کند: در بازار حمل‌ونقل ریلی و حمل‌ونقل هوایی که دولت در نرخ‌گذاری دخالت می‌کند، عرضه محدود شده و شرکت‌ها زیانده شده‌اند. ضمن اینکه مسافران و مشتریان هم از تاخیر زیاد، کیفیت پایین خدمات، کمبود بلیت و... مدام شکایت دارند. حسینی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر شاهد هستیم که با رشد جمعیت، تقاضا در بازار حمل‌ونقل هوایی افزایش داشته، اما به دلیل تحریم، زیاندهی شرکت‌ها و ناوگان مستهلک عرضه محدود و محدودتر می‌شود و کمبود بلیت، بازار سیاه ایجاد کرده و مسافران در عین اینکه بلیت را با نرخ گران از بازار سیاه می‌خرند خدمات با کیفیت پایین دریافت می‌کنند؛ بنابراین دود قیمت‌گذاری دستوری به چشم مصرف‌کننده می‌رود.

او در ادامه تاکید می‌کند که در سایر کشور‌ها وظیفه دولت تسهیلگری و نظارت است و دولت در بازار‌ها دخالت خاصی ندارد، اما ما می‌بینیم که در ایران دولت در بازار صنعت حمل‌ونقل رقیب شرکت‌های خصوصی شده و نتیجه آن این شده است که بسیاری از فعالان این صنعت زیان سنگین به بار آورند. از سوی دیگر می‌بینیم که ناوگان جاده‌ای در بخش حمل مسافر مستهلک و فرسوده شده و صاحبان این صنف توان نوسازی ناوگان خود را ندارند یا در بخش هوایی مشاهده می‌کنیم که شبکه پروازی تضعیف شده و بسیاری از مسافران ایرانی ناچار هستند برای انجام پرواز‌های خود به کشور‌های همسایه بروند و در بخش ریلی هم با وجود یارانه سنگین دولت، مسافر از این بخش رویگردان شده است.

منبع: دنیای اقتصاد