بازگشت پسماندها به چرخه معدن

به گزارش می متالز، این موضوع از آنجا چالش‌برانگیز است که بر مبنای پروتکل‌های داخلی و بین‌المللی موجود، توجه سازمان حفاظت محیط‌زیست برای محافظت از محیط‌زیست انسان، جانداران و گیاهان از هرگونه آلودگی ناشی از پساب فرآوری مواد معدنی، بیشتر از گذشته شده است. اتفاقاتی شبیه ریزش سدهای باطله و نفوذ آن به خاک و آلوده کردن آب‌های زیرزمینی و خاک‌های قابل کشت به اندازه‌ای در جهان امروز صنعت مهم تلقی می‌شود که می‌تواند منجر به تعطیلی یک کارخانه یا معدن شود.
بسیاری از صنایع معدنی و معادن به دنبال کم کردن آسیب پسماندها و پساب‌ها هستند و در این زمینه، سالانه هزینه‌های زیادی را برای به روز کردن فناوری‌های به کارگرفته شده در فیلتراسیون این پساب‌ها و پسماندها استفاده می‌کنند.

بهره‌گیری از شبکه دیواترینگ پساب‌ها

مجموعه بزرگی مانند میدکو که شامل کارخانه‌ها و معادن زیادی است، تلاش می‌کند محیط‌زیست را سالم نگه دارد.
مسعود فرحناک، مدیر HSE هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) در پاسخ به این پرسش که این هلدینگ چقدر دغدغه زیست‌محیطی دارد گفت: ما همواره بر فعالیت‌های زیست‌محیطی تمرکز کرده‌ایم. میدکو از همان ابتدای خرید ماشین‌آلات، تجهیزات و نصب، دغدغه داشته و سعی کرده است از آخرین فناوری‌ها استفاده کند تا کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد کند.
او تاکید کرد: در فرآیند تولید هم سعی کرده‌ایم کمترین خسارت را به محیط‌زیست وارد کنیم. اگر غباری ایجاد شود سعی می‌کنیم از غبارگیر استفاده کنیم. در زمینه استفاده از پساب‌ها و نصب تصفیه‌خانه هم اقدامات خوبی انجام‌ شده است.
مدیر HSE هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه(میدکو) درباره استفاده از آب و شیوه‌های صرفه‌جویی اظهار کرد: ما در همه مراحل به آب زیادی نیاز نداریم. برای مثال می‌توان به مرحله گندله‌سازی اشاره کرد که آب چندانی نمی‌خواهد اما در مرحله تولید کنسانتره و تولید فولاد به آب نیاز داریم. او بیان کرد: برای این مهم، میدکو فرآیند کار را طوری چیده که آب را دوباره استفاده کنیم و آن را به خط تولید برگردانیم.
او درباره استفاده از پساب‌ها و روش کاربردی میدکو اظهار کرد: ما با شبکه دیواترینگ، پساب را وارد چرخه می‌کنیم. برای کارخانه‌های فولاد، پساب فاضلاب زرند و کرمان را خرید کرده‌ایم. مواد جداشده نیز به خط تولید برگشته و دوباره استفاده می‌شوند. درنتیجه، میدکو آب زیادی مصرف نمی‌کند و سعی می‌کند از آب مصرف‌شده دوباره استفاده کند.
فرحناک در پاسخ به این پرسش که چه پروژه‌هایی از سوی میدکو برای حفظ محیط‌زیست اجرا شده‌اند، اظهار کرد: ۲ پروژه زیست‌محیطی یعنی CDQ یا خاموش کردن کک به روش خشک و نیز تولید کاتد مس به روش تانک بیولیچینگ، برای نخستین بار در کشور اجرا می‌شوند.
وی درباره خاموش کردن کک به روش خشک گفت: در پروژه CDQ یا خاموش کردن کک به روش خشک، دیگر از آب استفاده نمی‌کنیم و به‌جای آن از ازت بهره می‌بریم یعنی فعالیت‌های خود را در محیط بسته انجام می‌دهیم. همان‌طور که می‌دانید در فرآیند تولید کک، کنسانتره را وارد کوره می‌کنید و حرارت می‌دهید تا کک شکل بگیرد و پس از آن چون حرارت زیاد است باید منتظر بمانید تا خنک شود. فرحناک با اشاره به روش و فناوری قدیمی ادامه داد: در گذشته، حرارت را با آب کم می‌کردند. وقتی ۷۰۰ درجه حرارت را کاهش می‌دادند مقداری هم بخار ایجاد می‌شد که درنتیجه آن ذرات آلوده وارد هوا می‌شد اما خوشبختانه امروز با استفاده از ازت، همان کار را با حذف آلودگی هوا انجام می‌دهیم.
مدیر HSE هلدینگ توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو) به روش دوم برای کاهش آلودگی‌ها، اشاره و اظهار کرد: روش دوم، تولید کاتد مس به روش تانک بیولیچینگ است. در صنایع مس برای اینکه کنسانتره را به کاتد مس تبدیل کنند باید آن را ذوب کنند و این عمل منجر به تولید گازی می‌شود که هوا را آلوده می‌کند. گازها، بخار و ذرات وارد محیط‌زیست شده و آلودگی ایجاد می‌کنند. در این روش برای اینکه مس را از کانه مس جدا کنیم از باکتری استفاده کرده‌ایم. درنتیجه، دود، بخار و گاز ایجاد نمی‌شود.
 فرحناک در پایان با بیان اینکه میدکو ۳ خط تولید فولاد را در اختیار دارد و از معدن تا تولید فولاد را در برمی‌گیرد، گفت: ما در سیرجان، کرمان و زرند، خطوط تولید داریم و در حوزه تولید سنگ‌آهن و مس فعالیت می‌کنیم. او ادامه داد: در زنجیره تولید ۳۳ پروژه داریم که از معدن تا کارخانه را در برمی‌گیرد. زغال‌سنگ، سنگ‌آهن، مس، تولید کنسانتره، تبدیل به گندله و آهن اسفنجی و در نهایت تبدیل به شمش فولاد، در این مجموعه انجام می‌شود.

راه‌اندازی سامانه مدیریت پسماند

درباره بایدها و نبایدهای مدیریت و کنترل پسماندهای صنعتی و معدنی، مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز افزود: برخی پسماندهای صنعتی مانند کاتالیست‌ها، حاوی عناصر ارزشمندی مانند طلا هستند که در صورت بازیافت می‌توانند به ثروت تبدیل شوند.
او افزود: سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار کاتالیست وارد کشور می‌شود که در آینده بیشتر نیز خواهد شد؛ از این میزان حجم زیادی به پسماند تبدیل می‌شود که متاسفانه تاکنون کاری برای بازیافت آنها در داخل کشور انجام‌ نشده است. تا پیش از تحریم، آنها را در قالب پسماند به کشورهایی مانند هلند و فرانسه صادر می‌کردیم و آنها نیز عناصر ارزشمند موجود در آنها را خارج و به پول تبدیل می‌کردند.
تجریشی اظهار کرد: درصدد برآمدیم تا خودمان از این ثروت در داخل کشور استفاده کنیم، ازاین‌رو سامانه مدیریت پسماند کشور را راه‌اندازی کردیم تا بر اساس داده‌های آن، نوع و حجم پسماند صنعتی تولیدشده در کشور را به دقت، رصد و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
وی ادامه داد: برای شروع کار، این سامانه را در ۳ استان تهران، اهواز و مرکزی عملیاتی کردیم و صنایع این ۳ استان، موظف به ثبت‌نام در این سامانه شدند. البته به‌مرور آنها را به تمام کشور تعمیم خواهیم داد و تمام صنایع کشور موظف به ثبت‌نام در این سامانه می‌شوند.
او گفت: تا پیش‌ازاین هیچ اطلاعی از نوع و حجم پسماندهای صنعتی تولیدی در کشور نداشتیم اما با راه‌اندازی این سامانه و ثبت‌نام صنایع در آن، تمام این اطلاعات جمع‌آوری و برای آن برنامه‌ریزی می‌شود. در واقع با جمع‌آوری داده‌های این سامانه می‌فهمیم که چند تن پسماند تولیدشده، چه نوعی هستند، چه کسانی آنها را تولید کردند و چگونه امحا شدند.
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: ثبت‌نام در این سامانه را به اداره‌های استانی محیط‌زیست ۳ استان تهران، خوزستان و مرکزی اعلام کردیم و آموزش دادیم تا به صنایع منتقل کنند. برنامه‌ بعدی ما این است که نتایج این سامانه را به داده‌ تبدیل کنیم تا افراد به آن دسترسی داشته باشند.
وی گفت: بر این اساس، سال گذشته با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وارد مذاکره شدیم تا ظرفیتی در این زمینه در کشور ایجاد کنیم که منجر به اشتغال و تولید ثروت شود و با توجه به اینکه سامانه پسماندهای صنعتی در کشور ایجاد شد، می‌دانیم چه عناصر و پسماندهایی با چه حجمی در کشور تولید می‌شوند که می‌توان برای آنها برنامه‌ریزی کرد.
تجریشی ادامه داد: قرار شد شرکت‌های دانش‌بنیانی در این زمینه ایجاد شوند بنا بر این از سال گذشته، مذاکره با آنها را با وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز کردیم و همچنان به‌صورت ادواری ادامه دارد، اکنون معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال تنظیم و تهیه ضوابط این بخش است.
او افزود: بر این اساس وقتی حجم این پسماندها مشخص شدند، شرکت‌های دانش‌بنیان باید بیزینس‌پلنی تهیه کنند، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز گفته از آنها حمایت مالی می‌کند که با این اقدامات می‌توانیم آن چیزی که در دنیای غرب به آن اقتصاد چرخشی گفته می‌شود را در کشور عملیاتی کنیم. تجریشی اظهار کرد: ابتدا کار را با کاتالیست‌ها آغاز کردیم و با توجه به اطلاعاتی که از این سامانه کسب می‌کنیم، برای پسماندهای دیگر نیز برنامه‌ریزی خواهیم کرد. تجریشی گفت: برنامه بعدی ما این است که بتوانیم پسماندهای خطرناک صنعتی را بیمه کنیم که اگر برای مثال در مسیر، خودروی حمل آنها دچار سانحه شد یا آسیبی به محیط‌زیست وارد کرد، دیگر دنبال این نباشیم که خسارت آنها را چه کسی باید پرداخت کند. در این زمینه با ۱۰ شرکت بیمه صحبت کردیم که در حال نهایی کردن یکی از آنها هستیم تا قرارداد ببندیم. او افزود: به نظر می‌رسد تا ۱۰ روز آینده، بیمه طرف قرارداد مشخص شود. البته اکنون در حال جمع‌آوری و بررسی صورت‌های مالی بیمه‌ها هستیم تا مشخص شود در صورت بروز خسارت، توانایی تامین منابع مالی آن را دارد. با این کار اگر برای پسماندهای خطرناک یا خودروی حامل آنها در زمان جابه‌جایی اتفاقی بیفتد، بیمه، خسارت را پرداخت می‌کند. معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در مرحله بعدی در نظر داریم به کامیون‌های حامل پسماندهای صنعتی خطرناک تگی بچسبانیم تا ردیابی شوند. با این کار خودرو در مسیر تردد، مقصد و مبدأ کنترل می‌شود.
او تاکید کرد: باید مطمئن شویم که محموله‌های باری به مقصد رسیده‌اند و این‌طور نباشد که آنها را وسط بیابان رها کنند و به ما بگویند بار را به مقصد رسانده‌اند.