سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی، پروژه‌ای مهم و اثرگذار در پایداری فرآیند تولید شرکت آلومینای ایران

به گزارش می‌متالز، کاهش منابع آب برای تمامی بخش‌های مصرف کننده اعم از صنعت، کشاورزی، شرب همچنین رشد روز افزون تقاضا برای تولیدات صنعتی و محصولات کشاورزی انگیزه‌ای قوی برای بهره‌برداری از تمام پتانسیل‌های آبی برای استفاده در بخش‌های مختلف است.

در این میان استفاده از منابع آب‌های سطحی در دسترس که بتوان بدون استفاده از پمپاژ آن را مهار و مورد استفاده قرار داد، فرصت مغتنمی است که نمی‌توان آن را به آسانی از نظر دور داشت.

در سال‌های اخیر گرمایش کره زمین موجب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی شده است که با توجه به شرایط اقلیمی ایران و بحران جدی آب، مدیریت و اصلاح الگوی منابع آبی کشور بیش از گذشته اهمیت یافته است.

این در حالی است که استفاده برخی صنایع از آب شرب شاید مهم‌ترین نقد را به آن‌ها وارد کرده که خوشبختانه در سال‌های اخیر با توجه به کمبود منابع آبی بسیاری از صنایع به این مساله توجه ویژه‌ای داشته و استفاده از پساب و یا ایجاد سد خاکی برای مهار آب‌های سطحی و استفاده از آن در موارد نیاز را در برنامه کاری خود قرار داده و موفق نیز بوده‌اند که شرکت آلومینای ایران به عنوان یکی از کارخانجات پیشرو در این رابطه وارد عمل شد تا با احداث سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی، نقش مهم و اثرگذاری در پایداری فرآیند تولید شرکت داشته و در کنار کمک به حفظ منابع، آب مورد نیاز این صنعت را نیز به این روش تامین کند.

شرکت آلومینای ایران با وجود قرار گرفتن در نقطه کم آب شهرستان جاجرم یکی از شرکت‌های موفق در این اقدام بوده که با توجه به محدودیت منابع آبی در منطقه در سال‌های اخیر استفاده از آب‌های سطحی با ایجاد سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی را مورد توجه قرار داده و امسال در شرایط نسبتا خوبی قرار گرفته است.

کمبود آب، مهم‌ترین چالش پیش روی صنایع

مدیر مهندسی، بازرسی ساخت، خودکفایی و انرژی شرکت آلومینای ایران به عنوان مجری این پروژه در این رابطه اظهار داشت: شرکت آلومینای ایران جهت بهره‌برداری بهتر از منابع آبی اقدام به بازسازی، مرمت و بهسازی سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی خود نمود تا در راستای استفاده از منابع آب‌های سطحی با مصرف بهینه آب، سبب تداوم منابع آب‌های زیرزمینی، احیای محیط زیست منطقه و فعالیت کشاورزان گردد.

مهندس حمید مرادی افزود: پروژه ایجاد سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی و در ادامه مرمت و بازسازی آن در سه مرحله از سال ۱۳۹۷ (۱۳۹۷/۰۹/۱۲) شروع شده است که با اتمام عملیات جانبی آن تا مورخ ۱۴۰۳/۰۷/۰۳ ادامه دارد و هزینه اجرا و بهره‌برداری از آن حدود ۵۰۰ میلیارد ریال برآورد گردیده است.

وی گفت: این شرکت اجرای پروژه مرمت و بازسازی سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی را با هدف جمع آوری آب‌های سطحی موجود در بند تغذیه‌ی مصنوعی از اهداف مهم خود قرار داده تا با کنترل سیلاب‌های منطقه و ذخیره آن‌ها، چالش محدودیت آب را برطرف نماید به طوری که پس از وقوع هر سیلاب و ذخیره بهینه آن امکان برداشت ۶۰۰ هزار متر مکعب آب برای مجتمع آلومینای ایران وجود خواهد داشت و بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز برای ساخت شیر آهک مجتمع از این منبع تامین خواهد شد.

وی خاطرنشان ساخت: شرکت آلومینای ایران به عنوان یک بنگاه اقتصادی، متعهد به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار منطقه است که مدیریت صحیح روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها، گامی مهم در راستای تحقق این تعهد خواهد بود.

وی یادآور شد: بارش‌های اخیر بهاره در منطقه، فرصتی ارزشمند برای شرکت آلومینای ایران فراهم آورده است تا با مدیریت صحیح روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها، ضمن حفظ محیط زیست، به توسعه پایدار منطقه نیز کمک کند ضمن اینکه جمع آوری و ذخیره‌سازی این روان‌آب‌ها می‌تواند به تقویت سفره‌های زیرزمینی و تامین آب شرب و کشاورزی منطقه کمک شایانی کند.

مهندس مرادی افزود: همچنین، این اقدام ارزشمند می‌تواند از فرسایش خاک و سیلاب‌های مخرب جلوگیری کرده و به حفظ اکوسیستم منطقه کمک کند.

وی با بیان اینکه ایجاد تالاب‌ها و آبگیر‌ها با استفاده از روان‌آب‌ها می‌تواند به جذب پرندگان مهاجر و رونق گردشگری در منطقه بیانجامد، اظهار داشت: از مزایای مدیریت صحیح روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها که در شرکت آلومینای ایران و منطقه انجام گرفته می‌توان به تقویت سفره‌های زیرزمینی و تامین آب شرب و کشاورزی اشاره کرد، زیرا که جمع آوری و ذخیره‌سازی روان‌آب‌ها می‌تواند به افزایش سطح آب سفره‌های زیرزمینی و تامین آب شرب و کشاورزی منطقه کمک شایانی کند.

مدیر مهندسی، بازرسی ساخت، خودکفایی و انرژی شرکت آلومینای ایران متذکر شد: همچنین نمی‌توان فوایدی از قبیل جلوگیری از فرسایش خاک و سیلاب‌های مخرب، حفظ تنوع زیستی، جذب پرندگان مهاجر و رونق گردشگری و ایجاد اشتغال را نیز نادیده گرفت چرا که روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها می‌توانند موجب فرسایش خاک و تخریب اراضی کشاورزی و زیرساخت‌ها شوند و مدیریت صحیح این منابع می‌تواند از این خسارات جلوگیری کند.

فرود پرندگان مهاجر در سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی

وی اظهار داشت: روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها زیستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری هستند که با مدیریت صحیح این منابع و ایجاد تالاب‌ها و آبگیر‌ها و استفاده از روان‌آب‌ها می‌توان به جذب پرندگان مهاجر و رونق گردشگری در منطقه و حفظ تنوع زیستی منطقه کمک کرد چنان که این روز‌ها نیز شاهد فرود پرندگان مهاجر در سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی احداثی شرکت آلومینای ایران هستیم.

وی افزود: این در حالی است که مدیریت صحیح روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها می‌تواند به ایجاد اشتغال در زمینه‌های مختلف مانند کشاورزی، گردشگری و حفاظت از محیط زیست نیز کمک شایانی داشته باشد. 

احداث ۱۳ بند گابیونی به منظور کنترل فرسایش خاک

مهندس مرادی با تاکید بر اینکه مدیریت صحیح روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها باعث شده تا شرکت آلومینای ایران به عنوان یک الگوی نمونه برای سایر صنایع در منطقه عمل کند و به توسعه پایدار و حفظ محیط زیست کمک کند، اظهار داشت: این شرکت اقدامات شایانی را در زمینه حفاظت از محیط زیست انجام داده است که محدود به احداث سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی نمی‌شود؛ به طوری که ۱۳ بند گابیونی به منظور کنترل فرسایش خاک، حفظ منابع آبی، جلوگیری از ورود رسوب سیلاب‌ها به داخل مخزن و افزایش بهره وری با همکاری اداره منابع طبیعی شهرستان جاجرم ایجاد شده و ساخت ۱۱ بند دیگر نیز در دستور کار قرار دارد.

وی از مهم‌ترین اهداف احداث پروژه سیل‌بند تغذیه‌ای خاکی را کنترل سیلاب‌های فصلی و جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از ورود سیلاب‌ها به داخل مجتمع، جلوگیری از آسیب به لوله خروجی پساب کارخانه به سد باطله، جلوگیری از آسیب به زمین‌های زراعی پایین دست مجتمع، تامین بخشی از آب مورد نیاز فضای سبز مجتمع، تامین بخشی از آب مورد نیاز ساخت شیر آهک فرایند، تغذیه آبخوان محدوده طرح، دشت جاجرم و تقویت سفره‌های زیرزمینی و کمک به حفظ محیط زیست و اکوسیستم منطقه اعلام کرد.

وی افزود: در این میان از دلایل موفقیت در این راه، مدیریت صحیح، اقدام به موقع و عملیاتی و مدیریت زمان و شناخت وضعیت موجود، دسترسی به موارد فوق الذکر بوده که در صورت عدم برنامه ریزی و آینده نگری، هیچ یک از اهداف و نتایج فوق حاصل نمی‌شد، زیرا که دستیابی و بهره‌برداری از پروژه بند خاکی مستلزم انجام حجم بالایی از خاکبرداری، خاکریزی، بازسازی، ساخت سازه و فعالیت‌های متعدد بسیاری است که با مدیریت مدبرانه جناب آقای دکتر شه بخش، مدیرعامل و همت و تلاش پرسنل شرکت آلومینای ایران محقق گردید که با بارش‌های بهاری، روان‌آب‌ها و سیلاب در آن ذخیره گردید.

ذخیره ۵۵۰ هزار مترمکعب آب 

مهندس مرادی یادآور شد: از ابتدای سال جاری تا کنون، مجموعاً ۵۵۰ هزار متر مکعب آب ناشی از بارش‌های اخیر در دو نوبت در بند تغذیه‌ای شرکت آلومینای ایران ذخیره شده است.

وی افزود: برای دستیابی به این هدف اقدامات سخت و بسیاری توسط تیم مجرب صورت گرفته که که از جمله مهم‌ترین آن‌ها خاکبرداری دیواره تخریب شده ضلع جنوبی به طول تقریبی ۴۴۰ متر و بخشی از دیواره غربی به حجم تفریبی ۳۵۰ هزار متر مکعب، خاکریزی، رگلاژ و کمپکت دیواره ضلع جنوبی به طول تقریبی ۴۴۰ متر و ارتفاع متوسط ۶ متر، خاکریزی، رگلاژو کمپکت دیواره ضلع غربی به طول تقریبی ۱۷۰ متر و ارتفاع ۴ متر و خاکریزی، رگلاژ و کمپکت دیواره ظلع شرقی به طول تقریبی ۴۵۰ متر و ارتفاع ۷ متر بوده است.

وی بازسازی و فرم دهی دیواره شمالی به طول تقریبی ۱۵۰ متر، فرم دهی تمامی دیواره‌های بدنه سیل‌بند با رعایت شیب شیروانی ۴۰ درجه در قسمت داخل و ۵۰ درجه در قسمت بیرون دیواره‌های خاکی مخزن، اجرای لایه ترنزیشن توسط مصالح فیلتر درشت دانه به ضخامت ۲۰ سانتی متر در جناح داخلی و ۳۰ سانتی متر در جناح بیرونی دیواره‌های مخزن و هم چنین اجرای یک لایه مصالح خشکه چین (ریپ رپ) به ضخامت تقریبی ۴۰ سانتی متردر جناح داخلی مخزن جهت جلوگیری از شستگی خاک بدنه دیواره‌ها را از دیگر اقدامات برشمرد.

وی اظهار داشت: همچنین ساخت سازه گابیونی و سنگ وملات ورودی مخزن، ساخت سازه سرریز، ساخت تاسیسات برداشت آب به وسیله دو حوضچه بتنی و اجرای لوله خط انتقال به طول تقریبی ۱۰۰ متر و بتن ریزی پیرامون لوله اجرا شده وتهیه و نصب شیرآلات مورد نیاز و برداشت رسوبات کف مخزن به حجم ۳۵۰ هزار متر مکعب توسط همکاران معدن نیز به همین منظور انجام گرفته است.

با امید به روزی که با الگو قرار دادن اقدامات این چنین توسط سایر صنایع به ویژه صنایعی با نیاز آبی بالا بتوانیم تا حدودی مدیریت درست تری بر منابع آبی داشته و با وجود تنش‌های آبی موجود، آیندگان ما کمتر دچار چالش شوند.