آیا اقتصاد ایران، بعد از لغو تحریم‌ها آماده جهانی شدن است؟

به گزارش می‌متالز، بیش از یک دهه تحریم‌ها موجب شده که اقتصاد ایران حتی در صورت کاهش تحریم‌ها هم آماده ورود یک‌باره به اقتصاد جهانی نباشد و در نتیجه ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای کاهش ادامه‌دار تحریم‌ها فرآیندی زمان‌بر خواهد بود.

مزیت‌های ایران

در حال حاضر برای ورود موثر به اقتصاد بین‌الملل، ایران باید با تکیه بر مزیت‌های رقابتی منحصر‌به‌فرد خود جایگاه مناسبی در نظم اقتصادی جدید جهانی بیابد. این مزیت‌ها در دو سطح قابل‌بررسی‌اند: سطح اول شامل منابع عظیم هیدروکربنی، نیروی انسانی متخصص، موقعیت ژئوپلیتیک خاص، و تمدن تاریخی ایران است؛ و سطح دوم زیرساخت‌های صنعتی، توانمندی در کشاورزی و صنایع غذایی، و صادرات خدمات فنی و مهندسی را در بر می‌گیرد.

سطح اول بیشتر معطوف به نقش‌آفرینی جهانی است و سطح دوم جایگاه منطقه‌ای ایران را مدنظر دارد. منابع هیدروکربنی ایران، مهم‌ترین عامل ارزآوری در میان‌مدت هستند و می‌توانند در تأمین انرژی چین، هند و اروپا نقش ایفا کنند؛ اما رقابت با روسیه، توسعه نفت شیل در آمریکا، و عدم تقارن منافع، چالش‌هایی مهم ایجاد می‌کنند. راه‌حل‌هایی مانند مشارکت شرکت‌های غربی در توسعه نفت ایران و تنوع‌بخشی به خریداران، می‌تواند به کاهش فشار تحریم‌ها کمک کند.

در عین حال، وابستگی صرف به چین ریسک‌زا بوده و تنش در خاورمیانه نیز پایداری صادرات انرژی را تهدید می‌کند. مزیت دوم ایران، سرمایه انسانی متخصص داخل و خارج کشور است که پتانسیل بزرگی برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان دارد. ایران در صورت بهره‌گیری از این نیروی انسانی، می‌تواند مشابه کشور‌هایی مانند هند، چین یا تایوان در صادرات خدمات و فناوری پیشرفت کند.

تعامل این نیرو‌ها با مراکز داخل، نقش کلیدی در توسعه پایدار، بهبود رابطه با غرب و مقابله با سیاست‌های ایران‌ستیز دارد.

مزیت سوم، موقعیت ژئوپلیتیک ایران است. ایران در شاهراه‌های انرژی و ترانزیت منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارد؛ از تنگه هرمز تا مسیر‌های اتصال روسیه و آسیای میانه به اقیانوس هند. بهره‌برداری هوشمندانه از این موقعیت، مانند توسعه کریدور شمال-جنوب یا سوآپ انرژی با روسیه، می‌تواند منافع جهانی را با توسعه ایران همراستا کند.

در نهایت، تمدن هفت‌هزارساله ایران نیز ظرفیت‌های فرهنگی و گردشگری گسترده‌ای دارد که می‌تواند نقش موثری در بازسازی تصویر جهانی ایران و توسعه اقتصادی از مسیر دیپلماسی فرهنگی ایفا کند. با درک جامع و هم‌زمان این مزیت‌ها و طراحی مدل همکاری متوازن با قطب‌های اقتصادی جهان، امکان رشد پایدار ایران فراهم خواهد شد.

اهمیت موضوع هسته‌ای

هرچند تقویت ابعاد ایجابی روابط خارجی ایران اهمیت زیادی دارد، اما در کوتاه‌مدت، مهم‌ترین مسأله بین‌المللی ایران موضوع هسته‌ای است. برای دستیابی به راه‌حلی پایدار، باید هم‌زمان با پرداختن به مسأله هسته‌ای، نقش سازنده ایران در توسعه داخلی و منطقه‌ای نیز تقویت شود، چرا که ترکیب راهبرد‌های ایجابی و سلبی می‌تواند به ایجاد تعادل و ثبات منجر شود. در خصوص مسأله هسته‌ای، ایران از نظر فنی به آستانه قدرت هسته‌ای نزدیک شده و تنها مانع، اراده سیاسی مسؤولان است.

قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای خواهان حفظ ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران و ایجاد فاصله‌ای چندساله میان اراده و توانایی ساخت بمب هستند، اگرچه مطلوب آنها، فاصله‌ای بیشتر است. اسرائیل، صرف‌نظر از موضوع هسته‌ای، به دنبال تضعیف یا تجزیه ایران است و دستیابی ایران به توان هسته‌ای را خط قرمز خود می‌داند و در دوران ترامپ این حساسیت افزایش یافته است. آمریکا نیز چنین نگاهی دارد و با جدیت به دنبال جلوگیری از قدرت هسته‌ای شدن ایران است.

در صورتی که نشانه‌هایی از تمایل ایران به تولید سلاح هسته‌ای دیده شود، احتمال حمله نظامی برای تخریب تأسیسات هسته‌ای و زیرساخت‌های حیاتی وجود دارد؛ اقدامی که می‌تواند با هدف ایجاد فاصله زمانی چندساله میان ایران و توان هسته‌ای صورت گیرد. خطر این سناریو زمانی بیشتر می‌شود که آمریکا و ایران ارتباط مستقیمی با یکدیگر ندارند و فضای فعلی برای انتشار اطلاعات نادرست و تحریک به اقدام نظامی توسط بازیگرانی مانند اسرائیل فراهم است.

اگر شواهد بیشتری دال بر عدم تمایل ایران به ساخت سلاح وجود داشته باشد، احتمال رجوع به مذاکره بیشتر می‌شود. با این حال، روند مذاکرات با چالش‌هایی مانند عدم شناخت دقیق طرفین از توان واقعی یکدیگر و نبود کانال‌های ارتباطی مستقیم مواجه است. این وضعیت، فضا را برای خرابکاری اطلاعاتی و ایجاد بحران باز می‌گذارد؛ بنابراین در صورت ورود ایران و آمریکا به مسیر مذاکرات، موفقیت این گفت‌و‌گو‌ها وابسته به مدیریت مؤثر این عوامل و درک واقع‌بینانه از محیط پیچیده دیپلماتیک است.

مشروح گزارش را اینجا بخوانید.

منبع: دنیای اقتصاد