خواب ترامپ برای «ساخت چین»

به گزارش می‌متالز، صنایع حاضر در نوار ساحلی شرق و جنوب‌شرق چین بیشترین اثر را از جنگ تعرفه‌ها خواهند دید. کارخانه‌های پوشاک، لوازم‌خانگی، خودرو، باتری، قطعه، مواد معدنی، محصولات شیمیایی و تولیدات های‌تک نظیر کامپیوتر و تلفن‌همراه بسیاری در این منطقه قرار دارند که از تعرفه‌های ترامپ شوکه شده‌اند. به‌رغم اقدام تلافی جویانه چین، اما این حرکت دردی از فوشان و دیگر نواحی صنعتی مستقر در ساحل چین دوا نمی‌کند.

رژیم تعرفه‌ای ترامپ در دور اول کار خود عوارض مضاعف ۱۰‌ درصدی بر واردات کالا‌های چینی اعمال کرد، درحالی‌که میزان این تعرفه‌ها به اندازه تهدید‌های تعرفه‌ای که ترامپ در آستانه تحلیف خود علیه چین مطرح کرده‌بود، بزرگ نیست، انتظار می‌رود تداوم این مبارزه تعرفه‌ای بر عملکرد اقتصادی چین تاثیر شدیدی بگذارد.

حالا قلب زیان در مراکز تولید فناوری فعال در سواحل شرقی چین می‌زند؛ استان‌های ساحلی گوانگ دونگ، جیانگ سو و ژجیانگ، جایی‌که ۵۰ تا ۷۰‌ درصدی صادرات به آمریکا را برعهده دارند. محققان موسسه اقتصادی آکسفورد می‌گویند: با توجه به ماهیت فراگیر تعرفه ها، تولیدکنندگان چینی در دسته‌های متفاوت کالا و مناطق مختلف احتمالا در کوتاه‌مدت از کاهش تقاضای ایالات‌ متحده در تولید آسیب خواهند دید. همچنین با توجه به ماهیت جامع تعرفه جدید، تولیدکنندگان در دسته‌های مختلف کالا و مناطق مختلف احتمالا در کوتاه‌مدت از کاهش تقاضای ایالات‌ متحده احساس فشار خواهند کرد، با این‌حال استان‌ها و شهر‌هایی که بیشتر در معرض آسیب هستند، پایگاه‌های تولیدی هستند که تمرکز بالاتری بر روی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کالا‌های صادراتی به ایالات‌ متحده، به‌ویژه کالا‌های الکترونیک و پوشاک دارند. سه ایالت ساحلی گوانگ دونگ، جیانگ سو و ژجیانگ صادرکنندگان بزرگ کالا به ایالات‌ متحده هستند و در مجموع بیش از ۵۰‌ درصد از تمام صادرات محصولات الکترونیک چین را تشکیل می‌دهند. استان‌های مرکزی هنان، شانشی و سیچوان که ایالات‌ متحده تا ۳۰‌ درصد از کل محصولات صادراتی این مناطق را تقاضا می‌کند نیز آسیب‌پذیر هستند.

در بلندمدت، یک نگرانی دیگر برای مناطق کلیدی چین که تولید صادراتی دارند، ایجاد می‌شود. این مساله علت تسریع در تنوع زنجیره تامین خواهد بود. تولیدکنندگان در چین در سال‌های اخیر، رقابت شدیدی با شهر‌های هند و سایر نقاط آسیا داشته‌اند و تعرفه‌های جدید و تثبیت شده می‌تواند برنامه‌های تجاری برای تنوع بخشی به زنجیره‌های تامین خارج از چین را تسریع کند. این موضوع، نه‌تنها با تاثیر بر تولید و مشاغل به شهر‌ها و استان‌ها آسیب خواهد زد، بلکه از نظر جریان دانش و رقابت‌پذیری فناوری چین نیز مشکل‌ساز خواهد بود.

جنگ تجاری آمریکا و چین ادامه دارد

در اوایل فوریه سال‌جاری، ترامپ یک تعرفه اضافی ۱۰‌ درصدی بر تمامی واردات کالا‌های چینی به ایالات‌ متحده وضع کرد. اگرچه این تعرفه، به اندازه تهدید‌هایی که ترامپ در آستانه تحلیف خود مطرح کرده‌بود شدید نیست، اما با این‌حال این تعرفه جدید قابل‌توجه است و به تعرفه‌هایی که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ به اجرا درآمد و در دوره ریاست جمهوری بایدن حفظ شد، اضافه شده‌است. علاوه‌بر این، با از سرگیری درگیری‌های تجاری ایالات‌ متحده با چین، گرچه این تعرفه جدید، تحت‌عنوان مقابله با قاچاق مواد مخدر معرفی شد، اما در واقع به‌عنوان بخشی از آغاز جنگ تجاری ترامپ نیز تحلیل می‌شود. دولت ترامپ همچنین دستور بازنگری سیاست‌های تجاری را صادر کرده‌است، بنابراین ممکن است تغییرات بیشتری در تعرفه‌ها به‌وجود بیاید. در همین حال، چین چندین اقدام تلافی جویانه جدید را اجرایی کرده‌است.

موقعیت شکننده چین

انتظار می‌رود تعرفه‌های ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری بر رشد تولید ناخالص داخلی چین تاثیر بگذارد. با فرض ثبات سایر عوامل، مدل سازی موسسه آکسفورد نشان می‌دهد؛ افزایش هر ۱۰‌واحد‌ درصد تعرفه، ۴۰‌واحد‌ درصد تولید ناخالص داخلی چین در سال‌۲۰۲۵ را کم خواهد کرد. چین در دهه‌های اخیر وابستگی خود به صادرات را تا حد خوبی کاهش داده‌است و در واقع ایالات‌ متحده سهم کاهنده‌ای از کل صادرات چین را به خود اختصاص داده‌است. این سهم از ۲۱‌ درصد در سال‌۲۰۲۱ به کمتر از ۱۵‌ درصد در سال‌۲۰۲۴ کاهش یافته‌است. سرعت کاهش وابستگی به‌طور قابل‌توجهی زمانی‌که تعرفه‌های هدفمند در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۱۸ معرفی شدند، تسریع شد، اما با توجه به اینکه اقتصاد چین در حال‌حاضر تحت‌فشار قابل‌توجهی قرار دارد و با رکود بازار املاک و کاهش تقاضا دست‌وپنجه نرم می‌کند، تاثیر تعرفه جدید بر عملکرد صادرات و تولید قابل‌توجه خواهد بود.

ساحل چین؛ کانون جنگ تعرفه‌ای

بسته به اندازه و ترکیب صنایع تولیدی در هر استان یا شهر، همراه بااهمیت روابط تجاری آنها با ایالات‌ متحده، تاثیر تعرفه جدید بر عملکرد اقتصادی برخی استان‌ها و شهر‌ها در چین متفاوت خواهد بود. این موضوع تا حدی، با توجه به ماهیت کلی تعرفه‌های جدید متفاوت است، اما بسته به اینکه تولیدکنندگان در کدام دسته‌های کالایی و کدام مناطق قرار دارند، میزانی از کاهش تقاضا در ایالات‌ متحده را تجربه خواهند کرد، با این‌حال بزرگترین صادرات چین به ایالات‌ متحده به‌طور قابل‌توجهی شامل محصولات الکترونیک (به‌ویژه گوشی‌های هوشمند و باتری‌های لیتیوم-یونی) و ماشین‌آلات و تجهیزات (از جمله کامپیوترها) است. این محصولات در مجموع بیش از ۴۰‌ درصد از صادرات چین به ایالات‌ متحده در سال‌۲۰۲۴ را تشکیل می‌دهند. علاوه‌بر این، برخلاف دور قبلی تعرفه‌ها که در سال‌های ۲۰۱۹-۲۰۱۸ اعمال شدند، تعرفه جدید احتمالا بر شرکت‌های تجارت الکترونیک چینی که مراکز اصلی زنجیره تامین آنها در گوانگ‌ژو در گوانگ‌دونگ است تاثیر خواهد گذاشت. این شرکت‌ها محصولات مصرفی با تخفیف‌های زیاد، مانند لباس، اسباب بازی و مبلمان را مستقیما از چین به مصرف‌کنندگان آمریکایی ارسال می‌کنند.

انتظار می‌رود که مناطق ساحلی گوانگ‌دونگ، ژجیانگ، جیانگسو و شانگهای با بیشترین ریسک‌های منفی برای رشد اقتصادی روبه‌رو شوند. این چهار استان در مجموع سهمی‌برابر با حدود دو سوم از تمام صادرات به ایالات‌ متحده (به ویژه در دو بخش الکترونیک و ماشین‌آلات) را دارند. گوانگ‌دونگ به تنهایی تقریبا یک‌چهارم صادرات چین به ایالات‌ متحده را بر عهده دارد. استان ساحلی جنوبی (که شهر‌های بزرگ شنزن و گوانگ‌ژو در آن واقع شده‌اند) همچنین محموله‌های قابل‌توجهی به ایالات‌ متحده از طریق هنگ‌کنگ (که مشمول تعرفه‌های ایالات‌ متحده نیز می‌شود) صادر می‌کند. علاوه‌بر این، تولیدات صادرات محور سهم بیشتری از فعالیت‌های اقتصادی در این مناطق ساحلی را تشکیل می‌دهند. سهم صادرات به ایالات‌ متحده از تولید ناخالص داخلی اسمی چین در سال‌۲۰۲۴ تقریبا ۲.۹ درصد بود، اما این سهم در ژجیانگ، گوانگ‌دونگ و شانگهای به ترتیب ۷.۴‌ درصد، ۶.۹ درصد و ۵.۷ درصد بوده‌است.

برای برخی از استان‌ها، صادرات به ایالات‌ متحده ممکن است سهم قابل‌توجهی از کل صادرات را تشکیل دهد، اما فعالیت‌های صادراتی به اندازه سایر فعالیت‌های اقتصادی، موثر نیستند. به‌عنوان مثال، در سال‌۲۰۲۴، صادرات به ایالات‌ متحده ۳۰‌ درصد از مجموع صادرات در استان‌های مرکزی شانشی و هنان را تشکیل می‌داد؛ رقمی بیشتر از هر نقطه دیگری در چین. با این‌حال، بعید است که هیچ منطقه‌ای از تاثیر تعرفه‌ها مصون باشد. استان‌هایی که به‌طور مستقیم مقادیر قابل‌توجهی کالا به ایالات‌ متحده صادر نمی‌کنند، ممکن است همچنان از طریق زنجیره تامین بین استانی، آسیب‌پذیر باشند.

علاوه‌بر این، اعداد در سطح استانی احتمالا آسیب‌پذیری در سطح شهری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، ۶۵‌ درصد از صادرات استان هنان به ایالات‌ متحده گوشی‌های هوشمند هستند که ۱۰۰‌ درصد آنها در پایتخت آن، ژنگژو، تولید می‌شوند. این شهر به دلیل استقرار کارخانه مونتاژ آی‌فون که توسط شرکت فاکسکان (شریک اصلی تولید اپل) اداره می‌شود، به «شهر آیفون» نیز معروف است. جالب اینجاست که اپل از تعرفه‌های ترامپ که در دوره اول ریاست جمهوری او در سال‌های ۲۰۱۹–۲۰۱۸ به اجرا درآمد، معافیت گرفت، اما به‌نظر می‌رسد در آخرین اعلامیه تعرفه‌های دولت ترامپ چنین استثنایی وجود ندارد.

تنوع احتمالی در زنجیره‌های تامین

شهر ژنگژو همچنین نمونه‌ای از ریسک بالقوه بلندمدت تنوع زنجیره تامین به دلیل تعرفه‌ها را ارائه می‌دهد. تولید گوشی‌های هوشمند (از جمله دستگاه‌های اپل و سایر دستگاه‌ها) در ژنگژو در سال‌۲۰۱۷ به رکورد ۳۰۰‌میلیون واحد رسید، اما امروز به کمتر از نیمی از آن سطح کاهش‌یافته‌است. شرکت فاکسکان اقداماتی انجام داده‌است تا برخی از ظرفیت‌های تولید را از چین به هند و ویتنام منتقل کند؛ جایی‌که هزینه‌های نیروی کار اکنون نسبت به چین رقابتی‌تر و روابط تجاری با ایالات‌ متحده کم تنش‌تر است.

در بلندمدت، نگرانی جدی تری برای مناطق کلیدی صادراتی-تولیدی چین، موجب تسریع تنوع زنجیره تامین خواهد شد. این مساله ناشی از افزایش قیمت واردات محصولات ساخت چین توسط مشتریان آمریکایی و افزایش ریسک ناشی از احیای جنگ تجاری است. این امر همچنین به شهر‌ها و استان‌ها ضربه خواهد زد. این آسیب نه‌تنها با تاثیرگذاری بر تولید و مشاغل، بلکه از نظر جریان دانش و رقابت‌پذیری فناوری چین اثرگذار خواهد بود.

ترجمه: فاطمه کرکچی

منبع: دنیای اقتصاد