زندگی و کار معدنی‌ها زیر خط بقا/ از پشت‌پرده معیشت کارگران معدن چه می‌دانید؟

به گزارش می‌متالز، هرباری اسم کار در معدن به گوش مخاطب می‌رسد قبل از هرچیز مشاغل سخت و زیان‌آور در ذهنشان نقش می‌بندد ولی آنچه در تعاریف تئوری بیان می‌شود با آن‌ چیزی که در واقعیت بر این کارگران و خانواده‌هایشان می‌گذرد تفاوت زیادی دارد در واقع آنچه در خانه‌های این کارگران می‌گذرد بر اکثریت جامعه پوشیده است.

این عدم آشنایی تنها به این دلیل است که منطقه معادن از آنچه ما تصور می‌کنیم دورتر است و با توجه به این جلمه می‌دانیم که آنجا بی‌عدالتی شغلی حکم‌فرما است.

با توجه به اینکه این خانواده‌ها در روستا‌های دورافتاده زندگی می‌کنند ولی باز هم زیر خط فقر روزگار خود را می‌گذرانند. یکی از چالش‌های کارگران در این صنف عدم وجود عدالت‌مزدی و عدالت‌قراردادی است. طبق آخرین آمار‌هایی که منتشر شده نشان از فاصله مزدی کارگران است که با واسطه یا همان شرکت‌های دلال پیمانکاری در معادن جذب شده‌اند. در ادامه این گزارش اشاره‌ای خواهیم داشت بر آنچه وزیر کار در مورد طبقه‌بندی مشاغل در این صف اشاره کرده است.

زندگی سخت خانواده‌های کارگران معدن

«احمد میدری» وزیر کار در نخستین نشست شورای عالی کار در دولت چهاردهم، ضمن اشاره به ضرورت طبقه‌بندی مشاغل برای کارگران معادن زغال سنگ در سراسر کشور گفت: «در حال حاضر در کشور یک معدن زغال سنگ مکانیزه فعال است و باقی به‌صورت سنتی اداره می‌شوند که هدف کلان ما مکانیزه کردن همه معادن برای رسیدن به بالاترین بهره‌وری است. پس از بررسی‌های معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در زمینه وضعیت اقتصادی کارگران جان‌باخته در معدن زغال سنگ طبس ۳۰ خانواده در سه دهک درآمدی اول، دوم و سوم یعنی زیر خط فقر بودند که موضوع نشان این است که کارگران معادن زغال‌سنگ در ایران در شرایط بسیار سخت زندگی می‌کنند.»

هم معیشت هم ایمنی

باید به این نکته هم اشاره کنیم که با توجه به اینکه در کنار اهمیت رعایت نکات ایمنی و بهداشت کار که به‌عنوان یکی از دغدغه‌های مجموعه‌های کارگری و تشکل‌های کارگری مطرح است، بحث معیشت و تامین هزینه‌های زندگی نیرو‌های کار نیز مطرح است. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشی به وضعیت جبران خدمات و متوسط سرانه پرداختی در معادن زغال سنگ پرداخته و بهبود معیشت کارگران را یکی از راهکار‌های ارتقای ایمنی و بهبود شرایط کار در معادن زغال سنگ عنوان کرده است.

آخرین آمار کارگران و معادن فعال

در اینکه اشاره‌ای خواهیم داشت به نتایج آمارگیری از معادن در حال بهره‌برداری کشور در سال ۱۴۰۱ منتشره توسط مرکز آمار ایران، بیانگر این است که در ۱۰۱ معدن فعال در حوزه استخراج زغال سنگ یعنی ۱.۸ درصد کل معادن کشور، تعداد ۱۵ هزار و ۶۹۸ نفر مشغول به فعالیت هستند که این رقم ۱۲ درصد شاغلین کل معادن را به خود اختصاص می‌دهد. در معادن زغال سنگ ۹۱ درصد شاغلین دارای قرارداد مستقیم بوده و ۸۸ درصد شاغلین پیمانکاری در بخش تولید فعالیت دارند. بیش از ۸۰ درصد از شاغلین بخش تولید، کارگران ساده و ماهر هستند سهم معادن زغال سنگ در حال بهره‌برداری کشور حدود ۲ درصد از ارزش تولیدات کل معادن در سال ۱۴۰۱ را به خود اختصاص داده است.

سهم زیاد جبران خدمات

علی‌رغم آنکه سهم جبران خدمات در معادن کشور حدود ۲۹ درصد است، اما در معادن زغال سنگ ۶۴ درصد از هزینه‌های تولید مربوط به جبران خدمات کارکنان است. تفاوت سهم مزد در فعالیت‌های معادن ناشی از تفاوت در روش تولید، ارزش محصول، بازار‌های فروش و خریداران رقابتی یا انحصاری محصولات، خامفروشی محصولات یا فرآیند‌های توسعه‌ای مولد ارزش افزوده، تفاوت در نسبت ارزش افزوده به ارزش سرمایه‌گذاری و سایر عوامل درون‌زا و برون‌زا است.

به طورکلی، مقایسه آمار‌های معادن به تفکیک فعالیت در سال ۱۴۰۱ بیانگر این است که در فعالیت‌های معدنی مختلف، سهم جبران خدمات و پرداختی به شاغلین متفاوت است: در برخی فعالیت‌ها مانند استخراج نمک، زغال سنگ و مواد معدنی شیمیایی، سهم جبران خدمات بالا و متوسط پرداختی پایین است؛ در فعالیت‌هایی نظیر استخراج سنگ آهن و سنگ‌های فلزی غیرآهنی، سهم جبران خدمات پایین با متوسط پرداختی بالا همراه است. در برخی دیگر از فعالیت‌ها نیز سهم جبران خدمات و متوسط پرداختی به شاغلان، هر دو پایین است. بر این اساس در برخی فعالیت‌ها، پایین بودن متوسط پرداختی شاغلین علی‌رغم بالان بودن سهم جبران خدمت، ضرورت ارتقای پرداختی به نیروی کار را به نمایش می‌گذارد.

منبع: اکونگار