آیا آزادسازی یا ثبات ارز به نفع مردم است؟

به گزارش می‌متالز، در ادامه پرونده "باجِ باجه"، به بررسی عمیق‌تر موضوع نرخ برابری ارز‌ها در اقتصاد ایران می‌پردازیم. این موضوع به عنوان یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد کشور، تأثیرات گسترده‌ای بر تجارت خارجی، سرمایه‌گذاری‌ها و معیشت خانوار‌ها دارد. در این یادداشت، نظرات و رویکرد‌های مختلف اقتصاددانان ایرانی را در این زمینه مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۱. وضعیت کنونی بازار ارز

نرخ ارز در سال‌های اخیر به یکی از مسائل کلیدی و چالش‌برانگیز در اقتصاد ایران تبدیل شده است. نوسانات شدید نرخ ارز نه تنها بر تجارت خارجی تأثیر می‌گذارد، بلکه به طور مستقیم بر زندگی روزمره مردم و قدرت خرید آنها نیز تأثیرگذار است. در این راستا، گروه‌های مختلفی از اقتصاددانان و مسوولان عالی‌رتبه نظرات متفاوتی را ارائه می‌دهند که هر یک دارای استدلال‌های خاص خود هستند.

۲. رویکرد‌های مختلف به نرخ ارز

الف) اقتصاددانان حامی آزادسازی نرخ ارز

این گروه معتقدند که نظام چندنرخی کنونی باعث ایجاد فساد و رانت‌جویی شده و بهره‌وری اقتصادی را کاهش داده است. آنها بر این باورند که آزادسازی نرخ ارز و تعیین آن توسط بازار می‌تواند تخصیص بهینه منابع را بهبود بخشد و شفافیت اقتصادی را افزایش دهد. مزایای آزادسازی نرخ ارز شامل موارد زیر است:

کاهش انگیزه‌های رانت‌جویی: با حذف نظام چندنرخی، فرصت‌های رانت‌جویی کاهش می‌یابد.

تطبیق سریع‌تر با شرایط خارجی: آزادسازی نرخ ارز می‌تواند به اقتصاد کمک کند تا سریع‌تر به تغییرات جهانی پاسخ دهد.

جذب سرمایه‌گذاری خارجی: با ایجاد اطمینان بیشتر به سیاست‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاران خارجی تمایل بیشتری به ورود به بازار ایران خواهند داشت.

تجربه کشور‌های ترکیه، مصر و برزیل که آزادسازی نرخ ارز را اجرا کرده‌اند، به عنوان نمونه‌هایی موفق در کاهش شوک‌های اقتصادی مطرح می‌شود. اما منتقدان این رویکرد هشدار می‌دهند که آزادسازی ممکن است منجر به افزایش نابرابری و فشار بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه شود.

ب) اقتصاددانان حامی کنترل نرخ ارز 

این گروه تأکید می‌کنند که آزادسازی در شرایط کنونی اقتصاد ایران ممکن است منجر به نوسانات شدیدتر، افزایش تورم و فشار بر اقشار ضعیف جامعه شود. آنها نگران‌اند که بازار ارز تحت تأثیر انتظارات تورمی و سفته‌بازی قرار گیرد و آزادسازی ممکن است به جهش‌های غیرقابل‌ کنترل قیمت‌ها منجر شود. دلایل کلیدی این گروه شامل موارد زیر است:

نبود زیرساخت‌های لازم: شرایط کنونی اقتصاد ایران برای مدیریت بازار آزاد ارز مناسب نیست.

وابستگی به درآمد‌های نفتی: دولت باید با دقت بیشتری منابع ارزی را مدیریت کند.

حساسیت معیشت مردم: تغییرات نرخ ارز تأثیر مستقیم بر زندگی روزمره مردم دارد.

نمونه‌هایی مانند ونزوئلا و آرژانتین نشان می‌دهند که آزادسازی نرخ ارز در شرایط ضعف اقتصادی می‌تواند منجر به فروپاشی اقتصادی شود.

ج) رویکرد سوم: ترکیبی از آزادسازی و کنترل

گروهی دیگر از اقتصاددانان و سیاست‌گذاران معتقدند که نه آزادسازی کامل و نه کنترل شدید، بدون در نظر گرفتن شرایط فعلی اقتصاد ایران، مناسب نیست.

آنها پیشنهاد می‌کنند که دولت باید با مدیریت شناور و مداخله محدود، ثبات نسبی ایجاد کند. همچنین تقویت ذخایر ارزی و ایجاد شفافیت در تخصیص ارز به واردکنندگان کالا‌های اساسی از جمله راهکار‌های پیشنهادی این گروه است.

مساله نرخ ارز در ایران به شدت به شرایط داخلی و خارجی وابسته است. سیاست‌گذاری در این حوزه نیازمند تصمیم‌گیری‌هایی است که علاوه بر کاهش فساد و رانت‌جویی، اثرات منفی بر رفاه عمومی را به حداقل برساند. چه آزادسازی و چه کنترل، در نهایت نیازمند هماهنگی با سیاست‌های کلان اقتصادی است.

منبع: بورس نیوز