شهر بادگیرها و دلبری طلاهای یزدی

به گزارش می متالز، طلای یزد در مقایسه با زیورآلات کشورهایی مثل ایتالیا و هند ویژگی‌هایی منحصر به فردی دارد و در سطح کشور نیز شناخته شده است. در بیشتر مواقع طلای یزد با مرواریدهای خاویاری تزئین می‌شود که طرفداران خارجی زیادی هم دارد.
در استان یزد، کارگاه‌های طلاسازی زیادی وجود دارد و می‌توان گفت بیشترین سازندگان طلا در این استان فعالیت می‌کنند. سالانه حجم زیادی از طلای یزد به سایر استان‌ها و حتی خارج از کشور هم صادر می‌شود.

یزد است و طلای معروفش

معاون میراث فرهنگی استان یزد با اشاره به ثبت زیورآلات یزدی در فهرست آثار ملی ناملموس کشور، پیشینه زرگری و ساخت زیورآلات در این کهن‌شهر را به استناد مدارک موجود تا ۲ هزار سال برآورد می‌کند.
علی‌اصغر صمدیانی یزد، اظهار می‌کند: در آثار کشف شده در منطقه تاریخی غربالبیز مهریز، زیورآلاتی از جنس طلا متعلق به دوران اشکانی کشف شده که پیشینه آنها ۲۰۰۰ سال است.
وی با بیان اینکه در گذشت نیز در برخی از دیگر سایت‌های باستان‌شناسی استان، زیورآلاتی با قدمت‌هایی مشابه کشف شده است، می‌افزاید: نکته جالب این است که آثار کشف‌شده اخیر از ظرافت‌های بیشتر و بسیار پیشرفته‌تری نسبت به طلاهای متعلق به عصر صفوی و دوران پس از اسلام برخوردار هستند.
این مسئول با بیان اینکه قدمت زرگری در یزد تنها به زیورآلات محدود نمی‌شود، می‌گوید: پارچه‌های «گلابتون» و «زری‌بافی» که بافت آنها منسوخ شده، روزگاری در این دیار با استفاده از مفتول‌های طلا و نخ ابریشم دوخته می‌شده که نحوه بافت و زیبایی آنها با توجه به قدمت‌شان، در آن دوران بسیار حیرت‌انگیز بوده است.
صمدیانی با اشاره به ثبت برخی مصنوعات زرگری یزد در فهرست آثار ناملموس کشور، بیان می‌کند: زنجیرهای «چینابی»، «هل و گل»، «هل» و «توپ ملیله یزدی» و همچنین دستبند «اشرفی» به ثبت ملی رسیده که در این بین زنجیر «چینابی» معروف‌ترین اثر است.
وی با اشاره به ویژگی این هنر صنعت تصریح می‌کند: شیوه ساخت خلاقانه و پیچیده این زیورآلات باعث شده که کپی‌برداری دستگاهی از این آثار ممکن نباشد و نمونه‌هایی از آنها که حتی قدمتی حدود ۵۰۰ سال دارند، جز در حیطه صنایع دستی یزد موجود نباشد.
معاون میراث فرهنگی استان در ادامه، به زنجیر «چینابی» به عنوان یکی از زیورآلات سنتی یزد، اشاره و درباره آن اظهار می‌کند: نام این زنجیر به نوع و نحوه ساخت آن مربوط می‌شود چراکه نرمی این زنجیر باید مانند آب باشد. به عبارتی باید چیده شده به نرمی آب باشد.

وی ۲ مدل «ساده» و «کنیک یا مخروطی» را برای این نوع زنجیر برمی‌شمارد و با بیان اینکه اصول و پایه ساخت این نوع زنجیر شامل رشته‌ها و مفتول‌های نرم طلاست، می‌گوید: زنجیر چینابی با حلقه‌های تابیده طلا در عیار ۲۰ که عیار مخصوص طلای یزد است و نیز با بکارگیری آلیاژهای مس و نقره، ساخته می‌شود.
صمدیانی با بیان اینکه زنجیر «هل و گل» و «هل» با وجود تشابه اسمی، با یکدیگر متفاوت هستند، بیان می‌کند: زنجیر هل با روش ملیله و استفاده از مفتول‌های طلا ساخته می‌شود تا اینکه به مجموعه زیبای هل و گل تبدیل شود، در حالی که برای ساختن زنجیر هل از قاب‌هایی که مفتول‌های طلا را در آن تعبیه می‌کنند، استفاده می‌شود و میان این هل‌ها، زنجیرهای چینابی قرار می‌گیرد.
این مسئول در پایان خاطرنشان می‌کند: سایر زیورآلات ثبت شده نیز دارای روش‌های ساخت پیچیده و جالبی هستند که امید است علاوه بر ثبت ملی، بتوانیم آنها را به ثبت جهانی نیز برسانیم.

فعالیت بیش از ۲۰۰۰ سازنده

محمدرضا دهقان مهرجردی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز چندی پیش درباره ظرفیت ساخت طلا در یزد گفته بود: از دیرباز طلای یزد به دلیل داشتن عیار۲۰ به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم مصنوعات طلای این دیار، همیشه مورد استقبال مردم کشورمان بوده است. علاوه بر این، یزدی‌ها به درستکاری نیز مشهور هستند و خریداران با اطمینان از بازار طلای یزد خرید می‌کنند.
وی با بیان اینکه بیش از ۲ هزار صنعتگر در بخش ساخت طلا و جواهرات استان فعالیت می‌کنند، اضافه کرد: از این تعداد بیش از ۷۰۰ صنعتگر در بخش تولید زیورآلات سنتی، زیر پوشش بیمه هنرمندان صنایع دستی هستند.

مجموعه‌ای تاریخی در دل کویر

بازار تاریخی زرگری شهر یزد، یکی از جاذبه‌های گردشگری این استان کویری است که پس از سال‌های متمادی به دلیل عرضه تولیدات صنعت طلاسازی با ویژگی‌هایی منحصر به فرد، همچنان پر رونق باقی مانده است.
 بازار زرگری، یکی از بازارهای قدیمی و البته پر رونق یزد است که در بخش شمالی خیابان قیام‌شهر یزد(روبه‌روی مجموعه امیرچخماق) قرار دارد و قدمت آن به سده‌های ۱۲ و ۱۳ هجری قمری می‌رسد که ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ به شماره ۸۵۲۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بازار که ۹۴ متر طول و ۳ متر عرض دارد، دارای سقفی با ارتفاع ۶ متر به صورت تاق و تویزه با قوس‌های هلالی و جناقی است. در تاق بازار نورگیرهایی دیده می‌شود و در وسط راسته بازار نیز بخشی به صورت تاق آهنگ وجود دارد.
تعداد مغازه‌های این بازار را ۵۳ باب نوشته‌اند اما محمد حسین نجفی، رئیس اتحادیه طلا و جواهرات استان یزد می‌گوید که بازار زرگری یزد در مجموع از حدود ۲۵۰ مغازه تشکیل شده که بیشتر مغازه‌ها نیز زرگری و طلافروشی است. البته از آنجایی که هر تازه‌عروس و داماد یزدی برای خرید عروسی که در یزد به خرید بازار موسوم است، سری به بازار زرگری شهر یزد می‌زنند، اندک مغازه‌هایی نیز به فروش سایر اقلام مورد نیاز برای آداب و رسوم عروسی یزدی‌ها، از پوشاک تا لوازم آرایشی و... می‌پردازند. نکته مهم دیگر درباره طلافروشی‌های بازار زرگری یزد این است که برخلاف بسیاری از شهرهای کشورمان که درجواهرات‌فروشی‌های‌شان قفل است، در مغازه‌های طلافروشی‌های یزد به برکت امنیت موجود در این شهر کویری، همیشه باز و گشوده است و حتی در داخل برخی از مغازه‌ها، جواهرات در ویترین‌های بدون محافظ، در معرض دید مشتریان قرار دارد.
به اعتقاد نجفی، رئیس اتحادیه طلا و جواهرات استان یزد، ویژگی‌هایی مانند عیار بالا، استقبال از طلاهای دست‌ساز و نوع ساخت ویژه شهر یزد و همچنین اجرت ساخت پایین، موجب جذب مشتریان و افزایش رغبت مردم به خرید طلای یزد شده است.وی می‌گوید: عیار طلای یزد به دلیل ساخت و هنر تراش استادکاران یزدی به وسیله دست، ۲۰ به بالاست، در حالی که به غیر از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که طلاهایی با عیار ۲۱ دارند، در بقیه مناطق از طلای با عیار ۱۸ استفاده می‌شود. البته همین موضوع نیز باعث شده که برخی از تولیدات طلای یزد که دارای عیار ۱۸ است به دیگر استان‌های کشور مانند کرمان، بندرعباس، فارس، خراسان و تهران ارسال شود.
نجفی با اشاره به نظارت کامل اتحادیه بر نحوه ساخت و عرضه جواهرات در استان، خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه صحت عیار حک شده روی جواهرات یزد و گزارش نشدن تخلف از سوی خریداران، باعث اطمینان مشتریان از طلای یزد شده است.
رئیس اتحادیه طلا و جواهرات استان یادآور می‌شود؛ درحال‌حاضر ۹۰۰ سازنده طلا اعم از استادکاران و شاغلان در کارگاه‌های طلاسازی دستی یا ماشینی در شهر یزد مشغول به کارند و حدود ۳۸۰ نفر نیز در زمینه فروشندگی طلا و جواهرات فعالیت می‌کنند.